Edition: International | Greek
MENU

Αρχική » Ανάλυση

Οι κόλακες της δημοκρατίας

Οι συζητήσεις που περιστρέφονται γύρω από την επιτυχία ή την αποτυχία της δημοκρατίας είναι ανησυχητικά συχνές

Από: EBR - Δημοσίευση: Δευτέρα, 23 Ιανουαρίου 2017

Την Παρασκευή ο Τραμπ ανέλαβε την ισχυρότερη πολιτική θέση του πλανήτη. Κάποιοι τον επέλεξαν για να χτίσει τείχος στα σύνορα με το Μεξικό, άλλοι γιατί τον προτιμούσαν από την Κλίντον, οι περισσότεροι όμως που τον υποστήριξαν, το έκαναν επειδή στην πραγματικότητα εκπροσωπούσε την αισθητική τους. Οι δε υπόλοιποι, όσοι δηλαδή γνωρίζουν από τώρα τη ζημιά που θα προκαλέσει η εκλογή του Τραμπ στη Δύση γενικά, όσοι αντιλαμβάνονται ότι η φυσική τάση των πραγμάτων είναι να χειροτερεύουν και ότι η συντήρηση και η βελτίωσή τους απαιτεί έργο, θα δυσκολεύονται να βρουν έναν λόγο αισιοδοξίας, κάτι που να τους αποτρέψει από τον σχεδόν αναπόφευκτο κυνισμό για το μέλλον και για τις επερχόμενες στροφές του σπιράλ τις ιστορίας.
Την Παρασκευή ο Τραμπ ανέλαβε την ισχυρότερη πολιτική θέση του πλανήτη. Κάποιοι τον επέλεξαν για να χτίσει τείχος στα σύνορα με το Μεξικό, άλλοι γιατί τον προτιμούσαν από την Κλίντον, οι περισσότεροι όμως που τον υποστήριξαν, το έκαναν επειδή στην πραγματικότητα εκπροσωπούσε την αισθητική τους. Οι δε υπόλοιποι, όσοι δηλαδή γνωρίζουν από τώρα τη ζημιά που θα προκαλέσει η εκλογή του Τραμπ στη Δύση γενικά, όσοι αντιλαμβάνονται ότι η φυσική τάση των πραγμάτων είναι να χειροτερεύουν και ότι η συντήρηση και η βελτίωσή τους απαιτεί έργο, θα δυσκολεύονται να βρουν έναν λόγο αισιοδοξίας, κάτι που να τους αποτρέψει από τον σχεδόν αναπόφευκτο κυνισμό για το μέλλον και για τις επερχόμενες στροφές του σπιράλ τις ιστορίας.

του Δημήτρη Χατζηφωτεινού*

Τουλάχιστον, όμως, είναι κατά κανόνα προσχηματικές. Στην πραγματικότητα κρύβουν τη διάθεση να επιρρίψουν στο πολίτευμα την ευθύνη για μια πρόσφατη αποτυχία· συνήθως οικονομική. Και όσο δύσκολο είναι να προτείνει κανείς τις μεταρρυθμίσεις που χρειάζονται κάθε φορά για την αντιμετώπιση μιας κρίσης, τόσο εύκολο είναι να στοχοποιείται κάτι τόσο απρόσωπο και ευάλωτο, όπως η δημοκρατία.

Βέβαια, αν πράγματι οι δημοκρατίες είναι τόσο ευαίσθητες και ευπαθείς, οφείλει να εξετάσει κανείς αν αυτό οφείλεται σε εγγενείς τους αδυναμίες ή σε λάθη που μπορούν να διορθωθούν. 

Ίσως αυτό να φαίνεται αρχικά ως ένα περίπλοκο ερώτημα, αλλά τελικά δεν είναι ιδιαίτερα δύσκολο να απαντηθεί. Βοηθάει και η διαπίστωση ότι συνήθως οι ίδιοι άνθρωποι που με ευκολία θέτουν ζήτημα δημοκρατίας, είναι και αυτοί που την αποθεώνουν. Αν όμως η μηχανιστική αναπαραγωγή συνθημάτων, όπως ότι «στις δημοκρατίες δεν υπάρχουν αδιέξοδα», δείχνει ένδεια πραγματικών επιχειρημάτων και συλλογιστική ρηχότητα, η αναγωγή κάθε κοινωνικού προβλήματος σε ήττα της δημοκρατίας δεν δείχνει μόνο αδυναμία αντίληψης, αλλά προδίδει υστεροβουλία.

