Εκδήλωση - συζήτηση με θέμα «Διακυβέρνηση του κράτους: Διεθνείς πρακτικές και το ελληνικό υπόδειγμα», διοργάνωσε η Κίνηση Πολιτών για μια Ανοικτή Κοινωνία στις 5 Δεκεμβρίου 2022 στο Ωδείο Αθηνών.
Στην εκδήλωση μίλησαν οι κκ Γιώργος Γεραπετρίτης, Υπουργός Επικρατείας, Ιωάννης Χατζηγιάννης, επικεφαλής του Γραφείου στην Ελλάδα της DG Reform της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Γιάννης Λαγός, Σύμβουλος Διακυβέρνησης μέλος του ΔΣ του Institute of Business Excellence and Governance, και Χαρίδημος Τσούκας, Καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Λευκωσίας και Ερευνητής Καθηγητής του University of Warwick. Την εκδήλωση συντόνισε ο κ. Πάνος Καρβούνης, Πρόεδρος της Κίνησης Πολιτών για μια Ανοικτή Κοινωνία, πρώην Επικεφαλής της Αντιπροσωπείας της ΕΕ στην Ελλάδα.
Ο Υπουργός Επικρατείας, κ. Γιώργος Γεραπετρίτης αναφέρθηκε, κατά την ομιλία του στο νέο μοντέλο διακυβέρνησης που εφαρμόζεται στη χώρα μας παρατηρώντας ότι η Ελλάδα ήταν μέχρι το νόμο για το Επιτελικό Κράτος (4622/ 2019) η μόνη χώρα της Ευρωπαϊκής Ένωσης που δεν είχε ένα νομικό πλαίσιο επί τη βάσει του οποίου να λειτουργούν η κεντρική κυβέρνηση και τα κυβερνητικά όργανα και αναφέρθηκε διεξοδικά στις παθολογίες που είχε αναπτύξει το ελληνικό κράτος:
1. Έλλειψη διαδικασιών που οδηγούσε στη λειτουργία του κράτους χωρίς σαφείς κανόνες.
2. Ο τρόπος με τον οποίο λειτουργούσε το κράτος, προσδιοριζόταν εν πολλοίς από την φυσιογνωμία του ηγέτη.
3. Έλλειψη βασικής λογοδοσίας, λόγω της συγκέντρωσης του κράτους σε πολύ λίγα πρόσωπα ,χωρίς ουσιαστικά αντίβαρα προς την πολιτική εξουσία.
4. Πελατειοκρατία, η οποία είχε ως αποτέλεσμα, όχι μόνο να παράγεται διαφθορά, αλλά το ίδιο το κράτος να μένει πίσω.
Οι μεταρρυθμίσεις που επέφερε ο νόμος περί του Επιτελικού Κράτους στόχευσαν τον εκσυγχρονισμό της λειτουργίας του κράτους ,και βασίστηκε σε καλές πρακτικές οι οποίες ισχύουν από δεκαετίες στα προηγμένα ευρωπαϊκά συστήματα διακυβέρνησης
Ο κ. Γεραπετρίτης αναφέρθηκε σε ορισμένα βασικά σημεία αυτού του νέου μοντέλου:
1. Tο Υπουργικό Συμβούλιο συνεδριάζει πλέον τακτικά τουλάχιστον μία φορά τον μήνα στην έδρα της κυβέρνησης, και όχι στη Βουλή (σημειολογική σημασία για διάκριση εξουσιών)
2. Όλα τα νομοσχέδια που έχουν εισαχθεί στη Βουλή περνούν προηγουμένως την βάσανο του Υπουργικού Συμβουλίου.
