του Αθανάσιου Χ. Παπανδρόπουλου
Ενώ γίνεται αρκετός λόγος στον αναπτυγμένο κυρίως κόσμο για το εγγυημένο εισόδημα για όλους, χωρίς εργασία, το ερώτημα που προκύπτει είναι πλέον αν η εργασία έχει το ίδιο νόημα που είχε την εποχή του Ανταμ Σμιθ, τον 18ο αιώνα και του Καρλ Μαρξ στη συνέχεια τον 19ο αιώνα.
Εκείνες τις εποχές, αν ρωτούσε κανείς τους εργαζόμενους γιατί δουλεύουν οι περισσότεροι από αυτούς θα απαντούσαν «για τα χρήματα». Αυτή η απάντηση ισχύει σήμερα; Στις μέρες μας στις καταναλωτικές κοινωνίες όταν ρωτάτε κάποιους γιατί δουλεύουν, οι απαντήσεις είναι μοιρασμένες. Άλλοι απαντούν για τα χρήματα και άλλοι επικαλούνται άλλους λόγους.
Από την άποψη αυτή, ο κατάλογος με τους μη χρηματικούς λόγους, είναι μακρύς και ενδιαφέρον. Οι ικανοποιημένοι από την εργασία τους εργαζόμενοι, δηλώνουν ότι τους αρέσει αυτό που κάνουν. Ενίοτε δε, οι ικανοποιημένοι εργαζόμενοι βλέπουν την εργασία τους ως πρόκληση. Τους αναγκάζει να υπερβούν τον εαυτό τους, να βγουν από τη ζώνη άνεσής τους. Αυτοί οι τυχεροί άνθρωποι θεωρούν πως η εργασία τους είναι διασκεδαστική, πολλές φορές, μάλιστα, το ίδιο διασκεδαστική με ένα σταυρόλεξο ή ένα σουντόκου.
Για ποιον άλλον λόγο δουλεύουν οι άνθρωποι; Οι ικανοποιημένοι άνθρωποι δουλεύουν επειδή έχουν τον έλεγχο της εργασίας τους. Η εργάσιμη μέρα τους διαθέτει αρκετή αυτονομία και ελευθερία κρίσης. Χρησιμοποιούν την αυτονομία και την ελευθερία κρίσης τους για να επεκτείνουν τις γνώσεις και την πείρα τους. Μαθαίνουν καινούργια πράγματα, με αποτέλεσμα να εξελίσσονται ως εργαζόμενοι και ως άνθρωποι.
«...Τα άτομα αυτά δουλεύουν επειδή η εργασία αποτελεί μια ευκαιρία για ενεργό συμμετοχή στο κοινωνικό γίγνεσθαι. Εκτελούν πολλά από τα καθήκοντά τους ως μέλη μιας ομάδας ή, ακόμη κι αν εργάζονται μόνοι τους, έχουν άφθονες ευκαιρίες για κοινωνική αλληλεπίδραση όποτε ο ρυθμός της δουλειάς μειώνεται. Τέλος, τα άτομα αυτά είναι ικανοποιημένα με την εργασία τους επειδή βρίσκουν νόημα σε αυτήν. Ενδέχεται η εργασία τους να κάνει τη διαφορά στον κόσμο. Να βελτιώνει τις ζωές άλλων ανθρώπων. Μπορεί ακόμη και να βελτιώνει τις ζωές των άλλων σε σημαντικούς τομείς....», υποστηρίζει ο δρ. Μπάρυ Σβάρτς, καθηγητής ψυχολογίας και συγγραφέας του βιβλίου «Γιατί δουλεύουμε;».
Πριν απαντήσουν στο ερώτημα αυτό, νεώτεροι ψυχολόγοι πιστεύουν ότι οι εταιρίες πρέπει να επιλέγουν ανθρώπους που είναι... ο εαυτός τους. Μια έκφραση που έγινε μόδα πριν από δέκα χρόνια χρησιμοποιείται πλέον παντού. Το «Φέρε ολόκληρο τον εαυτό σου», με άλλα λόγια το «έλα όπως είσαι» είναι μία από τις τέσσερις αξίες που προβάλλει η εταιρεία ανάπτυξης ακινήτων British Land στον ιστότοπό της. Ο εκδοτικός οίκος Quartz διοργάνωσε πέρυσι ένα εργαστήριο με τίτλο «Πώς να εξελιχθείς σε έναν χώρο εργασίας που σε ενθαρρύνει να είσαι ο εαυτός σου».