Στο δημόσιο λόγο η περιγραφή της δημοκρατίας ως ενός επιτεύγματος, και όχι μόνο ως ενός πολιτικού συστήματος, είναι απούσα. Η υπενθύμιση ότι η διατήρηση και η βελτίωση μιας δημοκρατίας προϋποθέτει ευθύνη, κόπο, ήττες, επιμονή, αφοσίωση, συμβιβασμούς, είναι κάτι που διαπιστώνει κανείς πρακτικά και εκ της εμπειρίας του και όχι επειδή υπάρχει κάποια θεσμική πρόνοια για τη μετάδοση της γνώσης αυτής. 

Για το λόγο αυτό, η ομιλία Ομπάμα στην Αθήνα περιείχε διαπιστώσεις που έπρεπε επιτέλους να ειπωθούν. Στον αντίποδα της γενικής ελαφρότητας που προβάλλει τη δημοκρατία ως εκ φύσεως τέλεια και ως αυτοσκοπό, ενίοτε και ως κληρονομήσιμη, και σε απάντηση των πονηρών που την επικαλούνται δια πάσαν νόσον και ως μαγική λύση που δεν χρειάζεται ούτε ορθολογισμό, ούτε ειλικρίνεια, ούτε αυτοκριτική, ο πρώην πρόεδρος των ΗΠΑ ξεκαθάρισε ότι οι δημοκρατίες δεν είναι χάπια ευτυχίας, ούτε ιδρύονται ελέω θεού: τις επιλέγουμε επειδή αποδεδειγμένα προάγουν τον πολιτισμό, αποδεδειγμένα μειώνουν τους πολέμους, αποδεδειγμένα στηρίζουν την κοινωνική δικαιοσύνη.

Και αποδεδειγμένα μπορεί να οδηγήσουν και σε Τραμπ. Μπορεί η πολιτική συνείδηση των Αμερικάνων να διαφέρει από αυτήν των Ελλήνων, αλλά επειδή και οι δύο λαοί ανήκουν πλέον στον ίδιο ευρύτερο πολιτισμό, έχουν δείξει ότι είναι εξίσου ευάλωτοι στον λαϊκισμό, σε θεωρίες συνωμοσίας, σε επικίνδυνα αστοιχείωτες ηγεσίες και, τελικά, στη νομιμοποιημένη διάβρωση των βασικών θεσμών των δημοκρατιών τους μέσω των εκλογών.

Την Παρασκευή ο Τραμπ ανέλαβε την ισχυρότερη πολιτική θέση του πλανήτη. Κάποιοι τον επέλεξαν για να χτίσει τείχος στα σύνορα με το Μεξικό, άλλοι γιατί τον προτιμούσαν από την Κλίντον, οι περισσότεροι όμως που τον υποστήριξαν, το έκαναν επειδή στην πραγματικότητα εκπροσωπούσε την αισθητική τους. Οι δε υπόλοιποι, όσοι δηλαδή γνωρίζουν από τώρα τη ζημιά που θα προκαλέσει η εκλογή του Τραμπ στη Δύση γενικά, όσοι αντιλαμβάνονται ότι η φυσική τάση των πραγμάτων είναι να χειροτερεύουν και ότι η συντήρηση και η βελτίωσή τους απαιτεί έργο, θα δυσκολεύονται να βρουν έναν λόγο αισιοδοξίας, κάτι που να τους αποτρέψει από τον σχεδόν αναπόφευκτο κυνισμό για το μέλλον και για τις επερχόμενες στροφές του σπιράλ τις ιστορίας. 

Στην Ελλάδα, μετά από τόσα χρόνια κρίσης, ο διαχωρισμός των δύο αυτών αντιπάλων αντιλήψεων είναι πια ευκρινέστερος, όπως είναι και σαφές ότι πλέον το πεδίο της σύγκρουσής τους είναι η ευρωπαϊκή ιδέα. Το Grexit ποτέ δεν διεγράφη οριστικά ως ενδεχόμενο και οι υποστηρικτές του, κρυφοί και φανεροί, αποκτούν τόσα επιχειρήματα όσα τους παραχωρεί η αποτυχία εξυγίανσης της οικονομίας. Βέβαια, αν δεν πιστεύεις πραγματικά ότι θα αποτρέψεις ένα πολύ χειρότερο ενδεχόμενο, τότε δεν προκρίνεις κάποια προφανώς επαχθή εναλλακτική ως ευεργετική, ούτε καν ως αναγκαίο κακό· πόσο μάλλον δημόσια. 

