του
Γιώργου Σταμάτη*
Τρεις είναι οι κατηγορίες παραγόντων που θα κρίνουν τις επόμενες εκλογές, όποτε και αν γίνουν.
Α.- Η πρώτη κατηγορία αφορά αυτά που κρίνουν τις εκλογές, σε όποια (δημοκρατική) χώρα κι αν γίνονται:
· It’s the economy, stupid… (όπως είχε πει και ο James Carville, Σύμβουλος του Bill Clinton).
· Πολύ δύσκολα κερδίζει κάποιος πάνω από δύο συνεχόμενες εκλογές.
· Ο λαός ψηφίζει για το τι θα γίνει (μέλλον), πιο πολύ από το τι έγινε (παρελθόν). Σε αυτό συνίσταται και η «τιμωρητική» ψήφος: Τιμωρούμε κάποιον όχι μόνον για το τι έκανε στο παρελθόν, αλλά για το τι δεν πιστεύουμε ότι μπορεί να κάνει στο μέλλον.
· Συνήθως κερδίζει αυτός που μπορεί να εκμεταλλευθεί εκείνο από τα τρία κυρίαρχα συναισθήματα, ανάλογα με τις συνθήκες της εποχής: ελπίδα, θυμός, φόβος.
· Η μακροχρόνια παραμονή στην εξουσία φθείρει, τα φαινόμενα νεποτισμού και διαφθοράς αυξάνονται, η κοινωνία κουράζεται και αναζητεί το καινούργιο.
· Ο πολιτικός χρόνος «τρέχει» πολύ πιο γρήγορα πια.
· Όταν τα πράγματα δεν πάνε καλά, ιδιαίτερα μάλιστα όταν υπάρχει ανασφάλεια, ο λαϊκισμός έχει πλεονέκτημα απέναντι στον ορθολογισμό.
· Χαρισματικοί επικοινωνιακά ηγέτες, που διαθέτουν μάλιστα «συναισθηματική νοημοσύνη», έχουν πλεονέκτημα.
· Εκλογικές τάσεις με σημαντικές διαφορές μεταξύ των κομμάτων που αντέχουν στο χρόνο, σπάνια ανατρέπονται Ακόμα και αν τα τελευταία χρόνια οι δημοσκοπήσεις έχουν αρκετές αστοχίες –ιδιαίτερα γιατί οι νεώτερες γενιές και οι «αντισυστημικές» ψήφοι δεν εντοπίζονται τόσο εύκολα).
· Τις εκλογές τις κερδίζει εκείνος ο πολιτικός αρχηγός, που καταφέρνει να επιβάλλει το κεντρικό ερώτημα στο οποίο απαντούν οι πολίτες στην κάλπη
· Ανατροπές, όμως, μπορούν να συμβούν πάντα και μάλιστα εντελώς απρόβλεπτα (είτε ανατρέποντας τον σίγουρο πρώτο, είτε μετατρέποντας ένα ντέρμπυ σε ευρεία νίκη). «Events, my dear boy, events», είχε απαντήσει ο παλιός Βρετανός Πρωθυπουργός Harold McMillan, στην ερώτηση ενός νέου δημοσιογράφου: Ποιος είναι ο μεγαλύτερος εχθρός της κυβέρνησης. Σε τέτοια γεγονότα οφείλεται η απόλυτα μη αναμενόμενη νίκη του Gerhard Schroeder στη Γερμανία το 2002 και η απόλυτα μη αναμενόμενη ήττα του Ισπανού πρωθυπουργού Jose Maria Aznar το 2004 .
Β.- Η δεύτερη κατηγορία αφορά τη «διαχρονική» ελληνική πραγματικότητα:
· Το εθνικό μας σπορ: Διχασμός και πόλωση (με κλιμάκωση των χτυπημάτων κάτω από τη μέση).
· Η συναισθηματική παρά η ορθολογική ψήφος.
· Το «ρεύμα» των τελευταίων ημερών (γι’αυτό η τόσο μεγάλη έμφαση σε συγκεντρώσεις και «πυροτεχνήματα»).
· Η τάση που έχουμε να δίνουμε σχεδόν πάντα δεύτερη «ευκαιρία» (το θέμα είναι αν οι επόμενες εκλογές θεωρούνται δεύτερη ή τρίτη ευκαιρία).
· Η επίδραση στην κοινωνία της σημερινής οικονομικής πραγματικότητας, καθώς οι Έλληνες είναι λαός ιδιοκτητών και αποταμιευτών και αυτό έχει αρχίσει να ανατρέπεται…
· Η τάση των αντιθέσεων (από την «αντίσταση» στην «κανονικότητα» και από την «κανονικότητα» στην «αλλαγή»).
· Η δυνατότητα επίδρασης στο εκλογικό σώμα των εκάστοτε «τζακιών» (επιχειρηματικών και ΜΜΕ). Ας μην ξεχνάμε αυτό που είχε πει και ο Μποδοσάκης: «Εμείς πάμε πάντοτε με το γκουβέρνο…».