3. Θεσπίσθηκε το «ενιαίο σχέδιο κυβερνητικής πολιτικής» που περιλαμβάνει το σύνολο των νόμων που πρόκειται να ψηφισθούν την επόμενη χρονιά, τον προγραμματισμό των προσλήψεων, καθώς επίσης και το στρατηγικό σχέδιο κάθε Υπουργείου. Το ενιαίο
σχέδιο, αφού εγκριθεί από το υπουργικό συμβούλιο, στη συνέχεια αναρτάται στον ιστότοπο της προεδρίας της κυβερνήσεως.
4. Το μεγαλύτερο μέρος των αποφασιστικών αρμοδιοτήτων του κράτους έχει μεταφερθεί στην υπηρεσιακή διοίκηση, αποδυναμώνοντας την διαφθορά και τη πελατοκρατία.
5. Θεσμοθέτηση θέσης υπηρεσιακού γενικού γραμματέα σε κάθε υπουργείο, ο οποίος προέρχεται από την δημόσια διοίκηση, επιλέγεται από το ΑΣΕΠ με τριετή θητεία και επιβλέπει τις δαπάνες και το προσωπικό του κάθε υπουργείου
6. Σύσταση ενιαίας αρχής ελέγχου της δημόσιας διοίκησης,της Εθνικής Αρχής Διαφάνειας, η οποία έχει ήδη διεκπεραιώσει όλες τις επί χρόνια εκκρεμείς υποθέσεις και αξιολογεί τις νέες καταγγελίες εντός 30 ημερών από την κατάθεσή τους.
Ο Επικεφαλής του γραφείου στην Ελλάδα της Γενικής Διεύθυνσης Στήριξης Διαρθρωτικών Μεταρρυθμίσεων της Κομισιόν, κ. Γιάννης Χατζηγιάννης αναφέρθηκε στη σημασία της αναμόρφωσης της δημόσιας διοίκησης ιδίως σε εποχές αντιμετώπισης διαρκών κρίσεων. Η δημόσια διοίκηση πρέπει να είναι ευέλικτη και να μπορεί να προσαρμόζεται σε ό,τι αφορά τις δομές, τους υπαλλήλους και τις δημόσιες πολιτικές. Για να συμβεί αυτό, πρέπει να γίνει ανταλλαγή καλών πρακτικών ανάμεσα στα Κράτη Μέλη. Αυτό αποτέλεσε το αντικείμενο της υπερδεκαετούς συνεργασίας της Ελλάδας με τους ευρωπαϊκούς θεσμούς, οι οποίοι , μαζί με χώρες-μέλη της ΕΕ, βοήθησαν την Ελλάδα να σχεδιάσει και να εφαρμόσει τις μεταρρυθμίσεις στη λειτουργία του κράτους εν μέσω της μεγαλύτερης οικονομικής κρίσης της Ελλάδος και της ΕΕ. Η βελτίωση του διυπουργικού συντονισμού, η συνδρομή στην εκπόνηση δυο εγχειριδίων καλής νομοθέτησης και η ενίσχυση της ψηφιοποίησης της δημόσιας διοίκησης είναι τρία σημαντικά προγράμματα συνεργασίας Ελλάδας-ΕΕ.
Η Ελλάδα,σημείωσε ο κύριος Χατζηγιάννης, έχει βελτιώσει σημαντικά την δημόσια διοίκηση κι έχει ως αποτέλεσμα καταγράψει τα τελευταία χρόνια σημαντικές επιτυχίες. Είναι μια από τις πρώτες χώρες που, στο πλαίσιο του Ταμείου Ανθεκτικότητας και Ανάκαμψης υπέβαλαν το εθνικό τους σχέδιο στους ευρωπαϊκούς θεσμούς και από τις πρώτες που πέτυχαν την εκταμίευση πόρων από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Ανθεκτικότητας και Ανάκαμψης. Ήταν επίσης η πρώτη χώρα, της οποίας εγκρίθηκε το πρόγραμμα του ταμείου Δίκαιης Μετάβασης για το 2021-2027 σχετικά με τη καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής.
