ΕΝΑΣ ΣΩΚΡΑΤΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ

του Αθαν. Χ. Παπανδρόπουλου

Αν μπορούσε να φέρει κανείς τον Σωκράτη στον σημερινό κόσμο και να τον ρωτήσει τί είναι γι αυτόν το επιχειρείν, η απάντηση του μεγάλου φιλόσοφου θα ήταν σχετικά απλή. Θα έλεγε ότι, υπό την ευρεία έννοιά του, το επιχειρείν είναι η ηγεσία ως πνευματική κατάσταση. Και θα έθετε ένα σοβαρό φιλοσοφικό ερώτημα: πώς η φιλοσοφία και αυτά που προσκομίζει στην μελέτη της ανθρώπινης εμπειρίας, μπορεί να συμβάλλει στην γνώση τού τί είναι η ηγεσία και ο εμπλουτισμός της.

Κατά την σωκρατική μέθοδο, το περιεχόμενο της αντίληψης για την ηγεσία θα πρέπει να αναλυθεί προς τρεις κύριες κατευθύνσεις: α)την επέκταση του πνεύματος, μέσω της θεωρίας των πολλαπλών ευφυϊών• β) την ανάπτυξη του χαρακτήρα, μέσω της θεωρίας των βαθειών δομών• γ) το απαραίτητο κουράγιο για να φθάσει κανείς το επίπεδο ταλέντου και ισχύος που αντιστοιχούν στην αυθεντική ηγεσία και στην ηθική δράση.

Όλα αυτά σημαίνουν ότι οι επιχειρηματίες, και όχι μόνον αυτοί, για να προσεγγίσουν ανώτατα επίπεδα ηγεσίας, πρέπει να αποκτήσουν μία νέα νοητική αντίληψη, ικανή να οδηγήσει στην ευρύτητα του πνεύματος. Απαιτείται, όμως, και νέα θεώρηση της υπάρξεως, μια νέα εμβάθυνση, ώστε το ηγετικό πνεύμα να φθάσει σε πολύ υψηλά επίπεδα ηθικής αλλά και επιδόσεων. Αυτό είναι απαραίτητο, διότι η σημερινή εποχή αλλαγών είναι, πέρα από τις οικονομικές της παραμέτρους, και περίοδος πνευματικής κρίσης. Υπό αυτήν την έννοια, αυτό που η φιλοσοφία του Σωκράτη μπορεί να προσφέρει στον επιχειρηματικό κόσμο δεν είναι η άνεση, αλλά η πρόκληση.

Ο μεγάλος φιλόσοφος, πριν 2.500 και πλέον χρόνια, προκάλεσε τους Αθηναίους φέρνοντας στην αγορά καινά δαιμόνια. Γι αυτό και θανατώθηκε. Πλην όμως, ο θάνατός του υπήρξε η αφετηρία μιας τεράστιας αλλαγής στην τότε Αθήνα. Η πρόκλησή του επέφερε απίστευτες αλλαγές στην φιλοσοφία, στον τρόπο σκέψης και στην ύπαρξη αρχικώς του Αθηναίου πολίτη και στην συνέχεια του τότε κόσμου. Ο Σωκράτης είχε θέσει τον Άνθρωπο στο κέντρο της φιλοσοφικής σκέψης. Έτσι, ανέτρεπε μία φιλοσοφική παράδοση, αυτήν των προσωκρατικών φιλοσόφων, οι οποίοι ωστόσο είχαν φέρει στο προσκήνιο τον ορθό λόγο στην θέση της θρησκευτικής κοσμογονίας. Στην μετασωκρατική φιλοσοφία, άνθρωπος και ηθική παίζουν καθοριστικό ρόλο στην φιλοσοφική αναζήτηση, γεγονός που επηρέασε πολλαπλώς και την πορεία του ανθρώπου.
Αυτή είναι σήμερα η ιστορική πρόκληση και για τις επιχειρήσεις. Είναι ανάγκη να φέρουν στο εσωτερικό τους τον Σωκράτη και να προσδιορίσουν ποιες είναι οι ευφυϊες που μπορούν να οδηγήσουν στο να γίνει η επιχείρηση παραγωγός κέρδους με ηθικό περιεχόμενο.

Το επιχειρείν είναι σήμερα ο ομφαλός των κοινωνιών μας. Συνεπώς, είναι καιρός να τύχει και αυτό φιλοσοφικών προσεγγίσεων, για να έλθει ως πράξη κοντύτερα στον άνθρωπο. Διότι, τελικώς, αυτός είναι που πραγματοποιεί τις αλλαγές, γράφοντας ταυτοχρόνως και την Ιστορία.

Η γνώση είναι δύναμη αλλά μόνον η σοφία είναι ελευθερία, πίστευε ο Σωκράτης. Κατά συνέπεια, αν θεωρήσουμε ως δεδομένο το γεγονός ότι ο πολιτισμός μας είναι σήμερα επιφανειακός, πλούσιος σε τεχνολογικά μέσα αλλά φτωχός σε σκοπούς, τότε αντιμετωπίζουμε το πρόβλημα που βασάνιζε τον Σωκράτη: πώς θα βρούμε μία νέα φυσική ηθική, ικανή να μάς δείξει στον αιώνα της ταχύτητας πού πάμε και αν εκεί που πηγαίνουμε μπορούμε, μέσα από την γόνιμη δημιουργία, να βρούμε την ισορροπία του νου.

Στο πλαίσιο αυτό, το επιχειρείν θα πρέπει να είναι η επέκταση της συνειδήσεως και του πνεύματος. Θα πρέπει να είναι ένας ευφυής τρόπος οργανώσεως της εμπειρίας, με σκοπό την μετάβαση στο καινούργιο και την κατανόησή του. Μόνον στην βάση αυτής της διοικητικής συγκυρίας ο επιχειρηματίας θα μπορέσει, χάρη στον χαρακτήρα και στο όραμά του, να μετατρέψει τις αρετές του σε πραγματικότητα.