του
Giles Merritt*
Πολιτικές διαφωνίες μεταξύ των μελών της -άλλοτε δικαιολογημένα, άλλοτε όχι-, διχογνωμία για τις διαφορετικές πολιτικές προσεγγίσεις σχετικά με την διακυβέρνηση της ευρωζώνης καθώς και έντονη λαϊκή δυσαρέσκεια, που έχει ενταθεί ακόμη περισσότερο από την απόφαση του Brexit, κυριαρχούν στους κόλπους της Ένωσης.
Παρόλα αυτά, τα επιτεύγματα της ΕΕ που κατακτήθηκαν μέσα στα εξήντα χρόνια της σταδιακής ολοκλήρωσης της, υπερτερούν κατά πολύ των σημερινών αδυναμιών της.
Η Ένωση έχει να επιδείξει ένα ευρύ φάσμα δραστηριοτήτων όπου η ευρωπαϊκή αλληλεγγύη και η συνεργασία έχουν αποφέρει οφέλη που κανένα κράτος μέλος δεν θα μπορούσε να κατακτήσει μόνο του. Το πρόβλημα - όπως πάντα - είναι ότι η ΕΕ αποτυγχάνει να επικοινωνήσει αποτελεσματικά αυτό το μήνυμα.
Πέντε τομείς δραστηριότητας της ξεχωρίζουν, καθένας από τους οποίους πρέπει να προβάλλεται με τον καλύτερο δυνατό τρόπο. Κάθε ένας συμβάλλει ουσιαστικά στη βελτίωση της ποιότητας ζωής στην Ευρώπη, ενώ επίσης εξασφαλίζει ότι οι ευρωπαϊκές χώρες διατηρούν ένα ανταγωνιστικό πλεονέκτημα στην εποχή της παγκοσμιοποίησης.
Αυτά τα «σωτήρια χαρίσματα» είναι το εμπόριο, η τεχνολογία, η πολιτιστική ταυτότητα, η ασφάλεια και η περιβαλλοντική ηγεσία. Το βασικό ερώτημα είναι πώς μπορούν να ενισχυθούν περαιτέρω και πώς μπορούν να επικοινωνηθούν πιο αποτελεσματικά.
Παρά το γεγονός ότι το μερίδιο της Ευρώπης στην επιτάχυνση του παγκόσμιου ΑΕΠ συρρικνώνεται, το συλλογικό κύρος της ΕΕ ως κορυφαία εμπορική δύναμη του κόσμου παραμένει απαράμιλλο πλεονέκτημα.
Οι αναδυόμενοι οικονομικοί γίγαντες της Ασίας είναι δικαιολογημένα πρόθυμοι να αναθεωρήσουν τις ρυθμίσεις της μεταπολεμικής συμφωνίας του Bretton Woods, οι οποίες εξακολουθούν να ευνοούν τη Δύση, και η ΕΕ έχει να διαδραματίσει έναν εξαιρετικά σημαντικό ρόλο. Η αξιοπιστία της Ευρώπης στη διαδικασία αυτή ενισχύεται εξαιτίας του ηγετικού ρόλου που κατείχε επί δεκαετίες, παγκοσμίως, στην αναπτυξιακή βοήθεια, γλιτώνοντας δύο δισεκατομμύρια ανθρώπους από τη φτώχεια, το τελευταίο τέταρτο του αιώνα.
Οι ευρωπαίοι ερευνητές σημειώνουν το ήμισυ του συνόλου των επιστημονικών ανακαλύψεων σε όλο τον κόσμο, ενώ σε ευρωπαϊκό επίπεδο η χρηματοδότηση και η συνεργασία γίνονται ολοένα και πιο ζωτικό μέρος αυτού του επιτεύγματος. Οι Ευρωπαίοι υστερούν εμφανώς στο να μετατρέπουν τις εφευρέσεις τους σε εμπορικά επιτυχείς καινοτομίες.
Η ΕΕ και τα κράτη μέλη της πρέπει να ενισχύσουν την αδυναμία τους σε αυτόν τον τομέα. Αργά αλλά σταθερά, η ΕΕ κατευθύνει περισσότερη χρηματοδότηση από ίδιους πόρους και από τους εθνικούς προϋπολογισμούς των μελών της σε τομείς υψηλής τεχνολογίας – σε εκείνους δηλαδή τους τομείς, που θα κυριαρχήσουν στην παγκόσμια οικονομία και θα καθορίσουν τους νικητές και τους ηττημένους του 21ου αιώνα.
