του Γιάννη Ρούντου*
Είναι εύλογο πως δεν υπάρχει τεκμηρίωση και ορισμός Εταιρικής Ευθύνης αναφορικά με τη βιωσιμότητα χωρίς απολύτως περιεκτικές και σαφείς απολογιστικές εκθέσεις. Ήδη από το 2014, όταν υιοθετήθηκε από την ΕΕ η Οδηγία για την υποχρεωτική δημοσιοποίηση εταιρικών πληροφοριών για τη βιωσιμότητα (EU Non-Financial Reporting Directive and Diversity) και νομοθετήθηκε στη χώρα μας το 2016 (Ν. 4403), παραπέμποντας στη χρήση διεθνών προτύπων μέτρησης και απολογισμού της βιωσιμότητας (όπως τα Global Reporting Initiative, UN Principles for Responsible Investment Initiative κ.ά.), “έτρεξε πολύ νερό στο αυλάκι”.
Είδαμε το 2019 από τη νέα ΕΕ την αυστηροποίηση του πλαισίου για την υλοποίηση της νέας Πράσινης Ευρωπαϊκής Συνθήκης (EU New Green Deal) και την Οδηγία για τον Απολογισμό Βιώσιμης Χρηματοδότησης, σε συνδυασμό με την εφαρμογή της Ευρωπαϊκής Ταξινομίας για την κλιματική κρίση. Φθάσαμε, πλέον, στο Ευρωπαϊκό Πρότυπο Απολογισμού Εταιρικής Βιωσιμότητας σε συνάρτηση με τα Διεθνή Λογιστικά Πρότυπα. Το νέο κανονιστικό πλαίσιο δημοσιοποίησης πληροφοριών βιωσιμότητας στην εσωτερική αγορά επιφέρει αξιοσημείωτες αλλαγές στην εταιρική διακυβέρνηση, καθώς και στη διαχείριση των σχέσεων με τους κύριους συμμετόχους. Βρισκόμαστε, λοιπόν, μπροστά στην υποχρέωση της δημοσιοποίησης των σχετικών με τη βιωσιμότητα εταιρικών πληροφοριών από το σύνολο των εταιρειών που δραστηριοποιούνται στον χρηματοπιστωτικό τομέα.
Είναι βέβαιο πως οι περισσότερες ασφαλιστικές εταιρείες -και όχι μόνο- σύρονται στην υποχρεωτικότητα εκθέσεων για κανονιστική συμμόρφωση, χωρίς να έχει προηγηθεί η καλλιέργεια και ανάπτυξη μιας εταιρικής συνείδησης και κουλτούρας που να γίνεται πράξη, θεμελιώνοντας το αυτονόητο της εταιρικής αποστολής και του οράματος, του σκοπού (mission - vision - purpose). Όπως έχω τονίσει και σε πρόσφατη συνέντευξη, μπαίνει “το κάρο μπροστά από το άλογο”.
Τί νοείται ως “Βιώσιμη Ασφάλιση”
Έχω, επίσης, τη βεβαιότητα πως στην ασφαλιστική αγορά, οι επιχειρήσεις απολογιστικά θα φθάνουν μέχρι τα τυπικά των απαιτήσεων για συμμόρφωση, εξαντλώντας την ελαστικότητα ανοχής των πλαισίων. Οι ευρύτερα δημοσιοποιούμενες εκθέσεις με πληρότητα δεσμεύσεων και αναφορών, που δεν περιορίζονται σε καταχώριση κάποιων τυποποιημένων θεωρημάτων ή δεν παραπέμπουν στην ευθυγράμμισή τους με τις μητρικές πολυεθνικές, είναι ελάχιστες - μετρώνται στα δάχτυλα του ενός χεριού οι πιο “γεμάτες” εκθέσεις, σε ένα σύνολο ασφαλιστικών επιχειρήσεων της ελληνικής αγοράς που ξεπερνούν τις 50.
Η Interamerican -και αισθάνομαι υπερήφανος για τη συμβολή μου σε αυτή την πρόοδο- αποτελεί μια εξαίρεση στον κανόνα, με τις πλούσιες σε περιεχόμενο εκθέσεις από το 2008, που έχουν να επιδείξουν μέθοδο προσέγγισης της ευθύνης για βιώσιμη ανάπτυξη, ανάδειξη των ουσιωδών θεμάτων σε συνάρτηση με τις τοπικές ιδιαιτερότητες αναγκών, με αυτόνομη στρατηγική χάραξη που λάμβανε πάντα υπ’ όψιν τις προτεραιότητες μιας εθνικής στρατηγικής και με συνεπή παρακολούθηση της εξέλιξης προτύπων, σε συνδυασμό με την παρουσίαση πλήθους προσεκτικά στοχευμένων δράσεων.
