ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΤΑΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ

του Κώστα Χριστίδη *

Όσο μεγαλύτερη είναι η ποσότητα και η ταχύτητα των αλλαγών, τόσο μεγαλύτερη είναι η ποσότητα και η περιπλοκότητα των προβλημάτων που πρέπει να αντιμετωπίσουμε. Και μόλις μία ομάδα προβλημάτων επιλύεται, μία νέα γενεά προβλημάτων αναδύεται.

Κατά τα τελευταία έτη είναι πρωτόγνωρος ο αριθμός και η ταχύτητα των αλλαγών. Στο παρελθόν, π.χ., η Αγροτική Κοινωνία κράτησε πολλές χιλιάδες χρόνια. Η Βιομηχανική Κοινωνία κράτησε διακόσια περίπου χρόνια και ήδη απομακρύνεται. Όταν προ ολίγων δεκαετιών εισήλθαμε στην Κοινωνία της Γνώσης δεν φανταζόμασταν ότι σήμερα θα μπορούσαμε να κρατάμε κυριολεκτικά στην παλάμη του χεριού μας όλες τις γνώσεις του κόσμου που είναι συσσωρευμένες σε χιλιάδες βιβλιοθήκες. Σήμερα δεν φανταζόμαστε ότι σε λίγα χρόνια πιθανόν και ο όρος ‘’υπολογιστής’’ θα έχει εγκαταλειφθεί. Θα πρόκειται απλώς για μία οθόνη κρεμασμένη στον τοίχο και θα μπορούμε, αγγίζοντάς την ή μιλώντας της, να έχουμε ό,τι θέλουμε.

Οι καταιγιστικές τεχνολογικές, δημογραφικές, κοινωνικές, πολιτικές αλλαγές που εκτυλίσσονται έχουν καθοριστικές επιπτώσεις και στην απασχόληση. Δεν μπορούμε πλέον να προσβλέπουμε σε μία καριέρα τριάντα ετών στην ίδια επιχείρηση. Όπως γράφει στα βιβλία του ο διάσημος Βρετανός γκουρού του μάνατζμεντ Charles Handy, οι μεγάλες επιχειρήσεις, για να επιβιώσουν στον παγκόσμιο ανταγωνισμό, παρέχουν απασχόληση τριών διαφορετικών κατηγοριών: η πρώτη κατηγορία αποτελείται από ένα πυρήνα ατόμων που απασχολούνται σε μόνιμη βάση μέσα στην επιχείρηση, διαθέτουν εξειδικευμένες γνώσεις και συνήθως αμείβονται με ιδιαίτερα υψηλές αποδοχές. Μεταξύ τους μοιράζονται την ειδική εκείνη εμπειρία της επιχείρησης που την κάνει να διαφέρει από τους ανταγωνιστές της και από αυτούς αναμένεται η εξεύρεση λύσεων για τα διάφορα εταιρικά προβλήματα, με παροχή αυξημένης εργασίας, εκτός ωραρίων και, συχνά, εκτός έδρας. Οι άνθρωποι αυτοί κοστίζουν πολύ ακριβά στην επιχείρηση και, κατά συνέπεια, γίνονται, αναλογικά, ολοένα λιγότεροι.

Η δεύτερη κατηγορία αποτελείται από εκείνους που αντικαθιστούν τον συρρικνούμενο πυρήνα της πρώτης κατηγορίας, τους υπεργολάβους (sub-contractors). Πολλές επιχειρήσεις έχουν μετεξελιχθεί σε κέντρα συναρμολόγησης και ασκούν διαμεσολαβητικό, συντονιστικό και ελεγκτικό ρόλο.

Η τρίτη κατηγορία αποτελείται από μία εύκαμπτη δύναμη εργαζομένων με σχέση προσωρινής διάρκειας ή μερικής απασχόλησης. Η κατηγορία αυτή παγκοσμίως αυξάνεται με εξαιρετικά ταχείς ρυθμούς και επιτρέπει στις επιχειρήσεις να καλύπτουν τις ανάγκες τους σε περιόδους αιχμής, όπως π.χ. σε καταστήματα να λειτουργούν 70 ώρες εβδομαδιαίως ή σε αεροπορικές εταιρείες να αντιμετωπίζουν την αυξημένη κίνηση του θέρους και των Χριστουγέννων.