Η ING Βank δεσμεύεται στους μελλοντικούς υπαλλήλους της να «τους καλωσορίσει όπως είναι» [«Ολόκληρος ο εαυτός σας είναι ευπρόσδεκτος εδώ»]. Η Whole Foods χρησιμοποιεί επίσης αυτή τη φράση στον ιστότοπο διεθνών προσλήψεων, αλλά δεδομένου του ονόματος της φαίνεται λογικό.
Υπάρχουν επίσης μερικές παραλλαγές. Η Workday, μια επαγγελματική εταιρεία λογισμικού, θέλει οι υπάλληλοί της να δίνουν τον καλύτερο εαυτό τους στη δουλειά. Ο Finn, ένας ιστότοπος αγγελιών στη Νορβηγία, προσλαμβάνει έναν ειδικό για αποζημιώσεις και παροχές που του αρέσει να είναι «πλήρης εαυτός» στο γραφείο.
Η Key, μια αμερικανική τράπεζα, προτιμά να χρησιμοποιεί τον όρο «αυθεντικός εαυτός». Η ιδέα που ενώνει αυτές τις εκφράσεις είναι ότι οι εργαζόμενοι δεν πρέπει να προσποιούνται ότι είναι κάποιος που δεν είναι. Αντί να έχουν μια προσωπικότητα στο χώρο εργασίας και μια προσωπικότητα έξω από το χώρο εργασίας, οι άνθρωποι μπορούν απλώς να χαλαρώσουν και να είναι ο εαυτός τους.
Πίσω από αυτή την ιδέα κρύβεται μια καλή πρόθεση - ή μάλλον πολλές καλές προθέσεις. Η έννοια του «είσαι ο εαυτός σου» αναφέρεται λίγο πολύ στην πεποίθηση ότι οι άνθρωποι ασχολούνται περισσότερο με τη δουλειά τους εάν πιστεύουν στον λόγο ύπαρξης της εταιρείας, ότι:
-οι ομάδες είναι πιο αποτελεσματικές εάν κάθε μέλος δείχνει κατανόηση για το άλλο
-τα άτομα με ταυτότητες που δεν ταιριάζουν στα κυρίαρχα πρότυπα πρέπει να αισθάνονται καλά με τον εαυτό τους
-οι επιχειρήσεις πρέπει να αντιμετωπίζουν και να ανταποκρίνονται σε ζητήματα που επηρεάζουν την ευημερία του προσωπικού τους, από την ψυχική υγεία μέχρι τη φροντίδα των παιδιών
-οι ηγέτες πρέπει να αποκαλύπτουν κάπως την προσωπικότητά τους για να είναι συντονισμένοι με το προσωπικό τους
Κανένας από αυτούς τους ισχυρισμούς δεν είναι παράλογος. Πολλά από αυτά είναι ακόμη και αρκετά επιθυμητά. Ωστόσο, μία τόσο ευρεία φιλοδοξία έρχεται αναπόφευκτα σηκώνει και κάποιες αντιρρήσεις.
Προφανώς, κανείς δεν πρέπει να είναι εντελώς ο εαυτός του στη δουλειά. Οι άνθρωποι έχουν καλές πλευρές αλλά και κακές πλευρές. Τα περισσότερα από αυτά θα πρέπει να φυλάσσονται μακριά από τον χώρο εργασίας.
Ο επαγγελματίας εαυτός επιδεικνύει την επένδυσή του στη δουλειά του γευματίζοντας στο γραφείο του. Το πραγματικό «εγώ» σχεδιάζει τις επόμενες διακοπές και πίνει παγωτό στον καναπέ. Ο επαγγελματίας εαυτός κάνει παρουσιάσεις στο διοικητικό συμβούλιο και βγαίνει με φράσεις όπως: «Ας αφήσουμε την ομάδα αναλυτών να τα ελέγξει όλα». Ενώ το πραγματικό «εγώ» δεν ξέρει πώς να χειρίζεται μια τοστιέρα και λέει πράγματα όπως, «Έχει δει, κανείς τις κάλτσες μου;».
Το να προσποιείσαι ότι είσαι κάποιος που δεν είσαι δεν είναι πρόβλημα, είναι απαραίτητο, υποστηρίζουν οι αντίθετοι με απόλυτες καταφάσεις.
Το γιατί, θα το δούμε στο επόμενο άρθρο μας.
