Ο μετα-πολιτισμός της Τεχνητής Νοημοσύνης

του Γιάννη Ρούντου*

Πρόσφατα, στη Washington Post παρουσιάστηκε ένα άρθρο για τους “τρόπους με τους οποίους η Τεχνητή Νοημοσύνη - Artificial Intelligence (AI) μαθαίνει από εμάς” (η σχετική δημοσίευση στο kathimerini.gr, 19/4/23: https://www.kathimerini.gr/world/562378846/pos-mathainei-gia-emas-i-techniti-noimosyni-oi-mystikes-listes/).

Οι εταιρείες τεχνολογίας δεν αποκαλύπτουν το “υλικό” με το οποίο τροφοδοτούν τα συστήματα Τεχνητής Νοημοσύνης.

Τίθενται ερωτήματα για τους αναρίθμητους ιστότοπους, συμπεριλαμβανομένων και των πειρατικών, που πάνω τους “εκπαιδεύονται” τα συστήματα ΑΙ και αφορούν σε ειδήσεις, ψυχαγωγία, δημιουργία περιεχομένου, ευρεσιτεχνιών, συνδρομητικών βιβλιοθηκών, επιχειρήσεων και βιομηχανιών, επενδυτικών συμβουλών, συγκέντρωσης κεφαλαίων από άλλους χρήστες κ.λπ.

Μέσα σε αυτόν τον ωκεανό ιστοτόπων που γίνεται βάση “εκπαίδευσης” των ΑΙ απειλούνται κλάδοι, η προστασία της ιδιωτικότητας, η ακριβής και υπεύθυνη πληροφόρηση καθώς “τα chatbots μοιράζονται ανεμπόδιστα λανθασμένες πληροφορίες και δεν παραπέμπουν πάντα σε πηγές”, η πνευματική ιδιοκτησία…

Και όχι μόνο: διάβαζα πως οδηγοί της Uber στην Ολλανδία απολύθηκαν βάσει αλγορίθμου, που καθόρισε τη διακοπή της συνεργασίας τους. Κατέφυγαν βέβαια, στην ολλανδική δικαιοσύνη και το Εφετείο αναγνώρισε πως έχουν δικαίωμα να μάθουν πώς λειτουργεί αυτός ο αλγόριθμος.

Ζώντας στον νέο κόσμο της καθολικής ισχύος των δεδομένων, προφανώς ο κόμβος βρίσκεται στον έλεγχο και τη διαχείριση. Και βέβαια, το πραγματικό ζήτημα ΚΙΝΔΥΝΟΥ δεν είναι η πλασματική αντίθεση ή/και αντινομία μεταξύ ανθρώπινης και τεχνητής νοημοσύνης, αλλά αν η ΑΙ θα γίνεται το υπερόπλο της συγκεντρωμένης ισχύος των λίγων απέναντι στους πολλούς.

Αυτός είναι ο πραγματικός κίνδυνος, δίπλα στα εν δυνάμει οφέλη από τις τεχνολογικές εξελίξεις στο Artificial Intelligence. Πρόκειται για ένα ζήτημα Διακυβερνητικού Πολιτισμού - Governance, αν θέλουμε να μιλήσουμε με όρους ESG.

Είναι σημαντικό να συμφωνήσουμε στο νόημα των λέξεων, ώστε να γνωρίζουμε την αφετηρία των συζητήσεων για την ΑΙ. Έχουμε δει, στην επικοινωνία της διαφήμισης κυρίως, τα τελευταία χρόνια μηνύματα για “ΣΥΜΜΑΧΙΑ του Ανθρώπου με την Τεχνολογία”, που νοηματικά αποδίδει στο υποκείμενο “τεχνολογία” ΒΟΥΛΗΣΗ (!) ανεξάρτητης δράσης, αυτόνομης δύναμης σε σχέση με τον άνθρωπο. Είτε πρόκειται για αφέλεια γλωσσικής απόδοσης και παρεξήγηση είτε για άποψη σχετικά με την ιδιότητα της τεχνολογίας, θα ήταν συνθήκη απόλυτου τρόμου να το δεχθούμε αυτό ως βάση συζήτησης.

Το ζητούμενο είναι να λειτουργήσει η ΑΙ ως τεχνολογικό επίτευγμα επ’ αγαθώ για την κοινωνική ειρήνη και δικαιοσύνη, πρόοδο και ευημερία -στην ομαλή διαδοχή συνέχειας και αλληλεγγύης των γενεών, στην καθημερινότητα του κοινωνικού συνόλου, στις επιχειρήσεις, στην εργασία, παντού- και να μη γίνει ο εφιάλτης.

Εκτιμώ, συνεπώς, ότι το μέλλον θα καθοριστεί από την επικυριαρχία της ανθρώπινης νοημοσύνης και αντίληψης έναντι της τεχνητής νοημοσύνης… Σε όλο το φάσμα χρήσης-εφαρμογής της ΑΙ, με αμέτρητες τις αποχρώσεις του γκρι. Και δεν θα είναι ένα απλώς τεχνικό θέμα, αλλά θα επαναπροσδιορίσει το ανθρώπινο γένος ως “αδιαίρετη αξία” ηθικώς, διανοητικώς, συναισθηματικώς και στη συνισταμένη κοινωνικώς, με δύο εκδοχές ρόλου: είτε υπερκείμενο (δηλαδή έχοντας τον έλεγχο) είτε υποκείμενο στην ΑΙ (“Αν είμαστε τυχεροί, ίσως τα ρομπότ αποφασίσουν να μας κρατήσουν ως κατοικίδια”. Μάρβιν Λη Μίνσκυ - πατέρας της ρομποτικής, Life Magazine 20.11.1970).

*Σύμβουλος Επικοινωνίας - Δημόσιας εικόνας, Εταιρικής Ευθύνης και Βιώσιμης Ανάπτυξης, με ιδιαίτερη δραστηριότητα για ζητήματα Πολιτισμού