Κοινωνικό συμφέρον και πολιτική διαχείριση

του Χρίστου Αλεξόπουλου

Η προσέγγιση και ανάλυση της πολιτικής διαχείρισης της πραγματικότητας σε σχέση με το κοινωνικό συμφέρον οδηγούν σε πολύ αρνητικές διαπιστώσεις ως προς το περιεχόμενο, που προσδίδει ο χώρος της πολιτικής σε αυτό και την προοπτική, που ανοίγεται για το μέλλον.

Αν το κοινωνικό συμφέρον σημαίνει οικοδόμηση λειτουργικών και συνεκτικών συνθηκών συμβίωσης των πολιτών στις τοπικές κοινωνίες, σε συνδυασμό με την καλλιέργεια της ενσυναίσθησης και της ανάληψης της κοινωνικής ευθύνης, που αναλογεί στο ατομικό επίπεδο, την προώθηση της αντικειμενικής πολυδιάστατης ενημέρωσης σε συνδυασμό με την ορθολογική διαχείριση της πραγματικότητας από τους πολίτες, ώστε να διασφαλίζεται η ενεργοποίηση τους ως ατομικών και συλλογικών υποκειμένων, καθώς και την στήριξη της κοινωνικής συνείδησης στην οπτική της ισότητας στην κοινωνική δραστηριοποίηση, τότε σίγουρα δεν είναι ανιχνεύσιμη η λειτουργική πολιτική διαχείριση του στην βιωνόμενη πραγματικότητα.

Η εμπειρική αποτύπωση, όσων συμβαίνουν στην πορεία των σύγχρονων κοινωνιών, είναι αποκαλυπτική. Για παράδειγμα οι δασικές πυρκαγιές έχουν πολυδιάστατες επιπτώσεις, όπως είναι η μείωση της υδατοσυγκράτησης και η καταστροφή της παραγωγικής ικανότητας του εδάφους. Ουσιαστικά οδηγούν στην ερημοποίηση.

Μετά τις τελευταίες πυρκαγιές (Αύγουστος 2024) η Αττική αναμένεται να έχει περίπου 15 περισσότερες ημέρες με πολύ υψηλές θερμοκρασίες στο χρονικό διάστημα 2021 – 2050 σε σύγκριση με το χρονικό διάστημα 1971 – 1990. Επίσης τα τελευταία χρόνια έχει χαθεί τουλάχιστον το 40% του περιαστικού δάσους (Χ. Ζερεφός, καθηγητής, γραμματέας της Ακαδημίας Αθηνών και εθνικός εκπρόσωπος για την κλιματική αλλαγή).

Η απώλεια περίπου του 40% των δασών στην Αττική τα τελευταία χρόνια επιβαρύνει όλους τους δείκτες στον αέρα (αυξημένες θερμοκρασίες, περισσότεροι ρύποι), στο έδαφος (εδαφική διάβρωση και πλημμύρες) και στο υπέδαφος. Επίσης πλήττεται η πανίδα, ζώα και πουλιά χάνουν το φυσικό τους «σπίτι». Περιττό να αναφερθούν οι επιπτώσεις στην ποιότητα και στην διάρκεια της ζωής των ανθρώπων με την θερμική καταπόνηση και την ατμοσφαιρική ρύπανση.

Ακόμη ο διευθυντής ερευνών στο Ινστιτούτο Μεσογειακών Δασικών Οικοσυστημάτων του ΕΛΓΟ «Δήμητρα» Γαβριήλ Ξανθόπουλος τόνισε, ότι «όσα (δάση) κάηκαν τώρα, κάηκαν και στη φωτιά του 2009. Αυτά τα δάση χρειάζονται 15 χρόνια περίπου για να ξαναγεννηθούν. Είμαστε στο όριο». Τα δάση της Αττικής εκπέμπουν «σήμα κινδύνου» εξαιτίας των επαναλαμβανόμενων πυρκαγιών, που διακόπτουν την ολοκλήρωση του κύκλου αναγέννησης τους. Επισημαίνεται, ότι τα δάση επηρεάζουν το μικροκλίμα της Αττικής. Τα τελευταία 15 χρόνια χάθηκαν ίσως και πάνω από μισό εκατομμύριο στρέμματα.

Τέλος σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (World Health Organization, WHO) η ελάχιστη αναλογία πράσινου ανά κάτοικο στις πόλεις πρέπει να είναι από 9 τετραγωνικά μέτρα και άνω. Στην Αθήνα μόνο 9 δήμοι από τους 40 ανταποκρίνονται σε αυτή την ισορροπία. Και ενώ στην Αττική ζει τουλάχιστον το 40% του πληθυσμού της χώρας, στην Αθήνα η αναλογία είναι 0,96 τετραγωνικά μέτρα πράσινου ανά κάτοικο. Είναι εμφανές, τι σημαίνει αυτό για την υγεία και την ποιότητα ζωής των ανθρώπων, ενώ ταυτοχρόνως αποκαλύπτεται η ηθικολογική επικοινωνιακή οπτική της επίκλησης της ανθρώπινης ζωής ως ύψιστης προτεραιότητας στην πολιτική διαχείριση των επιπτώσεων της ανθρωπογενούς κλιματικής αλλαγής.

Έχει δε τεράστιο ενδιαφέρον ανακοίνωση του Institut ISGlobal με έδρα την Βαρκελώνη, που δημοσιεύθηκε στο επιστημονικό περιοδικό Nature Medicine, σύμφωνα με την οποία το 2023 πέθαναν 48.000 άνθρωποι στην Ευρώπη λόγω της υπερθέρμανσης. Πολλοί νεκροί υπήρξαν και στην Ελλάδα λόγω των επιπτώσεων των δασικών πυρκαγιών.