Πολλοί από τους εργαζόμενους της τρίτης κατηγορίας έχουν δύο και τρεις εργασίες μερικής απασχόλησης και αισθάνονται συνδεδεμένοι περισσότερο με κάποιο επάγγελμα παρά με έναν εργοδότη. Στις μετα-βιομηχανικές κοινωνίες ο όρος ‘’εργασία’’ επαναπροσδιορίζεται ταχύτατα. ‘’Απασχολησιμότητα’’ σημαίνει πλέον, για τον καθένα, ‘’σκέφτομαι ως ανεξάρτητος επαγγελματίας’’ (όπως ένας αρχιτέκτων ή ένας δικηγόρος) και ‘’ευελιξία’’ σημαίνει ότι κανείς δεν μπορεί να εγγυηθεί οτιδήποτε για μεγάλο χρονικό διάστημα.

Οι εξελίξεις στον χώρο της δουλειάς ενισχύουν την τάση των επιχειρήσεων να μεταφέρουν στον πελάτη μέρος της εργασίας (π.χ. οι πελάτες συναρμολογούν έπιπλα ή αυτοεξυπηρετούνται στα πρατήρια βενζίνης) και ενισχύουν την απασχόληση στο σπίτι με χρήση δικτύου υπολογιστών, smart-phones κλπ. Ο Bill Gates μάλιστα προέβλεψε ότι μέχρι το 2050, το 50% του εργαζόμενου δυναμικού θα προσφέρει τις υπηρεσίες του από το σπίτι. Ήδη πολλές επιχειρήσεις μεταμορφώνονται χωροταξικά σε γραφεία-λέσχες, όπου οι εργαζόμενοι έχουν πρόσβαση σε κάποια αίθουσα της λέσχης, έχοντας, όμως, κάνει το μεγαλύτερο μέρος της προετοιμασίας τους και τις αναφορές τους στο σπίτι. Το γραφείο-λέσχη αποτελεί τον πυρήνα για τη δημιουργία ενός δικτύου, αποτελούμενου από ελεύθερους επαγγελματίες και υπαλλήλους, εντός του οποίου η διάκριση ανάμεσα σε μόνιμους και προσωρινούς καθίσταται δυσδιάκριτη.

Ενώ οι γονείς μας εργάζονταν συνολικά 100.000 ώρες, περίπου, κατά τη διάρκεια της ζωής τους, τα παιδιά μας θα εργάζονται συνολικά 50.000 ώρες περίπου. Η κανονική εργασία σταματά πλέον για τους περισσότερους σε μία ηλικία που αφήνει μπροστά, με λίγη τύχη, άλλα 20-30 χρόνια ζωής. Είναι προφανές ότι οι νέες εργασιακές και δημογραφικές συνθήκες δεν μπορούν να μας εξασφαλίσουν το είδος των συντάξεων που απόλαυσαν οι γονείς μας. Οι άνθρωποι, πριν και μετά τη συνταξιοδότησή τους, θα διαμορφώνουν ένα χαρτοφυλάκιο απασχολήσεων αποτελούμενο από : απασχόληση με μισθό για τον διατιθέμενο χρόνο, απασχόληση με αμοιβή για αποτελέσματα-στόχους, απασχόληση στο σπίτι (ανατροφή παιδιών, μαγειρική καθαρισμός), απασχόληση εθελοντική, δωρεάν ή μη, σε σωματεία, ιδρύματα, κλπ., απασχόληση μελέτης (study work), για εκμάθηση νέων γνώσεων, ξένων γλωσσών κλπ.

Οι τάσεις αυτές, με ετεροχρονισμό, μεταφέρονται και στο δημόσιο τομέα. Οι, ομολογουμένως, απότομες αλλαγές απαιτούν απότομες αλλαγές στον τρόπο της σκέψης και της δράσης μας. Απαιτούν εφοδιασμό με νέες γνώσεις και δεξιότητες. Απαιτούν, κυρίως, ριζικές αλλαγές στην παιδεία.

* e-mail: [email protected]