Ο κ Χατζηγιάννης κατέληξε με τη διαπίστωση ότι η Ελλάδα, από χώρα σε βαθιά κρίση, κατάφερε να εξελιχθεί σε ευρωπαϊκό υπόδειγμα για τις μεταρρυθμίσεις στη δημόσια διοίκηση.
Ο Σύμβουλος διακυβέρνησης και μέλος του ΔΣ του Ινστιτούτου Επιχειρηματικής Αριστείας στο Δουβλίνο, κ. Γιάννης Λαγός, τόνισε ότι ένα βέλτιστο σύστημα διακυβέρνησης, ένα σύστημα που υποστηρίζει μια κυβέρνηση προκειμένου να υλοποιήσει το όραμα και τους στόχους της με τον πιο αποτελεσματικό τρόπο, είναι όταν συνυπάρχουν τρεις συνθήκες: Η πρώτη συνθήκη είναι, όταν το όραμα μιας κυβέρνησης αποσκοπεί αποκλειστικά στην αύξηση της ευημερίας, της ποιότητας ζωής και στη βελτίωση των παρεχόμενων υπηρεσιών, και της διεθνούς ανταγωνιστικότητας της χώρας. Η δεύτερη συνθήκη είναι η διακυβέρνηση του κράτους να διέπεται από τις αρχές της ποιότητας της κυβέρνησης. Η τρίτη συνθήκη είναι, το Δημόσιο να λειτουργεί με βάση το μοντέλο της αριστείας της κυβέρνησης.
Ο κ.Λαγός αναφέρθηκε στο σύστημα διακυβέρνησης από την οπτική της ποιότητας και ανέλυσε την αριστεία. Στην συνέχεια παρουσίασε μια περίπτωση μελέτης (case study) που δείχνει πώς κράτη και δημόσιες διοικήσεις επιτυγχάνουν άλματα προόδου.
Κατέληξε στο συμπέρασμα ότι το καλύτερο σύστημα διακυβέρνησης είναι όταν μια χώρα έχει πίστη και ολοκληρωτική δέσμευση στην ευημερία των πολιτών της, κυβερνά με τις αρχές της ποιότητας, και υλοποιεί με γνώμονα την αριστεία.
Ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Κύπρου και Warwick,κ. Χαρίδημος Τσούκας, κάνοντας μια ιστορική αναδρομή, επισήμανε τη διαχρονική υπερ-πολιτικοποίηση και κομματικοποίηση της δημόσιας διοίκησης και την ανέδειξε ως κύρια αιτία για τη διοικητική / εκτελεστική αδυναμία των κρατικών μηχανισμών. Η υπερ-πολιτικοποίηση έχει ως συνέπεια την κομματική πόλωση, δημιουργία φατριών και προσωπικών πολιτικών δικτύων, την έλλειψη θεσμικής συνέχειας, μνήμης και μάθησης, ενώ παραμένει αδύναμος και αναποτελεσματικός ο θεσμοποιημένος κεντρικός κυβερνητικός συντονισμός. Ο κ Τσούκας σημείωσε τις προσπάθειες αλλαγών σχετικά με την απο-πολιτικοποίηση της δημόσιας διοίκησης και τη δημιουργία μιας διοικητικής-τεχνοκρατικής ελίτ. Υποστήριξε ότι ο ν. 4622/2019 είναι μεν προς την σωστή κατεύθυνση ειδικά επειδή επιχειρεί σε κάποιο βαθμό την από-πολιτικοποίηση της δημόσιας διοίκησης αλλά ακόμη διακατέχεται από την επικυριαρχία του πολιτικού πάνω στην δημόσια διοίκηση με κίνδυνο την εξουδετέρωση των θετικών στοιχείων του νέου πλαισίου.. Πρότεινε την αυτοδέσμευση των κυβερνήσεων για αυτοπεριορισμό της διακριτικής τους ευχέρειας στη διαχείρηση του κράτους, γεγονός που θα ωθήσει στην έξοδο από τους φαύλους κύκλους και θα θεμελιώσει μια νέα νοοτροπία. Πρακτικά μέτρα περιλαμβάνουν
