του
Giles Merritt*
Η εμφανής εχθρικότητα του προέδρου Trump προς την Ευρωπαϊκή Ένωση και η περιφρόνησή του για τους Ευρωπαίους εταίρους της Αμερικής στο ΝΑΤΟ, θα είναι η σημαία συσπείρωσης που έλειπε από την Ευρώπη για περισσότερο από μια δεκαετία.
Όλο και περισσότεροι Ευρωπαίοι ψηφοφόροι ξέχασαν τον λόγο ύπαρξης της ΕΕ. Τα παλιά συνθήματα «όχι άλλο πόλεμο» και «δυνατότεροι μαζί» δε έχουν πλέον απήχηση. Αυτό το οποίο θα έδινε μια ώθηση παρόλα αυτά, είναι ο ανταγωνισμός από την άλλη πλευρά του Ατλαντικού.
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ο λαϊκισμός που έσπρωξε τον Trump στο Λευκό Οίκο είναι το ίδιο μείγμα δυσαρέσκειας και καιροσκοπισμού που οδήγησε στην ψήφο για έξοδο της Βρετανίας από την ΕΕ και την άνοδο των εξτρεμιστικών κομμάτων στην Ευρώπη, τόσο ακροαριστερά όσο και ακροδεξιά.
Όμως αυτό δεν σημαίνει ότι η προεδρία Trump θα είναι ικανή να εκμεταλλευτεί τις λαϊκιστικές δυνάμεις σε αυτή την πλευρά του Ατλαντικού. Οι λαϊκιστές στην Ευρώπη, όπως και στην Αμερική του Trump, δεν έχουν βιώσιμες λύσεις στα προβλήματα της βραδείας ανάπτυξης, τη διαρθρωτική ανεργία και τη μείωση της ανταγωνιστικότητας στην παγκοσμιοποιημένη οικονομία.
Τα εμπόδια στο εμπόριο, η καταστολή της μετανάστευσης, η αναστολή της παροχής βοήθειας προς φτωχές χώρες και η εγκατάλειψη αξιόπιστων πλαισίων ασφάλειας ίσως ηχούν καλά σε κάποιους ψηφοφόρους, είτε στην Ευρώπη είτε στην Αμερική, όμως αποτελούν τη σίγουρη συνταγή που θα φέρει διατλαντική διχόνοια.
«Τα σημάδια δείχνουν ότι ο Πρόεδρος Trump θα είναι ο καταλύτης για μια τεράστια αλλαγή στη χημεία της Ευρώπης»
Αυτό θα συμβεί όταν οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις ανακαλύψουν ξανά τις αρετές, αλλά και την αναγκαιότητα, της πολιτικής και οικονομικής ολοκλήρωσης.
Η παλίρροια του ευρω-σκεπτικισμού καταφερόταν έντονα εναντίον της ΕΕ για μια δεκαετία, από τότε που η χρηματοπιστωτική κρίση του 2007 μετατράπηκε σε οικονομική ύφεση και οδήγησε στην κρίση χρέους της Ευρωζώνης. Παρότι θα έπρεπε να κατηγορείται η ημιτελής φύση της οικονομικής και νομισματικής ένωσης, η κοινή γνώμη σε ολόκληρη την ΕΕ θεώρησε υπεύθυνη «την πολλή Ευρώπη» για τα προβλήματά της. Ο Trump φαίνεται να είναι το αντίδοτο σε αυτό.
Είναι πολύ νωρίς για να είμαστε σίγουροι ότι ο Trump θα έχει καταλυτικό ρόλο για μια μεγάλη αλλαγή στην πολιτική χημεία της Ευρώπης, όμως τα σημάδια υποδεικνύουν ότι μάλλον πρόκειται να εκπληρώσει αυτό το ρόλο με επιτυχία. Μια μικρογραφία για το πώς πρόκειται να αλληλεπιδράσει με τους μακροχρόνιους συμμάχους της Αμερικής στην Ευρώπη, σκιαγραφήθηκε από ένα σημαίνον πρόσωπο του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος, τον Bob Zoellick, ο οποίος διετέλεσε κορυφαίος εμπορικός διαπραγματευτής στο επιτελείο του Προέδρου George W. Bush, πριν αναλάβει επικεφαλής της Παγκόσμιας Τράπεζας.