Οι μέρες που οι εθνικοί πολιτισμοί των Ευρωπαίων ήταν μέρος του αποικιοκρατικού οπλοστασίου τους έχουν περάσει ανεπιστρεπτί. Σήμερα η ροή έχει αν μη τι άλλο αντιστραφεί, με την Ευρώπη να απορροφά ισχυρές πολιτιστικές επιρροές από την Ασία, την Αφρική και τον αραβικό κόσμο. Τώρα λοιπόν, είναι ζήτημα ζωτικής σημασίας για την ΕΕ, να εστιάσει την προσοχή της στις πολιτιστικές συγγένειες των χωρών-μελών της.
Η κατανόηση και αφομοίωση του πολιτισμού κάθε μέλους από τα υπόλοιπα, σηματοδοτεί ένα σημαντικό επόμενο βήμα στη διαδικασία ολοκλήρωσης της Ευρώπης και καθώς βρισκόμαστε στην εποχή της πληροφορίας, η ΕΕ είναι καλά εξοπλισμένη για να προωθήσει κάτι τέτοιο. Οι πολιτικές στο εσωτερικό της ΕΕ θα πρέπει να δημιουργούν το πλαίσιο για μια κοινή ευρωπαϊκή κουλτούρα – μια τέτοιου είδους κουλτούρα που να είναι ικανή να ενισχυθεί με την άφιξη των μεταναστών.
Οι ιδέες για μια ΕΕ ως «Ένωση Ασφάλειας» και για τη δημιουργία ενός «ευρωπαϊκού στρατού» είναι αμφιλεγόμενες. Το ευρωπαϊκό οικοδόμημα απέφυγε να λάβει μια στρατιωτική διάσταση για σχεδόν μισό αιώνα μετά την υπογραφή της Συνθήκης της Ρώμης.
Σήμερα, μια αίσθηση αστάθειας στα ανατολικά και νότια σύνορά της, σε συνδυασμό με την αβεβαιότητα που επιφέρουν οι ρωσικές επεκτατικές τάσεις από τη μια και οι αμερικανικές προθέσεις από την άλλη, σπρώχνουν το ζήτημα της ασφάλειας στην κορυφή της ατζέντας της ΕΕ.
Μετά τον Ψυχρό Πόλεμο "ψήγματα ειρήνης" επηρέασαν τις αμυντικές δυνατότητες περισσότερων χωρών της ΕΕ, αλλά τώρα η συναίνεση φαίνεται να είναι αυτό που απαιτεί η συλλογική ασφάλεια, μια κοινή δέσμευση για την υπεράσπισή της Ευρώπης, καθώς και για την οικονομική και πολιτική σταθερότητα των γειτόνων της.
Τελευταίο αλλά όχι λιγότερο σημαντικό ζήτημα αποτελεί το περιβάλλον. Ένα από τα πιο γνωστά επιτεύγματα της ΕΕ υπήρξε η ηγετική της θέση στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής. Αυτή η αποφασιστικότητα οδήγησε στην παγκόσμια διάσκεψη COP-21 στο Παρίσι το περασμένο έτος, η οποία - αν και ανεπαρκής - αποτελεί σημαντικό ορόσημο. Η προστασία του περιβάλλοντος, όπως και οι άλλοι τέσσερις τομείς δραστηριότητας, είναι μια μακροπρόθεσμη στρατηγική που η ΕΕ έχει ακολουθήσει με επιτυχία.
Τώρα, η Ευρώπη πρέπει να τονίσει όλα τα σωτήρια χαρίσματα της με μεγαλύτερο σθένος και περισσότερη σαφήνεια.
*Ο Giles Merritt είναι Ιδρυτής και Πρόεδρος της ένωσης «Φίλων της Ευρώπης», και ο συγγραφέας του βιβλίου «Slippery Slope – Europe’s Troubled Future» (Oxford University Press), το οποίο είναι υποψήφιο για το Ευρωπαϊκό Βραβείο Βιβλίου 2016
**Πρώτη δημοσίευση στο http://www.friendsofeurope.org