Καταδεικνύεται αυτή η πραγματικότητα στη μακρά διαδρομή των καλά συγκροτημένων εκθέσεων της εταιρείας, όπου αποτυπωνόταν και ο αντίκτυπος στην οικονομία, την κοινωνία και το περιβάλλον, με καθαρή την εικόνα και στη διακυβέρνηση (βλ. εικαστικά εξωφύλλων των εκθέσεων - οι πλήρεις εκθέσεις περιεχομένου στο www.interamerican.gr).
Όπως γίνεται αντιληπτό, οι προηγούμενοι απολογισμοί (2008-2019) αποτέλεσαν και καθοριστικό πιλότο αναφοράς -κυρίως από το 2014 και εντεύθεν- για την έκδοση της πρόσφατης έκθεσης, που πραγματεύεται τη στρατηγική αειφορίας και τις πρακτικές κατά τη διετία 2020-2021, όταν και ολοκλήρωσα τον επαγγελματικό κύκλο μου στον οργανισμό. Η τελευταία έκθεση αποτελεί αποτέλεσμα εργασίας από τη διάδοχη ομάδα του τομέα Sustainability της Interamerican, που πλέον οφείλει να διαφυλάξει σημαντικά κεκτημένα με πρόταγμα, θα τονίσω, την προάσπιση της έννοιας-ταυτότητας “Εταιρεία της Κοινωνίας”, όπως αυτή καθιερώθηκε με την εργώδη προσπάθειά μου και με την υποστήριξη της διοίκησης επί 20 και πλέον χρόνια.
Εφεξής, -πέρα από τη συμμόρφωση και τις κατευθυντήριες γραμμές των Αρχών του Οικουμενικού Συμφώνου, των παγκοσμίων 17 Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης και υποστόχων, των Αρχών Αειφόρου Ασφάλισης και των κριτηρίων ESG- θα συνιστούσα μια προσήλωση της εταιρείας στην περαιτέρω ενίσχυση του παραγόμενου Κοινωνικού Προϊόντος στον ετήσιο προϋπολογισμό, ανεξαρτήτως της κερδοφορίας. Ο στόχος που έχει τεθεί για την αύξηση κατά 20% του κοινωνικο-οικονομικού αντίκτυπου (της παραγόμενης οικονομικής αξίας για την κοινωνία και την οικονομία) έως το 2025, είναι αξιοσημείωτος για την ενεστώσα συγκυρία αβεβαιότητας και απρόβλεπτων καταστάσεων.
Επίσης, θα συμβούλευα επιμονή στην εστίαση σε κρίσιμες προτεραιότητες για την ασφαλιστική αγορά -τις επισημαίνω ακολούθως σε αυτό το άρθρο- και οπωσδήποτε, αφοσίωση στην αντίληψη της ολιστικής αξίας που παράγει ο πολιτισμός, ως πυρήνας μιας δομημένης παιδείας και κοινός συντελεστής για την προσέγγιση όλων των UN Sustainable Development Goals. Είναι περιοχή όπου αναπτύξαμε τα προηγούμενα χρόνια ποικίλες σημαντικές δραστηριότητες, με τελευταία την υποστήριξη (2021), μέσω του σωματείου “Διάζωμα”, της μελέτης για τον πυλώνα του πολιτισμού στο εθνικό σχέδιο ανασυγκρότησης της Βόρειας Εύβοιας μετά τις τεράστιες καταστροφές από την πυρκαγιά. Θα ήταν τραγική απώλεια να εγκαταλειφθεί ο πολιτισμός υπό το πρόσχημα μιας ευθυγράμμισης με τις διεθνοποιημένες επιταγές βιωσιμότητας των Μετόχων…
Ο πολιτισμός και το απαράμιλλο φυσικό περιβάλλον αποτελούν το μοναδικό, ανεκτίμητο εθνικό μας κεφάλαιο. Πλούτος, που υπεκτιμάται ή αγνοείται όχι μόνο από τις ασφαλιστικές εταιρείες αλλά από το σύνολο του επιχειρείν στην Ελλάδα, ιδιαίτερα όσον αφορά στη διάθεση πόρων (θεωρείται “μη ελκυστική χορηγία”!). Η πολιτιστική κληρονομιά, τα διαδραστικά μουσεία, οι σύγχρονες πνευματικές και καλλιτεχνικές δραστηριότητες και τα έργα στον πυλώνα του πολιτισμού, των γραμμάτων και των τεχνών αναμένουν το ενδιαφέρον των επιχειρήσεων, καθώς παραμένοντας στο περιθώριο, επαφίενται στην ευαισθησία εμπνευσμένων ηγετικών προσωπικοτήτων (πόσες τέτοιες προσωπικότητες υπάρχουν πλέον;). Ο πολιτισμός σμιλεύει επιχειρηματική ηθική - επίσης, διανοητική και συναισθηματική υγεία στην κοινωνία των εργαζομένων.
