του
Λάμπρου Ροϊλού*
Όταν άρχισε η επανάσταση κατά του Άσαντ στην Ντεράα το 2011, οι εκτιμήσεις των Ισραηλινών και άλλων ειδικών ήταν ότι ο Άσαντ θα ανατραπεί μέσα σε λίγες εβδομάδες ή μήνες. Η διάψευση της εκτίμησης αυτής αποτέλεσε μια από τις μεγαλύτερες ανθρωπιστικές κρίσεις που έχουν καταγραφεί μεταπολεμικά!
Μετά από 7 1/2 χρόνια διάρκειας ο εμφύλιος (που μόνο τέτοιος δεν ήταν αφού εκτός από τον Συριακό στρατό και τους αντικαθεστωτικούς, συμμετείχαν η Ρωσία, οι ΗΠΑ, Ιρανοί μαχητές και Χεζμπολάχ, οι κούρδοι, ο Ισλαμικό κράτος, η Τουρκία και εμβόλιμα η Γαλλία) μετράει σύμφωνα με στοιχεία του ΟΗΕ περί τους 500.000 νεκρούς, 5,4 εκατ. πρόσφυγες και 6,3 εκατ. μετεγκατεστημένους στο εσωτερικό.
Μόνο στην Τουρκία έχουν καταφύγει 3.500.000 Σύριοι πρόσφυγες, εν δυνάμει υποψήφιοι να περάσουν στην Ελλάδα, εξ’ ου και το Ελληνικό ειδικό ενδιαφέρον για το Συριακό πέραν των λοιπών γενικότερων διεθνών οικονομικών και στρατηγικών επιπτώσεων που μπορεί να έχει και για τη χώρα μας αυτό.
Βάσιμες ελπίδες για το τέλος του εμφυλίου αποτελεί η διαδοχή των πιο κάτω δεδομένων:
(1) Η κατάληψη από τον Συριακό στρατό του Άσαντ και ο έλεγχος του 70% της Συρίας και των σημαντικότερων πόλεων.
(2) Η χωρίς δημόσια προβολή, συμφωνία Πούτιν-Νετανιάχουτον Μάϊο 2018 βάσει της οποίας οι Ιρανικής προέλευσης και υποστήριξης μαχητές και εγκαταστάσεις τους θα απομακρυνθούν από τα Συριακά σύνορα με το Ισραήλ (ιδίως στα Ισραηλινά υψώματα του Γκολάν) σε βάθος 80 χιλιομέτρων και θα αντικατασταθούν από δυνάμεις του Συριακού στρατού. Ταυτόχρονα με ανοχή των εκεί Ρωσικών δυνάμεων επετράπησαν οι μεγαλύτερης έκτασης βομβαρδισμοί Ιρανικών εγκαταστάσεων μέσα σε μια μέρα από το Ισραήλ την 10-5-18 (αναλυτικότερα περί της συμφωνίας αυτής σε προηγούμενο άρθρο: « Όταν ο Πούτιν φρέναρε τον Μπίμπι στο παζλ της Μ.Ανατολής»).
(3) Ο στενός σύνδεσμος Πούτιν-Νετανιάχου, αποδεικνύεται και μόνον από τις συχνές συναντήσεις τους, όταν και πάλι συναντήθηκαν στις 11/7/18 στη Μόσχα με αφορμή το παγκόσμιο κύπελλο ποδοσφαίρου, (και παραμονές της συνάντησης Τραμπ-Πούτιν)για 12η φορά από το 2014.Σε αυτήν από ό,τι φαίνεται και από τις δηλώσεις του Ισραηλινού υπουργού Lieberman συμφωνήθηκε/επιβεβαιώθηκε ότι από πλευράς Ισραήλ δεν θα υπάρξει αντίρρηση στην συνέχιση του καθεστώτος Άσαντ στην Συρία, υπό την προϋπόθεση ότι θα υπάρξει σε σημαντικό βαθμό ενδεχομένως και πέραν της πιο πάνω ζώνης των Ισραηλινών συνόρων αποχώρηση των Ιρανικής προέλευσης/ υποστήριξης δυνάμεων/ εγκαταστάσεων (ιδιαίτερα πυραυλικών) που μπορούν να απειλήσουν το Ισραήλ.
Πλήρης αποχώρηση των από τη Συρία θα είναι αδιανόητη δεδομένης της συμμαχίας με τον Άσαντ και τους Ρώσους, όταν υπολογίζεται ότι στη Συρία υπάρχουν σήμερα περί τους 80.000 ιρανικής προέλευσης/ υποστήριξης μαχητές.
Θα μπορούσε ίσως να γίνει σε μεγάλο βαθμό τέτοια αποχώρηση (εφόσον εδραιωθεί η θέση του Άσαντ) με αντάλλαγμα ελάφρυνσης των οικονομικών κυρώσεων που επέβαλαν οι ΗΠΑ, ιδιαίτερα όσον αφορά τις κυρώσεις προς συνεργαζόμενες με το Ιράν ευρωπαϊκές και άλλες επιχειρήσεις/τράπεζες. Να σημειωθεί ότι την επομένη της συνάντησης Πούτιν-Νετανιάχου την 11/7/18, υπήρξε συνάντηση του Πούτιν με τον Ali Akbar Velayati, σύμβουλο εξωτερικών υποθέσεων του ανώτατου Ιρανού ηγέτη Ayatollah Ali Khameini.
