Οι ευρωπαϊκοί γεωπολιτικοί εφιάλτες

του Γ. Σ. Πρεβελάκη

Η δυστυχία των μετα-κομμουνιστικών ευρωπαϊκών κοινωνιών και οι πόλεμοι στα νοτιοανατολικά άκρα της Ευρώπης αντιμετωπίστηκαν ως εξαιρέσεις όχι ως προειδοποιήσεις.

Με την εντεινόμενη οικονομική ενοποίηση της Ανθρωπότητας, το δυτικό κράτος προνοίας και το βιοτικό επίπεδο των Αμερικανών και των Ευρωπαίων απειλούνται από τον διεθνή ανταγωνισμό. Ο δανεισμός συντήρησε προσωρινώς την κοινωνική ειρήνη στην Δύση. Η αμερικανική κρίση το 2008 απεκάλυψε τα όρια της φυγής προς τα πρόσω.

Tαυτοχρόνως, η επιτυχία του ευρώ άρχισε να απειλεί την ροή δανείου χρήματος προς την αμερικανική οικονομία.

Η διατλαντική συνοχή, η οποία εξασφάλισε την ψυχροπολεμική δυτική επικράτηση, έχει τρωθεί. Το ρήγμα μεταξύ Ηνωμένων Πολιτειών και Ευρώπης, δηλαδή μεταξύ δολαρίου και ευρώ, προκαλεί αλυσσίδα εξελίξεων. Χωρίς την ενεργό αμερικανική υποστήριξη, η Ευρώπη αρχίζει να αποσυντίθεται. Ο γερμανόστροφος Βορράς απειλεί να εγκαταλείψει τον Νότο για να τον στηρίξει θέτει όρους οι οποίοι οδηγούν σε εσωτερικές εντάσεις. Το φάσμα της αναρχίας και του χάους αναπτύσσει αντιδημοκρατικούς πειρασμούς, με ακροδεξιό ή ακροαριστερό πρόσημο.
Αλληλεγγύη, ισότητα και δημοκρατικότητα θεμελίωσαν το ευρωπαϊκό όραμα. Με τα ιδανικά αυτά απάντησαν οι κοινωνίες της ηπείρου μας στην χιτλερική Europa η οποία εδραζόταν στην ανισότητα και την επιβολή, καθώς και στην ευρασιατική ενοποίηση υπό κομμουνιστική εξουσία.

Η οικονομική κρίση έχει ήδη αμφισβητήσει την αλληλεγγύη, την ισότητα, την δημοκρατικότητα. Απειλεί, επομένως, την ίδια την Ευρώπη. Ο κίνδυνος αρχίζει να γίνεται κατανοητός στην Ελλάδα, πάντοτε πρωτοπορία και προάγγελος στην ευρωπαϊκή ιστορία. Αποστολή των εκπροσώπων της χώρας μας είναι να μεταφέρουν την έγκαιρη ελληνική προειδοποίηση στα διεθνή fora.

Οι διαφαινόμενες διαδικασίες της ευρωπαϊκής αξιακής αποδόμησης επαναφέρουν τα παλαιά ερωτήματα: Είναι ενδεχόμενο να επανασυσταθούν τα παραδοσιακά ευρωπαϊκά γεωπολιτικά σχήματα; Αναβιώνει ο γερμανικός ηγεμονισμός; Είναι δυνατή μια στρατηγικής φύσεως γερμανορωσική σύγκλιση, όπως συνέβη συχνά στην ευρωπαϊκή ιστορία, ως απάντηση στην προσπάθεια του ευρωπαϊκού Νότου να χειραφετηθεί; Πώς θα αντιδράσει ο αγγλοσαξονικος κόσμος απέναντι σε μια τέτοια προοπτική; Μήπως επανέρχεται μια επανα-διχοτομημένη Ευρώπη, ανάμεσα σε ένα δημοκρατικό θαλάσσιο πολιτικό δίκτυο και έναν αυταρχικό ηπειρωτικό άξονα;

Εκτός από τις διεθνείς εντάσεις τις οποίες συνεπάγονται, τα σενάρια αυτά οδηγούν σε εξαιρετικά αρνητικές εξελίξεις στην νοτιοανατολική Ευρώπη. Η Ελλάδα, υπό την διπλή διατλαντική και ευρωπαϊκή ασπίδα, διέφυγε επί μακρόν την γεωπολιτική της μοίρα, την αρένα στην διαπάλη των μεγάλων δυνάμεων. Εφ’όσον τα ευρωπαϊκά γεωπολιτικά ρήγματα επανενεργοποιηθούν, θα τεθούν σε κίνδυνο τα εθνικά συμφέροντα, η εθνική συνοχή, η εθνική ενότητα. Επανέρχονται, δηλαδή, οι εφιάλτες: συγκρούσεις με γειτονικές χώρες υποκινούμενες έξωθεν, εσωτερικές διαιρέσεις για αλλότρια συμφέροντα. Η μακρά περίοδος σταθερότητας άμβλυνε τα γεωπολιτικά μας ανακλαστικά. Ούτε η ψυχολογία των Ελλήνων ούτε η οργάνωση των κρατικών υπηρεσιών αντέχουν σε τέτοια ενδεχόμενα.

Παράλληλα με την συμμετοχή μας στον κοινό αγώνα για το ευρωπαϊκό ιδανικό, επιβάλλεται και η εθνική προετοιμασία για τα χειρότερα. Αντί για τους αφελείς εφησυχασμούς του παρελθόντος και τις τρέχουσες αστήρικτες συνωμοσιολογίες, χρειάζεται υπεύθυνη και τεκμηριωμένη διαπαιδαγώγηση των πολιτών, η οποία εδράζεται σε στέρεη ιστορική και γεωγραφική παιδεία. Προέχει, επίσης, η προσπάθεια για σχέσεις εμπιστοσύνης και καλής γειτονίας με τον γεωγραφικό μας περίγυρο, ώστε τα υφιστάμενα ρήγματα και οι πικρίες να μη προσφέρονται για την επίλυση εξωγενών διαφορών. Τέλος, επείγει να αναδομηθούν οι αμυντικοί μηχανισμοί του κράτους, ιδιαίτερα στους τομείς της πληροφόρησης.

Οι γεωπολιτικές συνέπειες της κρίσης εκτυλίσσονται αργά, αλλά σταθερά. Το 1989 δεν κατέρρευσε μόνον το κομμουνιστικό τμήμα, αλλά το σύνολο της Ευρώπης όπως το γνωρίζαμε ώς τότε. Η εξαφάνιση του κομμουνιστικού αντιπάλου δέους δεν διέρρηξε τον δεσμό Ευρώπης και Ηνωμένων Πολιτειών, αφήρεσε όμως το βασικό αμερικανικό κίνητρο. Στο επακόλουθο χαλαρό υπόβαθρο, η αμερικανική οικονομική κρίση εισήγαγε επικίνδυνες εντάσεις, για την υπέρβαση των οποίων χρειάζεται υπομονή, προσπάθεια και πολιτική σοφία.