ΟΙ ΑΠΟΦΑΣΕΙΣ ΜΑΡΙΟ ΝΤΡΑΓΚΙ ΚΑΙ Η ΕΛΛΑΔΑ

του Πάνου Καζάκου *

Οι τελευταίες και πολυσυζητημένες ανακοινώσεις του προέδρου της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ) κ. Μάριο Ντράγκι έδειξαν για άλλη μία φορά ότι το θεσμικό σύστημα και η πολιτική στην Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) εξελίσσονται κάθε φορά που αντιμετωπίζουν κρίσεις. Οι ανακοινώσεις του επικεφαλής της ΕΚΤ συμπληρώνουν σειρά άλλων πρόσφατων πρωτοβουλιών, όπως π.χ. της αναπτυξιακής δέσμης του Ιουλίου 2012 και των μέτρων που συνοψίζουμε κάτω από τον όρο «τραπεζική ένωση–κοινή εγγύηση» καταθέσεων ώστε να ανακοπεί η φυγή τους από τις τράπεζες του Νότου, συγκεντρωτική εποπτεία των τραπεζών, κ.α. Υπηρετούν στόχους αλληλένδετους.

Συνοπτικά, και παραβλέποντας τις τεχνικές λεπτομέρειες, κεντρικό στοιχείο των ανακοινώσεων Μ.Ντράγκι είναι ότι η ΕΚΤ θα αγοράζει ομόλογα μέχρι τριετούς διάρκειας (δηλαδή, βραχυπρόθεσμους τίτλους) από την λεγόμενη δευτερογενή αγορά. Αλλά η παρέμβαση θα συνοδεύεται από αυστηρούς όρους οικονομικής πολιτικής και θα διακόπτεται αν δεν εφαρμόζονται τα σχετικά προγράμματα μακροοικονομικής προσαρμογής. Ουσιαστικά, καθιερώνεται μία συντονισμένη παρέμβαση της ΕΚΤ και του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας (ΕΜΣ), με άλλα λόγια γίνεται σύζευξη της νομισματικής πολιτικής με την δημοσιονομική πειθαρχία σε ευρωπαϊκό επίπεδο.

Ενδιαφέρον έχει η αιτιολόγηση των αποφάσεων της ΕΚΤ. Θεωρήθηκαν αναγκαίες για να σταματήσει ο φαύλος κύκλος που προκαλούσαν οι ίδιες οι χρηματοπιστωτικές αγορές. Αυτές, αδικαιολόγητα, κατά τον Μ. Ντράγκι, αμφισβητούσαν την βιωσιμότητα του ευρώ, με βάση αυτήν την αμφισβήτηση απαιτούσαν υψηλά επιτόκια που με την σειρά τους υπονόμευαν το ευρώ! Ουσιαστικά, οι δηλώσεις αυτές αποτελούσαν ευθεία κριτική στον ανορθολογισμό των εν λόγω αγορών. Σημειώστε ότι η ΕΚΤ δεν θα εξαρτά τις αποφάσεις της από τις αξιολογήσεις των διαφόρων οίκων αξιολόγησης χωρών.

Η νέα πολιτική θα ελέγχεται αυστηρά. Υπενθυμίζω ότι όλα θα περνούν από τον ΕΜΣ, που είναι ένας διακυβερνητικός θεσμός. Η ΕΚΤ θα παρεμβαίνει αφού μία χώρα ζητήσει την συνδρομή του ΕΜΣ και συμφωνήσει μαζί του ένα πρόγραμμα μακροοικονομικής προσαρμογής. Αυτή είναι και η ουσιώδης διαφορά σε σχέση με προηγούμενες παρεμβάσεις της. Στο ΔΣ του ΕΜΣ αντιπροσωπεύονται οι υπουργοί Οικονομικών των κρατών μελών και βασικές αποφάσεις λαμβάνονται με ομοφωνία. Επομένως, κάθε κράτος μέλος μπορεί εκεί να τραβήξει φρένο τουλάχιστον ως προς το μέγεθος των πόρων που θα μπορεί ο ΕΜΣ να συγκεντρώνει. Όμως, την απόφαση για διακοπή της στήριξης αν δεν εφαρμόζεται το πρόγραμμα προσαρμογής θα λαμβάνει η ΕΚΤ και όχι οι πολιτικοί.

Οι αποφάσεις αυτές συνιστούν θρίαμβο της πρακτικής πολιτικής έναντι δογματικών εμμονών. Αυτές μπορεί να έχουν κάποια οικονομική λογική, πολιτική αιτιολόγηση (αν ανοίξει, πώς κλείνει το κουτί της Πανδώρας που λέγεται «νομισματική» χρηματοδότηση της δημόσιας οικονομίας;) και ένα προτεσταντικό ηθικό υπόβαθρο, αλλά παραβλέπουν τα πραγματικά προβλήματα και δεν προσφέρουν λύσεις. Από την άλλη μεριά, και η πρακτική πολιτική έχει τα δικά της ελαττώματα, που δεν πρέπει να υποτιμούμε.

Αν, πάντως, οι αποφάσεις αυτές καταφέρουν να βελτιώσουν το γενικό οικονομικό κλίμα στην Ευρώπη, τότε και η Ελλάδα θα έχει ένα έμμεσο όφελος. Προς το παρόν δεν την αφορούν άμεσα, γιατί η χώρα ανεβαίνει τον δικό της Γολγοθά με το Μνημόνιο ΙΙ και την δανειακή σύμβαση του Φεβρουαρίου 2012. Αν, όμως, τελικά πετύχει τους στόχους, τότε θα επιστρέψει στις αγορές και θα μπορεί να επωφεληθεί από τις νέες διαδικασίες στήριξης. Αν…

* Ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών