του Αθανάσιου Χ. Παπανδρόπουλου
Από το τέλος της δεκαετίας του 1970 και με αφετηρία τη δεύτερη πετρελαϊκή κρίση του 1979, στους κόλπους της δυτικής οικονομίας, μετά από 30 χρόνια ισχυρής ανάπτυξής της με το κράτος να παίζει κυρίαρχο ρόλο, επανήλθαν στο προσκήνιο οι αρχές της ελεύθερης ανταγωνιστικής αγοράς, με αιχμή του δόρατος το κίνημα των «νέων οικονομολόγων» και τις νεοκλασικές οικονομικές αρχές.
Πόσο πρέπει να είναι ο κατώτατος μισθός;
Αυτές μιας οικονομίας απαλλαγμένης, στο μέτρο του εφικτού, από τα βαρίδια του γραφειοκρατικού κρατισμού και της αναποτελεσματικότητας. Από τον πρόεδρο Ρόναλντ Ρήγκαν στις ΗΠΑ και την πρωθυπουργό Μάργκαρετ Θάτσερ στο Ηνωμένο Βασίλειο, ξεκίνησε ετσι ένα εντυπωσιακό διεθνές κύμα ιδιωτικοποιήσεων. Για πολλούς, όπως και για τον υπογράφοντα, ήταν η «εποχή του λαϊκού καπιταλισμού», με πάνω από 400 εκατομμύρια αποταμιευτές στη Δύση να αγοράζουν μετοχές ιδιωτικοποιημένων κρατικών εταιριών. Η εξέλιξη αυτή, ήταν η μία όψη του νομίσματος.
Υπάρχει όμως και η άλλη, που ήταν η υπαγωγή ισχυρών εταιρικών οντοτήτων στα λόμπυ των μετόχων και στη λογική των προσόδων. Πολλές από τις εταιρίες που ιδιωτικοποιήθηκαν στη Δύση, υπό την πίεση των μετοχικών λόμπυ, αντί να γίνουν πιο αποτελεσματικές και καινοτόμες, έγιναν πιο γραφειοκρατικές και αργές στις λήψεις αποφάσεων.
Γκάρυ Χάμελ: Ανθρωποκρατία
Την ίδιο περίοδο δε, με αφορμή την είσοδο στο διεθνή καταμερισμό της εργασίας κρατικών επιχειρήσεων από την Κίνα, τη Ρωσία, τη Βραζιλία και άλλες αναδυόμενες οικονομίες, ο διεθνής κρατισμός αντί να υποχωρεί άρχισε να ενισχύεται και να γίνεται περισσότερο προσοδοθηρικός παρά παραγωγικός.
Σήμερα λοιπόν, ο αποκαλούμενος γκουρού της στρατηγικής των επιχειρήσεων Γκάρυ Χάμελ, στο βιβλίο του HUMANOCRACY (Ανθρωποκρατία) υποστηρίζει ότι η ελεύθερη επιχείρηση και μαζί με αυτήν το διεθνές παραγωγικό μοντέλο, κινδυνεύουν από τον ιό της γραφειοκρατικοποίησης και του απανθρωπισμού. Αντί να προωθούν την ενσυναίσθηση και την ανθρωπιά, καλλιεργούν την νοοτροπία των προσόδων και του επιδοματούχου.Στην εννοια της προσωπικής ευθύνης, αντιπαραθέτουν συλλογικότητες και λόμπυ,δηλαδή ομάδες πίεσης.Στην κοινωνία, αντί να γίνεται λόγος για τον άνθρωπο,συγκρούονται συμφέροντα,πολιτικά ,επιχειρηματικά και άλλα.