Εύλογα θα αναρωτιέται ο απλός πολίτης, πως αντιλαμβάνονται το κοινωνικό συμφέρον στο πολιτικό σύστημα και με βάση ποια οπτική διαχείρισης της πραγματικότητας διασφαλίζεται η πραγμάτωση του.

Αν ληφθεί υπόψη ο διάλογος ή καλύτερα οι παράλληλοι μονόλογοι των κομμάτων για τις δασικές πυρκαγιές γενικότερα και όχι μόνο για την πρόσφατη πυρκαγιά στην Αττική, τότε η θλίψη και η απαισιοδοξία κυριαρχούν. Αντί να κάνουν αυτοκριτική όλα τα κόμματα, που διαχειρίσθηκαν κυβερνητική εξουσία, διότι δεν διαμόρφωσαν συνθήκες αποτελεσματικής αντιμετώπισης των φυσικών καταστροφών, εξαντλούν τον διάλογο στην ηθικολογία και στην χρέωση ευθυνών και ανικανότητας στους άλλους.

Ακόμη χειρότερο είναι, ότι δεν ασχολούνται ούτε και αντιμετωπίζουν τα γενεσιουργά αίτια των προκαλούμενων από την ανθρώπινη δραστηριότητα ανισορροπιών, όπως είναι η κλιματική αλλαγή, η οποία δρομολογεί συνθήκες κρίσης στο φυσικό περιβάλλον (π.χ. υπερθέρμανση, ξηρασία, πλημμύρες κ.λ.π.), διότι αυτό θα σήμαινε, ότι πρέπει να γίνουν δομικών διαστάσεων αλλαγές στο σύστημα οργάνωσης και λειτουργίας της κοινωνίας.

Αυτό θα έχει μεγάλο πολιτικό κόστος, διότι θα τεθούν σε αμφισβήτηση τα μονοδιάστατα καταναλωτικά πρότυπα, που οδηγούν στην παραγωγή των γενεσιουργών αιτίων και έχουν υποκαταστήσει τις κοινωνικές αξίες, οπότε θα έθεταν σε κίνδυνο τις κοινωνικές ισορροπίες, ενώ παράλληλα θα έπλητταν την αξιοπιστία του πολιτικού συστήματος, το οποίο οριοθετεί με τις αποφάσεις του την κοινωνική πορεία. Βέβαια δεν συνειδητοποιούν, ότι η κλιματική αλλαγή ήδη άρχισε να δημιουργεί υπαρξιακών διαστάσεων προβλήματα, όπως είναι η λειψυδρία, η οποία θα απειλήσει ακόμη και την διατροφική επάρκεια σε βάθος χρόνου. Και αυτό θα προκαλέσει πολύ ισχυρές κοινωνικές αναταράξεις.

Εξάλλου συνεχώς χειροτερεύουν οι συνθήκες ζωής και χάνονται χιλιάδες άνθρωποι από τις επιπτώσεις της ανόδου της θερμοκρασίας και της ρύπανσης της ατμόσφαιρας. Μόνο που αυτά τα αίτια δεν είναι ορατά για τον απλό πολίτη, οπότε είναι εύκολα αποδεκτός ο ηθικολογικός πολιτικός λόγος, που περιορίζει το χάσιμο ζωής μόνο στις περιπτώσεις «απανθρακωμένων ανθρώπων» κατά την διάρκεια των πυρκαγιών.

Η σύγχρονη βιωνόμενη πραγματικότητα από τους πολίτες καταδεικνύει εμφατικά, ότι η προτεραιότητα στην οπτική διαχείρισης της δυναμικής της εξέλιξης από το πολιτικό σύστημα επικεντρώνεται και εξαντλείται στην προώθηση και πραγμάτωση του συστημικού συμφέροντος, δηλαδή στην διασφάλιση της λειτουργικότητας και της οικονομικής απόδοσης στους διάφορους τομείς δραστηριοποίησης των κοινωνιών.

Ακόμη δεν έχει συνειδητοποιηθεί, ότι το συστημικό συμφέρον πρέπει να ισορροπεί με το κοινωνικό και το ανθρώπινο συμφέρον λειτουργικά και με βιώσιμη προοπτική, ώστε η πορεία προς το μέλλον να είναι συνεκτική. Προϋπόθεση βέβαια, εκτός από την αλλαγή πολιτικής οπτικής στην διαχείριση της εξέλιξης, είναι και η ενσυνείδητη συμπόρευση των κοινωνιών στο πλαίσιο της ενεργοποίησης των συλλογικών μορφών έκφρασης των πολιτών.

Ειδάλλως θα αναπτυχθούν κοινωνικά κινήματα με αρνητική στάση απέναντι στο πολιτικό σύστημα με πολύ αρνητικές προεκτάσεις στην κοινωνική συνοχή. Και αυτό δεν θα επιτρέπει την προώθηση βιώσιμων λύσεων σε λειτουργικό χρόνο. Η κοινωνία πολιτών πρέπει να αναλάβει τις ευθύνες, που της αναλογούν και να ενεργοποιηθεί άμεσα για την αποφυγή ανάπτυξης μη βιώσιμης, συνεκτικής και λειτουργικής κοινωνικής δυναμικής. Επίσης το πολιτικό σύστημα επείγει να συνυπολογίζει το κοινωνικό συμφέρον στον σχεδιασμό και στην υλοποίηση του στην προοπτική του χρόνου.

*πρώτη δημοσίευση: Metarithmisi.gr