Του
Χαράλαμπου Μαινεμελή *
Ενώ στις παραδοσιακές σταδιοδρομίες η επαγγελματική εξέλιξη είναι γραμμική και περιορίζεται σε έναν ή δυο οργανισμούς, στις δημιουργικές σταδιοδρομίες τα άτομα συχνά ακολουθούν μια σειρά ευκαιριών απασχόλησης που ξεπερνούν τα όρια οποιουδήποτε οργανισμού (boundary less careers).
Η υψηλή κινητικότητα των δημιουργικών σταδιοδρομιών συμβάλλει στον ιδιαίτερα συναρπαστικό αλλά και εξαιρετικά αβέβαιο χαρακτήρα τους.
Σε μια πρόσφατη έρευνα εξετάσαμε τις σταδιοδρομίες 55 σκηνοθετών του Hollywood που προτάθηκαν για το Όσκαρ καλύτερης σκηνοθεσίας. Για το παγκόσμιο κοινό αυτοί οι διάσημοι σκηνοθέτες είναι ταυτισμένοι με το Χόλυγουντ και τις ταινίες μεγάλου μήκους. Διαπιστώσαμε, ωστόσο, ότι κατά τη διάρκεια μιας καριέρας 40 ή 50 ετών, οι σκηνοθέτες παρουσίασαν υψηλότατη κινητικότητα.
Όλοι ενσάρκωσαν διάφορους ρόλους πέρα από τον ρόλο του σκηνοθέτη και ότι όλοι εργάστηκαν πέρα από το Hollywood και τις ταινίες μεγάλου μήκους σε άλλα μέσα (π.χ. τηλεόραση, θέατρο, βιντεοπαιχνίδι).
Πολλές από αυτές τις μεταβάσεις ήταν επαναληπτικές και όχι γραμμικές γεγονός που υποδηλώνει ότι οι δημιουργικές σταδιοδρομίες δεν περιορίζονται σε καμία επιχείρηση, βραχυπρόθεσμο έργο, επαγγελματικό ρόλο ή μέσο.
Σε ένα δεύτερο στάδιο της έρευνας εξετάσαμε την αλληλεπίδραση μεταξύ επιτυχίας και αποτυχίας στην εξέλιξη των δημιουργικών σταδιοδρομιών 12 σκηνοθετών: Woody Allen, Robert Altman, Peter Bogdanovich, Francis Forcl Coppola, Milos Forman, Stanley Kubrick, Mike Nichois, Alan Parker, Roman Polanski, Sydney Pollack, Martin Scorsese, and Steven Spielberg.
Εξετάσαμε προσεκτικά τα μοτίβα παραγωγικότητας, δημιουργικότητας και αποδοχής από τους κριτικούς και το κοινό και διαπιστώσαμε ότι οι καριέρες τους δεν εξελίχθηκαν με γραμμικό ή δομημένο τρόπο.
Κάποιοι σκηνοθέτες ήταν πιο παραγωγικοί στην πρώτη δεκαετία της καριέρας τους (Forman, Kubrick, Pollack), κάποιοι στην Τρίτη δεκαετία (Allen, Altman, Spielberg), ενώ οι υπόλοιποι παρουσίασαν υψηλότερη παραγωγικότητα σε διαφορετικές μη συνεχείς δεκαετίες.
Κάποιοι σκηνοθέτες είδαν τη δημιουργικότητα τους να κορυφώνεται σε μια συγκεκριμένη δεκαετία της καριέρας τους (η πρώτη για το Bogdanovich), κάποιοι διατήρησαν τη δημιουργικότητα τους σε υψηλό επίπεδο σε περισσότερες από δύο συνεχείς δεκαετίες (Allen, Forman, Parker, Pollack), ενώ οι υπόλοιποι παρουσίασαν υψηλότερη δημιουργικότητα σε διαφορετικές μη-συνεχείς δεκαετίες (Altman και Polanski).
Διαπιστώσαμε επίσης ότι καθ’ όλη τη διάρκεια της σταδιοδρομίας τους όλοι οι σκηνοθέτες βίωσαν αλλεπάλληλους κύκλους επιτυχίας και αποτυχίας, τόσο σε κριτική αποδοχή όσο και σε αποδοχή από το κοινό.
Σε μια ανάλυση π.χ. των οικονομικών στοιχείων 160 ταινιών των 12 σκηνοθετών διαπιστώσαμε ότι το return on budget (ROB) κυμάνθηκε από -99,57% σε 1,438% με τις μισές περίπου ταινίες να εμφανίζουν αρνητικό ROB. Κάποια φιλμ γνώρισαν τεράστια οικονομική επιτυχία και άλλα τεράστια οικονομική αποτυχία.
Στις παραδοσιακές σταδιοδρομίες, η επιτυχία συνήθως θεωρείται ως το αθροιστικό σύνολο μιας γραμμικής πορείας εξέλιξης.
Η έρευνα μας προτείνει ότι στο νέο κόσμο των δημιουργικών σταδιοδρομιών τα άτομα θα πρέπει να είναι προετοιμασμένα να εξελιχθούν με μη-γραμμικούς τρόπους, να επωφεληθούν από περιστασιακές ευκαιρίες, αλλά και να αναλογιστούν ότι οι επιτυχίες και οι αποτυχίες αποτελούν κρίσιμες στιγμές που εναλλάσσονται καθ’ όλη τη διάρκεια μιας σταδιοδρομίας.
Η μόνη βεβαιότητα που μπορούν να μας προσφέρουν οι δημιουργικές σταδιοδρομίες είναι ότι θα παραμείνουν για πάντα γοητευτικά συναρπαστικές.
*Καθηγητής Οργανωσιακής Συμπεριφοράς