(4) Αντάλλαγμα των παραχωρήσεων του Ιράν στη Συρία και σαν «χρύσωμα του χαπιού» από Πούτιν μπορεί να αποτελέσει η πρόθεση της Ρωσίας να επενδύσει 50 δις δολάρια σε ιρανικές πετρελαϊκές και φυσικού αερίου εγκαταστάσεις, σε αντικατάσταση των δυτικών επενδύσεων που θα εγκαταλείψουν το Ιράν λόγω των κυρώσεων, και με ανταλλαγή εμπορευμάτων έναντι πετρελαίου, όπως φαίνεται να δήλωσε ο Ρώσος υπουργός ενέργειας Novakμετά την συνάντηση με τον Velayati. Σε κάθε περίπτωση αυτό θα καθιστούσε και οικονομικά (πέραν από στρατηγικά) εξαρτημένο το Ιράν από τη Ρωσία και διατεθειμένο να δείξει μεγαλύτερη ευκαμψία στις μέχρι τώρα προθέσεις του.
(5) Ο σύμβουλος εθνικής ασφαλείας του κ. Τραμπ, John Bolton μετά την επίσκεψή του στη Μόσχα για να προετοιμάσει τη συνάντηση Τραμπ- Πούτιν, δήλωσε ότι είναι ενδεχόμενο να υπάρξει συμφωνία παραμονής του Άσαντ στην εξουσία (μετά από εκλογές;) σε ανταλλαγή με την αποχώρηση των Ιρανικών δυνάμεων από τη Συρία. Για το τελευταίο πιθανότατα θα ζητηθεί από τις ΗΠΑ να τηρηθεί και η προαναγγελθείσα άλλα αμφίβολη αποχώρηση και των Αμερικανικών δυνάμεων από την Συρία. (Δεδομένου και του χλιαρού ενδιαφέροντος για στρατιωτική παρουσία εκεί των ΗΠΑ).
(6) Οι ΗΠΑ μετά την κατάληψη και του τελευταίου σημαντικού προπύργιου των αντικαθεστωτικών από το Συριακό στρατό της Νταράα δήλωσαν ότι θα σταματήσουν την υποστήριξη των ανταρτών αυτών μαχητών.
(7) Με δεδομένη την διάθεση του Τραμπ να βοηθήσει το Ισραήλ στην ασφάλεια του και τις εν γένει επιδιώξεις του στην περιοχή. Την παράλληλη πρόθεσή του να ικανοποιήσει τους επώνυμους Αμερικανο-εβραίους χρηματοδότες της προεκλογικής του εκστρατείας και εν γένει υποστήριξης του στην εξουσία, η ευθυγράμμιση του με τις αποφάσεις του Ισραήλ για την Συρία θεωρείται δεδομένη.
Διάθεση και πρόθεση που απέδειξε με τον πιο εύγλωττο τρόπο μέσα σε λίγες μέρες τον Μάιο του 2018:
(α) Όταν αποχώρησε από την διεθνή σύμβαση του 2015 για τα πυρηνικά όπλα του Ιράν και την οποία τορπίλισε ουσιαστικά με την επαναφορά κυρώσεων τόσων κατά του Ιράν, αλλά και κατά όσων δυτικών και άλλων επιχειρήσεων συνεργαστούν με τους Ιρανούς.
(β) Όταν αναγνώρισε ουσιαστικά σαν πρωτεύουσα του Ισραήλ, την Ιερουσαλήμ με τη μεταφορά της Αμερικανικής πρεσβείας στην πόλη αυτή, παρά την αντίθεση των δυτικών συμμάχων του στα πιο πάνω. Άλλωστε υπήρξε επικοινωνία του Νετανιάχου με τον Τραμπ την προπαραμονή της συνάντησης στο Ελσίνκι, για την οποία ο Ισραηλινός ηγέτης δήλωσε ότι είχε την υπόσχεση υποστήριξης του Τραμπ.
Σύμφωνα λοιπόν με τα ανωτέρω δεδομένα υπάρχουν οι βάσεις για τον τερματισμό του εμφυλίου στη Συρία αφού: Ρωσία και Ισραήλ, (με σιωπηρή αποδοχή του Ιράν) έχουν έρθει στην πιο πάνω συμφωνία διατήρησης του καθεστώτος Άσαντ που κυριαρχεί αυτή τη στιγμή στη χώρα, με αντάλλαγμα τουλάχιστον το πιο πάνω καθεστώς στα σύνορα με το Ισραήλ σε βάθος 80 χιλιομέτρων και την τήρηση της αποστρατικοποιημένης ζώνης με συμφωνία του 1974.