1. Γενικοί γραμματείς υπουργείων, περιφερειών και δήμων στελέχη της δημόσιας διοίκησης
2. Το ΑΣΕΠ να εξελιχθεί σε ανεξάρτητο Ανώτατο Συμβούλιο Δημόσιας Υπηρεσίας
3. Ο Γραμματέας του υπουργικού συμβουλίου να είναι στέλεχος της δδ και επικεφαλής του ΑΣΔΥ
4. Επαγγελματικοί μηχανισμοί επιλογής στελεχών κρατικών οργανισμών- υπηρεσιών, σύμφωνα με άριστες διεθνώς πρακτικές
5. Αξιοποίηση της Εθνικής Σχολής Δημόσιας Διοίκησης και των αποφοίτων της
Στη συζήτηση που ακολούθησε ο Υπουργός , κύριος Γεραπετρίτης , δεν διαφώνησε με τις παθογένειες του κράτους τις οποίες κατανόμασε ο καθηγητής κύριος Τσούκας και που αναφέρονται στη κατάσταση που επικρατούσε πριν τη ψήφιση και θέση σε εφαρμογή του νόμου του 2019 σχετικά με το επιτελικό κράτος. Τόνισε ότι ο νόμος για το επιτελικό κράτος επιδιώκει ακριβώς στην απο-πολιτικοποίηση της δημόσιας διοίκησης, την ανάδειξη επαγγελματικών στελεχών και τον καλύτερο συντονισμό μεταξύ των Υπουργείων ώστε να καταστεί η διακυβέρνηση του κράτους πιο αποτελεσματική με ενίσχυση της διαφάνειας και της λογοδοσίας. Ο κ. Τσούκας αντέτεινε -απόντος του κ. Υπουργού που ,όπως είχε ενημερώσει, έπρεπε να αναχωρήσει για άλλη προγραμματισμένη υπηρεσιακή υποχρέωση- ότι οι προθέσεις δεν αμφισβητούνται μεν ,αλλά υπάρχει έλλειμα λογοδοσίας ενώ βέβαια πρέπει να διενεργηθεί περιοδική αξιολόγηση της εφαρμογής του νόμου για το επιτελικό κράτος.
Συνοψίζοντας ο Πρόεδρος της Κίνησης Πολιτών και πρώην Επικεφαλής της Αντιπροσωπείας της ΕΕ στην Ελλάδα, κ. Πάνος Καρβούνης, που συντόνισε την εκδήλωση, παρατήρησε ότι το σημερινό μοντέλο διακυβέρνησης πόρρω απέχει του προ οικονομικής κρίσης μοντέλου . Το προ κρίσης μοντέλο διακυβέρνησης διαγνώστηκε ως βασική αιτία που οδήγησε την Ελλάδα στη βαθιά κρίση της προηγούμενης 10ετίας, κι έπρεπε να αλλάξει. Υπάρχει βελτίωση στη διακυβέρνηση της χώρας, παραμένει παράλληλα η ανάγκη να συνεχιστεί η μεταρρυθμιστική πορεία της για να καταστεί το κράτος πιο αποτελεσματικό με τα απαραίτητα εξισορροπητικά αντίβαρα.
Στην εκδήλωση παραβρέθηκε ο Αντιπρόεδρος της κυβέρνησης κ. Παναγιώτης Πικραμμένος και μέλη και φίλοι της Κίνησης Πολιτών για μια Ανοικτή Κοινωνία.
Η Κίνηση Πολιτών θα αξιολογήσει την εκδήλωση και θα συνάγει συμπεράσματα και προτάσεις που θα κοινοποιηθούν.
Μπορείτε να παρακολουθήσετε όλη την εκδήλωση μέσω βίντεο εδώ.
Από: Athanase Papandropoulos
