του
Ντέσμοντ Λάκμαν*
Η ελληνική οικονομία μπήκε στην εντατική πριν επτά χρόνια και όλα δείχνουν ότι δύσκολα θα βγει από αυτήν. Το εύλογο ερώτημα που προκύπτει, στο πλαίσιο αυτό, είναι ποιος ο ρόλος του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου στα διάφορα μνημόνια που εφαρμόστηκαν στην χώρα –και τα οποία, ως φαίνεται, δεν θα έχουν τέλος. Γιατί, όμως, και ποια διδάγματα αντλεί το ΔΝΤ από την ελληνική εμπειρία; Μία εμπειρία, εξάλλου, που είναι αυτή ενός υπέρογκου δανεισμού διασώσεως της ελληνικής οικονομίας, που είναι πάντα υπερχρεωμένη και κυρίως αναποτελεσματική.
Με βάση λοιπόν αυτό το σκεπτικό, θα πρέπει εξ αρχής να υπογραμμίσουμε πώς συμβαίνει και ένας τεράστιας κλίμακας δανεισμός προς μία χώρα, αντί για ευεργετικά, παράγει μόνον μηδενικά αποτελέσματα.
Ακόμα χειρότερα, η μνημειώδης λιτότητα που το Ταμείο επέβαλε στην Ελλάδα –στο πλαίσιο του ζουρλομανδύα του ευρώ, που απέκλειε την υποτίμηση που θα έδινε ώθηση στις εξαγωγές– έχει οδηγήσει την χώρα στην φτωχοποίηση και έχει καταστρέψει τον κοινωνικό ιστό. Το ΔΝΤ εκτίμησε ότι το δανειακό πρόγραμμα θα επανέφερε την Ελλάδα ταχέως σε τροχιά οικονομικής ανάπτυξης. Αντ’ αυτού, βύθισε την ελληνική οικονομία σε επταετή ύφεση, αντίστοιχη του Μεγάλου Κραχ των ΗΠΑ κατά την διάρκεια του 1930. Το ελληνικό ΑΕΠ είναι σήμερα χαμηλότερο κατά ένα συγκλονιστικό 25% έναντι του προ κρίσης υψηλού το 2008, ενώ η ανεργία παραμένει πάνω από το 25%.
Κεντρικός στόχος του δανειακού προγράμματος του ΔΝΤ ήταν η αποκατάσταση της βιωσιμότητας του ελληνικού δημόσιου χρέους. Και στον στόχο αυτόν, όμως, το πρόγραμμα του Ταμείου απέτυχε παταγωδώς. Αντί να μειώσει τον δείκτη χρέους προς ΑΕΠ της Ελλάδας στο 110% του ΑΕΠ, τον εκτόξευσε στο 180% –και αυτό παρά την μείζονα αναδιάρθρωση του χρέους υπό ιδιωτική κατοχή το 2012. Το μεγαλύτερο μέρος του χρέους της Ελλάδας βρίσκεται σήμερα υπό την κατοχή των επίσημων πιστωτών, γεγονός που καθιστά την αναδιάρθρωση πολύ πιο σύνθετη.
Όσο μεγάλες και αν ήταν αυτές οι αποτυχίες του δανειακού προγράμματος, η μεγαλύτερη ήταν ότι καθυστέρησε την έξοδο της Ελλάδας από το ευρώ. Αντιθέτως, βασικός στόχος του προγράμματος ήταν η παραμονή της χώρας εντός της ευρωζώνης, προκειμένου να μην υπάρξει μετάδοση της ελληνικής κρίσης στην υπόλοιπη ευρωπαϊκή περιφέρεια, που ενδεχομένως να οδηγούσε στην διάλυση του ευρώ. Η λιτότητα, όμως, που επέβαλε το ΔΝΤ βύθισε την ελληνική οικονομία σε βαθειά ύφεση, που οδήγησε στον κατακερματισμό της ελληνικής πολιτικής και έσπειρε τους σπόρους της εξόδου. Θα μπορούσε κανείς να ρωτήσει: Για ποιον λόγο αναγκάστηκε η Ελλάδα να υποστεί μία μακροχρόνια ύφεση όταν η ύφεση αυτή έθεσε σε κίνηση τις πολιτικές δυνάμεις που θα μπορούσαν να την οδηγήσουν εκτός ευρώ;
Προς τιμήν του, το ΔΝΤ έχει παραδεχθεί ότι, όταν πρόκρινε για την Ελλάδα την συνταγή της λιτότητας εντός του ζουρλομανδύα του ευρώ, υποτίμησε σημαντικά τον υφεσιακό αντίκτυπο που θα είχε στην ελληνική οικονομία. Επίσης, το Ταμείο παραδέχθηκε ότι η αρχική του διάγνωση, πως η Ελλάδα θα αντιμετώπιζε πρόβλημα ρευστότητας και όχι φερεγγυότητας, ήταν λανθασμένη. Αν το ΔΝΤ εισακουγόταν, η αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους θα είχε γίνει νωρίτερα και η λιτότητα που θα απαιτούνταν στην συνέχεια θα ήταν λιγότερη.
Υπάρχει ένα ακόμη σημαντικότερο δίδαγμα που πρέπει να αντλήσει το ΔΝΤ από την ατυχή ελληνική εμπειρία του. Αυτό είναι ότι η πολιτική της κατ’ εξαίρεσιν πρόσβασης επέτρεψε στα πολιτικά αφεντικά του ΔΝΤ να το χρησιμοποιήσουν ως μαύρο ταμείο για να αποφύγουν απαραίτητες αναδιαρθρώσεις χρέους και να καθυστερήσουν αναγκαίες συναλλαγματικές προσαρμογές.
Όταν καθίσει η ελληνική σκόνη, πρέπει να ελπίσουμε ότι το ΔΝΤ θα μεταρρυθμίσει εκ του μηδενός την πολιτική του ορίων δανεισμού, με τρόπο που θα το θωρακίσει έναντι των καταχρηστικών τάσεων πολιτικών του προϊσταμένων και θα το επαναφέρει στον παλαιό του ρόλο ως δανειστή με αυστηρούς, απαρέγκλιτους όρους.
Ίσως δε, στην σημερινή πολιτική συγκυρία στις ΗΠΑ, η προοπτική αυτή να είναι και μία πρόκληση για το ΔΝΤ –που μάλλον γρήγορα, πλέον, θα πρέπει να κάνει ξεκάθαρες επιλογές.
*Εταίρος στο Αμερικανικό Ινστιτούτο της Επιχείρησης (ΑΕΙ), πρώην αναπληρωτής διευθυντής στο Τμήμα Ανάπτυξης και Αξιολόγησης Πολιτικών του ΔΝΤ