· Η μοναδική μας ικανότητα να πιστεύουμε «αυτό που μας αρέσει να ακούμε».
· Η ιδιότητα της κοινωνίας να «συνηθίζει» κάτι που πιο πριν της φαινόταν ανεπίδεκτο.
· Το γεγονός ότι η γνώση και η κρίση είναι υπερτιμημένες αξίες σε ένα ευμετάβλητο, συναισθηματικό και κυκλοθυμικό εκλογικό σώμα.
Γ.- Η τρίτη αφορά τις συνθήκες που έχουν επικρατήσει τα τελευταία χρόνια (την εποχή της κρίσης) στην Ελλάδα:
· Όλες οι μέχρι τώρα «μεταμνημονιακές» κυβερνήσεις πλήρωσαν βαρύ τίμημα στην εκλογική τους απήχηση.
· Η συρρίκνωση της μεσαίας τάξης (που αποτελούσε ιστορικά παράγοντα ισορροπίας και μετριοπάθειας).
· Οι 500.000 Έλληνες (κυρίως νέοι) που αποτελούν το «brain drain» και που δεν δικαιούνται δυστυχώς ψήφου από το εξωτερικό, εκτός κι αν ταξιδέψουν στην Ελλάδα.
· Οι (σχεδόν σίγουρες) προεκλογικές παροχές: Αυξήσεις, επιδόματα, προσλήψεις, μονιμοποιήσεις, συμβάσεις, διευκολύνσεις, «πελατειακά» νομοθετήματα κλπ. Το εύρος των ως άνω παροχών, θα εξαρτηθεί και από την ευχέρεια υλοποίησής τους, ανάλογα με την «ελευθερία κινήσεων» που θα έχει η κυβέρνηση μετά το «τέλος του Μνημονίου».
· Ο βαθμός που ισχύουν οι «πολώσεις» της μεταμνημονιακής εποχής (μνημονιακοί – αντιμνημονιακοί, παλιό – νέο, κλπ.).
· Η απομυθοποίηση της Αριστεράς , καθώς έχει δοκιμασθεί στην εξουσία.
· Η Αντισυστημική Ψήφος.
· Το ποσοστό αποχής (που στις εκλογές του Σεπτεμβρίου 2015 άγγιξε το 50%).
· Ο βαθμός που επηρεάζουν θέματα που αφορούν την καθημερινή μας ζωή (ανεργία, μισθοί, αγοραστική δύναμη, ασφάλεια, φορολογία, συντάξεις, περίθαλψη, κλπ.).
· Ο βαθμός που επηρεάζουν τα εθνικά θέματα και η φάση που θα βρίσκονται την ώρα των εκλογών.
· Ο βαθμός που επηρεάζει το «τέλος του Μνημονίου».
· Το πόσο πειστικό θα είναι το κεντρικό αφήγημα των κυρίαρχων κομμάτων πριν την κάλπη ( π.χ. έξοδος από τα μνημόνια , σκάνδαλα-διαπλοκή , εθνικά θέματα , καθημερινότητα , νέες δουλειές κλπ. )
· Το ποιος θα διαχειριστεί καλύτερα την επόμενη μέρα και την (πιθανή) όποια ανάπτυξη.
· Παράλληλα όμως και ο βαθμός που θα επηρεάσει το πιθανό ναρκοπέδιο της επόμενης μέρας: Αυτοδυναμία; Νέες Εκλογές; Αστάθεια λόγω απλής αναλογικής; Κυβέρνηση Συνασπισμού;
· Τελευταίο μα όχι έσχατο, ένα νέο φαινόμενο (απότοκο της πολυετούς κρίσης αλλά και της ίδιας της εποχής μας): Είναι δύσκολο για τις υπάρχουσες πολιτικές δυνάμεις να εντοπίσουν και να εκφράσουν τον νέας ηλικίας Έλληνα.
Και ο νοών νοείτω…
Η επόμενη μέρα : Προκλήσεις και γρίφοι.
1ον Οι κυρίαρχες προκλήσεις των μεγαλύτερων κομμάτων:
Πριν τις εκλογές:
ΣΥΡΙΖΑ Η πραγματικότητα
ΝΕΑ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ Δεν συγκινεί
ΚΙΝΗΜΑ ΑΛΛΑΓΗΣ Το αφήγημα
Μετά τις εκλογές (ανεξάρτητα από το αποτέλεσμα):
ΣΥΡΙΖΑ Η μετεξέλιξη
ΝΕΑ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ Ο εαυτός της
ΚΙΝΗΜΑ ΑΛΛΑΓΗΣ Θα αντέξει;
2ον Η «κληρονομιά» - γρίφος για τον τόπο:
Πόσο καθοριστική θα είναι η κληρονομιά της παρούσας κυβέρνησης στην επόμενη (όποια κι αν είναι αυτή), για το μέλλον της χώρας, ύστερα μάλιστα από δέκα χρόνια κρίσης;
* Ο Γιώργος Σταμάτης είναι Σύμβουλος Ανάπτυξης Επιχειρήσεων και συγγραφέας