Στη συνάντηση Τραμπ- Πούτιν στο Ελσίνκι εκτιμάται ότι ο πρώτος έχει ταυτιστεί με τις θέσεις του Ισραήλ για τους λόγους που προαναφέραμε, αφού και στις μετέπειτα συνεντεύξεις και οι δύο εκφράστηκαν θετικά για την προσέγγισή τους στο θέμα της Συρίας.
Επίσης σοβαρό κίνητρο αποτελεί και το «ξανα-κτίσιμο» της Συρίας, την πίτα για το οποίο θα μπορούσαν να μοιραστούν οι ΗΠΑ και η Ρωσία, ιδιαίτερα ο Τραμπ θα έβλεπε με ιδιαίτερο επιχειρηματικό ενδιαφέρον την περίπτωση αυτή .
Μένει να συζητηθούν/ συμφωνηθούν τα επιμέρους που θα αφορούν:
Τον βαθμό (και τα στάδια) αποχώρησης των Ιρανών μαχητών και εγκαταστάσεων από τη Συρία. Πολύ πιθανόν θα αξιωθεί η αποχώρηση πυραυλικών και παρόμοιων Ιρανικών εγκαταστάσεων που μπορεί να πλήξουν το Ισραήλ. Η αποχώρηση των 2.000 Αμερικανών στρατιωτικών. Πιθανόν να μείνει κάποια εκπροσώπηση αυτών που με τους Κούρδους θα μπορούν να πολεμήσουν (ή ίσως και με τη βοήθεια του Άσαντ) τα υπολείμματα του Ισλαμικού κράτους και να επιτηρήσουν την αποχώρηση των Ιρανών από τα σύνορα. Εννοείται ότι θα παραμείνει η Ρωσική βάση/εις (που άλλωστε προϋπήρχε του εμφυλίου).
Στους Κούρδους θα μπορούσε σε αντάλλαγμα να δοθεί μερική αυτονομία (στα πλαίσια ομοσπονδίας σε παρόμοιο καθεστώς με τους Κούρδους του Ιράκ;). Παρά τις αντιρρήσεις των Τούρκων, με παράλληλο όμως ορισμό κάποιας αποστρατικοποιημένης ζώνης στα Συριακο-Τουρκικά σύνορα. Ο Ερντογάν αν και είναι μεγαλομανής και απρόβλεπτος, η παρουσία του εκεί θα εξαρτηθεί και από τη διάθεση και ταυτόχρονη παρουσία των Αμερικανικών δυνάμεων στο Μαντζίμπ.
Στους αντικαθεστωτικούς Σύριους μαχητές που ρητά δεν έχουν πια την υποστήριξη των ΗΠΑ (ενώ έχουν ηττηθεί κατά κράτος) θα μπορούσε να δοθεί αμνηστία.
Ενδεχομένως να συμφωνήθηκε στο Ελσίνκι ο συντονισμός από την Ρωσία των ειρηνευτικών διαδικασιών της Γενεύης, Αστάνας και του Σότσι.
Δεν μπορεί να προσδιοριστεί αν στο παζάρι θα μπουν:
(Α) Κάποιες από τις κυρώσεις κατά του Ιράν ή των συνεργαζόμενων με αυτό ξένων επιχειρήσεων. (Β) Ο περιορισμός του πυραυλικού συστήματος του Ιράν σαν απειλή του Ισραήλ (το Ιράν ήταν τελείως αντίθετος σε αυτό) με αντίστοιχη παροχή εγγυήσεων ότι δεν θα υποστούν «προληπτική» επίθεση από Ισραήλ/ΗΠΑ/Σαουδική Αραβία, Εμιράτων. (Γ) Οι Δυτικοί φοβούνταν μήπως στις διαπραγματεύσεις κατά την συνάντηση Τραμπ- Πούτιν έμπαιναν και οι κυρώσεις έναντι της Ρωσίας λόγω της προσάρτησης της Κριμαίας και του Ουκρανικού.
Αν όμως τα τελευταία αυτά εμπλακούν στις συζητήσεις για την επίλυσή του Συριακού, ένα ήδη μπλεγμένο θέμα, θα μπλεκόταν ανεπανόρθωτα, οπότε η «ρεαλιστική πολιτική» υπαγορεύει ότι το Συριακό μπορεί να έχει την πιο πάνω μεμονωμένη άμεση λύση και οι λοιπές διαφωνίες/συμφωνίες Ισραήλ, Ρωσίας, Ιράν, ΗΠΑ κλπ. μπορούν να έχουν χωριστή μελλοντική αντιμετώπιση.
Άλλωστε οι εκάστοτε επί μέρους μεμονωμένες λύσεις, που συχνά συνιστούν εκπλήξεις με τα μέχρι τότε δεδομένα, έχουν καταντήσει ο κανόνας στην απρόβλεπτη Μ. Ανατολή των τελευταίων ετών.
*Συντ. δικηγόρος παρ’ Αρείω Πάγω-συγγραφέας-ερευνητής.