Αλλά κάποιος που προπαγανδίζει την επιστροφή της δραχμής, αν έχει αδιαφορήσει για τους αριθμούς και για την τεκμηρίωση της γνώμης του με στοιχεία, δεν υπάρχει άλλη λογική εξήγηση από το ότι πιστεύει ότι η πρότασή του θα είναι πράγματι ευεργετική, άλλα όχι για το δημόσιο συμφέρον: για εκείνον προσωπικά. Όση έλλειψη ευφυΐας ή ηθικών φραγμών κι αν φανερώνει αυτή η κατ' εξοχήν αντικοινωνική συμπεριφορά, είναι και η μόνη που εξηγεί τη δυναμική που έχει αποκτήσει ανά τη Δύση ο λαϊκισμός και η κατάληψη της εξουσίας από ανθρώπους βαθύτατα προβληματικούς, όχι μόνο σε πολιτικό επίπεδο, αλλά και ως προς την προσωπική τους ιδιοσυγκρασία.

Τον Μάρτιο του 1974, ο απερχόμενος Καγκελάριος της Δυτικής Γερμανίας Βίλι Μπραντ φέρεται να σχολίασε ότι «η Δυτική Ευρώπη έχει ακόμα μπροστά της 20-30 χρόνια δημοκρατίας· μετά θα κυλήσει, ακυβέρνητη, στη θάλασσα της δικτατορίας που την περιβάλλει». Αν κάτι μας βοήθησε τα τελευταία 40 χρόνια να αποφύγουμε την επαλήθευση αυτού του χρησμού, ήταν η Ευρωπαϊκή Ένωση. 

Και αυτός είναι ακριβώς ο λόγος που έχει στοχοποιηθεί από όσους έχουν την αφέλεια να πιστεύουν σήμερα ότι τα συμφέροντά τους θα τα εξυπηρετήσει καλύτερα ένα αυταρχικό πολίτευμα και ο απομονωτισμός, δηλαδή από όσους προθύμως και οικειοθελώς γίνονται οι χρήσιμοι ηλίθιοι των λίγων που πραγματικά θα επωφεληθούν από την ήττα της ευρωπαϊκής ιδέας.

*Στρατιωτικός, νομικός σύμβουλος στο Υπουργείο Εθνικής Άμυνας

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΗ

Γνώμη

Στη μνήμη του Θαλή Κουτούπη

Athanase PapandropoulosΑπό: Athanase Papandropoulos

Ένα από τα βιβλία του Θαλή που είχα προλογίσει, το 1987, ήταν αυτό που είχε τίτλο «Η Διαφήμιση και τα μυστικά της»

Ηλεκτρονική Έκδοση Τρέχοντος Τεύχους: 04/2021 2021

Περιοδικό

Τρέχον Τεύχος

04/2021 2021

Δείτε τα παλαιά τεύχη
Συνδρομή
Διαφημιστείτε
Ηλεκτρονική Έκδοση

Ευρώπη

Οι κρίσιμες Ευρωεκλογές του Ιουνίου 2024

Οι κρίσιμες Ευρωεκλογές του Ιουνίου 2024

Ας ξεκινήσουμε με μια θετική αισιόδοξη θεώρηση για το θεσμικό όργανο της Ένωσης, το μόνο που εκλέγεται από το 1979 με άμεση καθολική ψηφοφορία από τους ευρωπαίους πολίτες

Οικονομία

Πάνω από 1,25 δισ.συνδρομητές σε υπηρεσίες περιαγωγής στο 2024

Πάνω από 1,25 δισ.συνδρομητές σε υπηρεσίες περιαγωγής στο 2024

Μια ευρύχωρη δεξαμενή εσόδων για τους τηλεπικοινωνιακούς παρόχους παραμένουν οι υπηρεσίες περιαγωγής (roaming)

EURACTIV.com - Feeds

All contents © Copyright EMG Strategic Consulting Ltd. 1997-2024. All Rights Reserved   |   Αρχική Σελίδα  |   Disclaimer  |   Website by Theratron