H θέση του κ. Zoellick είναι διδακτική. «Ο κ. Trump», έγραψε πρόσφατα, «θα αλλάξει τη συνήθη προεδρική πρακτική, μιλώντας ελεύθερα και δίχως να ανησυχεί για τις μετέπειτα επιπτώσεις … κινδυνολογώντας και προσαρμόζοντας κατάλληλα τα λεγόμενά του με στόχο να πανηγυρίζει κάθε αποτέλεσμα ως νίκη».
«Αυτή η συμπεριφορά», συνέχισε, «ίσως φαίνεται τρομακτική στους ξένους που στηρίχθηκαν στις εξαγγελίες των ΗΠΑ, ως (συνήθως) πηγές ξεκάθαρης κατεύθυνσης».
«Αν εφαρμοστούν οι προσεγγίσεις του Trump στο ΝΑΤΟ, το Brexit και την υποτίμηση του δολαρίου, καθένα από αυτά έχει τη δυνατότητα να ενώσει την Ευρώπη και να εξαλείψει τις έριδες και τις αντιπαραθέσεις των κυβερνήσεων εν μία νυκτί»
Ο νέος αμερικανός Πρόεδρος προφανώς δεν δίνει σημασία στη λεπτομέρεια που οικοδομεί τις διατλαντικές σχέσεις, ωστόσο έχει δείξει ότι επιθυμεί να προσθέσει τις δικές του πινελιές προκειμένου να τις επαναπροσδιορίσει.
Ο Trump δεν εκλαμβάνει την υποχρέωση του ΝΑΤΟ «όλοι για έναν, ένας για όλους», όπως αναφέρεται στο άρθρο 5 ως δεσμευτική. Ενθαρρύνει το Brexit και προσβλέπει σε περισσότερες αποχωρήσεις από τις τάξεις της ΕΕ. Θεωρεί ότι το ισχυρό δολάριο εμποδίζει τις αμερικανικές εξαγωγές, εγείροντας φόβο για μια πολιτική υποτίμησης του δολαρίου που θα προκαλούσε χάος.
Αν εφαρμοζόταν κάποια από τις προσεγγίσεις του Trump σχετικά με το ΝΑΤΟ, το Brexit και την υποτίμηση του δολαρίου, θα δημιουργούνταν η δυνατότητα για συσπείρωση της Ευρώπης και για εξάλειψη των ερίδων και των αντιπαραθέσεων των κυβερνήσεων εν μία νυκτί. Οι ηγέτες θα στρέφονταν στους ψηφοφόρους τους και τα αυξανόμενα ευρωσκεπτικιστικά ΜΜΕ θα διαλαλούσαν την ανάγκη για περισσότερη ολοκλήρωση.
Τα κράτη μέλη της ΕΕ έχουν εγκαταλείψει την πολιτική για «περισσότερη ένωση» από την κατάρρευση του φιλόδοξου σχεδίου για το ευρωπαϊκό σύνταγμα το 2005. Οι πολιτικοί ηγέτες της Ευρώπης είχαν το φόβο της τιμωρίας από τους εκλογείς τους, όταν εμφανίζονταν να θυσιάζουν μέρος της «κυριαρχίας» της χώρας τους παραδίδοντας περισσότερες εξουσίες στις Βρυξέλλες.
Αυτό θα είναι το δώρο του Donald Trump για τη φθαρμένη αλληλεγγύη της Ευρώπης. Οι περιοχές όπου φαίνεται αποφασισμένος να προκαλέσει τις διατλαντικές σχέσεις - από το εμπόριο μέχρι την ασφάλεια - είναι εκείνες όπου καμία ευρωπαϊκή χώρα δεν μπορεί να σταθεί μόνη απέναντι στις ΗΠΑ. Όσο τα εκλογικά πεδία μάχης προετοιμάζονται για τις γαλλικές, ολλανδικές και γερμανικές εκλογές φέτος, οι υποψήφιοι πολιτικοί μπορούν να είναι πιο σίγουροι από ποτέ ότι υπάρχουν ψήφοι που μπορούν να κατακτήσουν με το να υποστηρίζουν την ΕΕ.
*Ιδρυτής & Πρόεδρος του Friends of Europe
**Πρώτη δημοσίευση στο www.friendsofeurope.org
