Παρά τον εξαιρετικά υψηλό πληθωρισμό και τις ανορθόδοξες νομισματικές πολιτικές, η Τουρκία μέχρι στιγμής έχει αποφύγει μια συστημική χρηματοπιστωτική κρίση. Αλλά η συνεχιζόμενη επικέντρωση της κυβέρνησης στη βραχυπρόθεσμη οικονομική ανάπτυξη αντί για τη μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα θα αυξήσει τον κίνδυνο η χώρα να εισέλθει σε μια τέτοια κρίση το 2023.
Η οικονομία της Τουρκίας αναπτύχθηκε γρήγορα το 2022 καθώς η χώρα βγήκε δυνατά από την πανδημία της Covid-19 και απορρόφησε τα αρχικά σοκ του πολέμου της Ρωσίας στην Ουκρανία. Αλλά αυτό συνοδεύτηκε από έναν διογκούμενο πληθωρισμό (που χτύπησε το δυσθεώρητο 84% τον περασμένο μήνα) και ένα βαθύτατα αποδυναμωμένο νόμισμα (που έχει χάσει σχεδόν το ένα τρίτο της αξίας του σε σχέση με πέρυσι).
Σε αντίθεση με άλλες χώρες που έχουν απαντήσει στην εκτίναξη των παγκόσμιων τιμών εμπορευμάτων μετά την Covid και λόγω του πολέμου της Ουκρανίας, συσφίγγοντας τις νομισματικές τους πολιτικές, η Τουρκία έχει επιδιώξει τη νομισματική χαλάρωση -καταφεύγοντας σε ορθόδοξα και ανορθόδοξα μέτρα για να επιβραδύνει την υποτίμηση της λίρας, που έχει αυξήσει το χρηματοπιστωτικό βάρος για τις εταιρείες που έχουν χρέος σε ξένο νόμισμα. Αλλά ενώ αυτή η μη συμβατική στρατηγική έχει βοηθήσει την τουρκική οικονομία να επεκταθεί σε μια περίοδο που οι περισσότερες χώρες έρχονται αντιμέτωπες με την ύφεση, έχει επίσης αυξήσει την έκθεση της χώρας σε μια χρηματοπιστωτική κρίση, με τους δείκτες του κινδύνου χρεοκοπίας να αυξάνονται σημαντικά τον τελευταίο χρόνο.
-Η τουρκική οικονομία έχει επεκταθεί κατά 3,9% το γ’ τρίμηνο φέτος, έναντι του 7,6% το προηγούμενο τρίμηνο. Ο πληθωρισμός στην Τουρκία άγγιξε το 84% σε ετήσια βάση τον Νοέμβριο (λίγο χαμηλότερα από το 85% του Οκτωβρίου), σε σύγκριση με λιγότερο από 20% πριν από ένα χρόνο. Για να μετριάσει τις αυξανόμενες τιμές καταναλωτή, το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο προέτρεψε την Τουρκία να αυξήσει τα επιτόκια τον Νοέμβριο. Αλλά η κεντρική τράπεζα της χώρας συνεχίζει να μειώνει το βασικό της επιτόκιο, που έχει υποχωρήσει στο 9% από 16% τον τελευταίο χρόνο.
-Η λίρα έχει υποτιμηθεί κατά 36% σε ετήσια βάση παρά τις σημαντικές προσπάθειες από την τουρκική κυβέρνηση να σταματήσει την πτώση μέσω πωλήσεων ξένου συναλλάγματος και μιας ποικιλίας μέτρων εκτός αγοράς.
-Τα spreads των τουρκικών CDS, που διασφαλίζουν τους επενδυτές έναντι του κινδύνου κρατικής χρεοκοπίας, διαπραγματεύονται πάνω από τις 500 μ.β. -δείχνοντας έναν σημαντικό, αλλά διαχειρίσιμο κίνδυνο κρατικής χρεοκοποίας. Οι τρεις μεγάλοι οίκοι αξιολόγησης -η Standar & Poor’s, η Moody’s και η Fitch- αξιολογούν την Τουρκία με «Β», σηματοδοτώντας αυξημένους χρηματοπιστωτικούς κινδύνους.
Το πολιτικό κατεστημένο της Τουρκίας ενώνεται στο θέμα της προώθησης μιας ταχείας ανάπτυξης για να ενισχύσει την υποστήριξη ενόψει των εκλογών του 2023, κάτι που καθιστά πιθανό οι ανορθόδοξες οικονομικές πολιτικές της Άγκυρας να συνεχιστούν ή και να επιταχυνθούν το επόμενο έτος και δυνητικά, για ακόμα μεγαλύτερο χρονικό διάστημα.
Ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν είναι γνωστό ότι αποφεύγει τη χρήση των επιτοκίων ως εργαλείου για την καταπολέμηση του πληθωρισμού, λόγω των προσωπικών θρησκευτικών του πεποιθήσεων, που θεωρούν τα επιτόκια τοκογλυφία, καθώς και λόγω της γενικής του αντιπάθειας για υπερβολική εξάρτηση από χρηματοπιστωτικά ιδρύματα που κυριαρχούνται από τη Δύση, όπως το ΔΝΤ. Αυτή η ιδεολογία -σε συνδυασμό με τη φήμη του κυβερνώντος Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (ΑΚΡ) ότι τροφοδότησε την οικονομική ανάπτυξη στις αρχές της δεκαετίας του 2000 όταν ήρθε στην εξουσία- είναι που οδηγεί την ανορθόδοξη οικονομική στρατηγική της Άγκυρας, την οποία ο Ερντογάν έχει ορκιστεί να διατηρήσει μέχρι τις επερχόμενες εθνικές εκλογές του Ιουνίου 2023. Επιπλέον, τα πεσμένα ποσοστά αποδοχής του ΑΚΡ έχουν αρχίσει να βελτιώνονται τους τελευταίους μήνες, γεγονός που υποδηλώνει ότι οι απλοί Τούρκοι συμφωνούν με την τρέχουσα οικονομική προσέγγιση του κόμματος, γεγονός που θα αναγκάσει περαιτέρω το κυβερνών κόμμα να διατηρήσει την πορεία του. Όμως, ο βασικός αντίπαλος του ΑΚΡ, το αντιπολιτευόμενο Ρεπουμπλικανικό Λαϊκό Κόμμα (CHP), έχει επίσης υποσχεθεί να συνεχίσει τις επεκτατικές πολιτικές, αντί να επιβάλει πολιτικά αντιδημοφιλή μέτρα λιτότητας για τον περιορισμό του πληθωρισμού. Αυτό δείχνει ότι οι ανορθόδοξες πολιτικές της Άγκυρας είναι πιθανό να συνεχιστούν κατά τους μήνες πριν και αμέσως μετά τις εκλογές του 2023, ανεξάρτητα από το ποιος θα κερδίσει την ψηφοφορία.
Ο Ερντογάν έχει δηλώσει ότι θα συνεχίσει να ευνοεί τα χαμηλότερα επιτόκια, ενώ το CHP έχει δηλώσει ότι θα ευνοήσει την αύξηση των μισθών, ιδίως για τους συνταξιούχους, ώστε να συμβαδίσει με το αυξανόμενο κόστος ζωής.
Αλλά αυτή η επικέντρωση της εσωτερικής πολιτικής στη διατήρηση υψηλής ανάπτυξης ασχέτως των υποκείμενων θεμελιωδών, σε συνδυασμό με την παγκόσμια οικονομική επιβράδυνση, αυξάνουν τον κίνδυνο χρηματοπιστωτικής αστάθειας στην Τουρκία.
Η εξωτερική ρευστότητα -η οποία είναι χοντρικά ο λόγος των συναλλαγματικών διαθεσίμων μιας κυβέρνησης προς τα επίπεδα του βραχυπρόθεσμου εξωτερικού χρέους της- είναι ο μεγαλύτερος κίνδυνος για την οικονομική και χρηματοπιστωτική σταθερότητα στην Τουρκία. Λόγω της επεκτατικής νομισματικής πολιτικής της και των υψηλότερων τιμών των εισαγωγών που σχετίζονται με την ενέργεια, το έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών της Τουρκίας θα είναι πολύ μεγαλύτερο φέτος σε σύγκριση με πέρυσι, ασκώντας σημαντική πίεση στη συναλλαγματική ισοτιμία της λίρας.
Το γεγονός αυτό έχει επίσης αφήσει τα καθαρά συναλλαγματικά διαθέσιμα της κεντρικής της τράπεζας στο «κόκκινο», περιορίζοντας απότομα την ικανότητα της τράπεζας να αποτρέψει περαιτέρω υποτίμηση του νομίσματος και να παράσχει στήριξη σε περίπτωση πιέσεων στο ισοζύγιο πληρωμών.
Οι μη χρηματοπιστωτικές επιχειρήσεις έχουν μεγάλα χρέη και το χρέος τους σε ξένο νόμισμα είναι μόνο μερικώς καλυμμένο. Οι τραπεζικές υποχρεώσεις σε συνάλλαγμα είναι κατ’ αρχάς σε μεγάλο βαθμό αντισταθμισμένες, αλλά η ρυθμιστική ανοχή και η έλλειψη διαφάνειας καθιστούν δύσκολη την εκτίμηση του επιπέδου κινδύνου. Το ίδιο ισχύει και για τις κρατικές εταιρείες και τις κρατικές τράπεζες.
*πρώτη δημοσίευση: Euro2day.gr
Από: Athanase Papandropoulos