Με πιο απλά λόγια, ο Γκάρυ Χάμελ πιστεύει ότι αν οι ηγεσίες των επιχειρήσεων δεν ενδυναμώσουν τους απλούς ανθρώπους για να μάθουν να δημιουργούν αποτελέσματα, τότε η καινοτομία και η ευελιξία της προσαρμογής σε μεταβαλλόμενες συνθήκες πάνε περίπατο. «…Αν ένας εργαζόμενος δεν αποκτήσει την αίσθηση ότι κάθε μέρα έχει την ευκαιρία να λύνει νέα ενδιαφέροντα προβλήματα μέσα στην επιχείρηση, τότε απομακρύνεται από την έννοια της επιτυχίας…».
«…Στην εποχή μας…», τονίζει ο Γκάρυ Χάμελ, «….οι καλύτερες επιχειρήσεις λειτουργούν με κριτήριο ότι το μεγαλύτερο μέρος της ευφυΐας και της ιδιοφυΐας τους, βρίσκεται ανάμεσα στους ανθρώπους που κάνουν τη δουλειά και όχι αποκλειστικά στη διοίκηση του οργανισμού. Υπό αυτή την έννοια, η δουλειά μιας ηγεσίας είναι να διευκολύνει και όχι να εξαναγκάζει. Η μετάβαση από μια κουλτούρα όπου οι μάνατζερ είναι οι ειδικοί και οι εργαζόμενοι οι εκτελεστές, αποτελεί συντελεστή επιτυχίας και ανανέωσης. Η κουλτούρα όπου ο καθένας ανεξαρτήτως της θέσης του μπορεί και πρέπει να συμβάλει πλήρως στα επιχειρηματικά αποτελέσματα, είναι κορυφαία προτεραιότητα. Σε μια ανθρωποκρατική επιχείρηση, οι ηγεσίες αναγνωρίζουν την ικανότητα και την αυτοπεποίθηση ως κύριους μοχλούς επιτυχίας. Στο πλαίσιο αυτό, η στρατηγική είναι μια ευρεία ενδοεπιχειρησιακή συζήτηση, με τον καθένα να αισθάνεται ότι η καινοτομία είναι μέρος της δουλειάς του. Όταν τα άτομα αισθάνονται ότι μπορούν ελεύθερα να ανταγωνίζονται για να προ9ισθέτουν αξία, τότε η επιχείρηση του αύριο αναδύεται με εμπιστοσύνη στους ανθρώπους της…..».
Πρέπει να αποφεύγονται οι αντιγραφές
Μέσα σ’ ένα παρόμοιο και πρωτόγνωρο επιχειρηματικό περιβάλλον, η ανθρωποκεντρική επιχείρηση, από μόνη της γίνεται φορέας αλλαγής και καινοτομικής αντίληψης.
Ωστόσο, επισημαίνει ο διάσημος Αμερικανός γκουρού, «…το να είναι κάποιος πρωτοπόρος δεν είναι εύκολο. Δεν υπάρχει χάρτης διαδρομής. Το μόνο πράγμα που μπορεί να καθοδηγήσει τις ηγεσίες, είναι η κοσμοθεωρία τους για τους ανθρώπους, τους οργανισμούς και την επιτυχία… Πρέπει όμως να αποφεύγονται οι αντιγραφές. Διότι αυτό που λειτουργεί σ’ έναν οργανισμό μπορεί να μην λειτουργεί σε άλλον…..».
Επιπλέον, κάθε διαδικασία είναι μέρος ενός ευρύτερου συνόλου. Η τοποθεσία μιας ενιαίας, πρωτοποριακής διαδικασίας σε ένα συμβατικό μοντέλο διαχείρισης είναι συνήθως μια άκαρπη άσκηση – όπως το να φοράς τη φανέλα με το νούμερο 10 του Λιονέλ Μέσι, με την ελπίδα να γίνεις θρύλος του ποδοσφαίρου.
Καλύτερη και πιο επίκαιρη παρατήρηση δεν θα μπορούσε να γίνει και όποιος θέλει ας καταλάβει το βαθύτερο νόημά της.