Γενικότερα, η ασφαλιστική κοινότητα οφείλει, επιτέλους, να ξεφύγει από το σύνδρομο της παιδικής αφέλειας ή και ευκαιριακής αντίληψης ανακοινώσεων με το κλισέ “στο πλαίσιο της Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης” για σχολικού χαρακτήρα ενέργειες σχετικά με την υπευθυνότητα και ανάπτυξη σε κοινωνικό, περιβαλλοντικό και διακυβερνητικό επίπεδο. Και οι σχετικές (πολλές) βραβεύσεις που ρίχνουν νερό στον μύλο της προβολής, χρειάζεται να γίνουν λιγότερες και πιο σοβαρές, εκλεκτικές και αυστηρά συγκεκριμένες σε μεθοδολογία και στάθμιση δεδομένων προς αξιολόγηση.
Ήδη, τα κριτήρια ESG απειλούνται από διχογνωμίες και συγκρούσεις συμφέροντος των ενδιαφερομένων μερών, επιπόλαιες ερμηνείες και σημαίες ευκαιρίας (όπως το greenwashing και το socialwashing). Παραπέμπω στην πρόσφατη έρευνα της EY που αξίζει να προσέξουμε, σχετικά με τη διάσταση απόψεων και το μεγάλο χάσμα προσδοκιών μεταξύ επιχειρήσεων και επενδυτών, που απειλεί τις κεφαλαιαγορές και τις προσπάθειες αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής-κρίσης (https://www.ey.com/el_gr/news/2023/03/ereuna-tis-ey-gia-ti-diastasi-apospeon-metaksi-epixeiriseon-k-ependiton-os-pros-ti-viosomi-anaptiksi).
Ενδεικτικά, ενώ το 78% των επενδυτών επιθυμούν να εστιάσουν οι εταιρείες στην εφαρμογή των ESG έστω με αρνητικές επιπτώσεις στη βραχυπρόθεσμη κερδοφορία τους, μόνο το 55% των επιχειρήσεων είναι έτοιμες να το πράξουν. Εξάλλου, το 76% των επενδυτών θεωρούν ότι οι επιχειρήσεις δημοσιοποιούν επιλεκτικά τις ενέργειές τους για βιώσιμη ανάπτυξη (μήπως θέλουν να πουν κάτι για τις πρακτικές εντυπωσιασμού με επιχειρήματα marketing;).
Η τόνωση της επιχειρηματικότητας
Η ασφαλιστική αγορά, ειδικότερα, χρειάζεται να ενισχύσει τη σχέση της με την επιχειρηματική κοινότητα στο πεδίο της άμεσης και έμμεσης υποστήριξης της οικονομίας, μέσα από την ανάπτυξη συνεργασιών (Στόχος 17 των SDGs) με επιχειρήσεις άλλων κλάδων που μπορούν να προσθέσουν αξία στη βελτίωση της εμπειρίας των ασφαλισμένων.
Δεν υπάρχουν, πλέον, στεγανά κλάδων και επιχειρηματικά όρια. Τα οικοσυστήματα, που ανοίγουν τη βεντάλια των υπηρεσιών, είναι ο δρόμος όπου ρόλο κλειδί μπορούν να έχουν νεοφυείς και μικρομεσαίες επιχειρήσεις, ένας τομέας κρίσιμος για την Ελληνική Οικονομία - ιδιαίτερα όσον αφορά στην καινοτομία και την τεχνολογία. Η Interamerican, εν προκειμένω, έχει να παρουσιάσει πραγματικά και σημαντικά βήματα προόδου.
Θα προσθέσω ως κρίσιμο πεδίο και την αναγκαιότητα ενίσχυσης των συνεργειών του ασφαλιστικού κλάδου με διάμεσο θεσμικούς φορείς και συμμετοχικές πρωτοβουλίες (π.χ., ΣΑΕ|Ε, Συμβούλιο Ανταγωνιστικότητας, Edeavor, Επιμελητήρια, Εμπορικούς Συνδέσμους κ.λπ.). Ομοίως, με διασυνδέσεις προς την κατεύθυνση της ανάπτυξης των γνώσεων για το Corporate Social Responsibility και τα ESG. Πόσες ασφαλιστικές εταιρείες είναι σε δεσμευτική επαφή για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη με το CSR Hellas, το Global Compact Network, τις πρωτοβουλίες του ΟΗΕ (UN Environmental Programme Finance Initiative, Principles for Sustainable Insurance, New Deal for Europe κ.λπ.); Η Interamerican έχει εισαχθεί σε αυτές τις συναρτήσεις, κατά τη διαδρομή μου στη σχετική θέση ευθύνης, εδώ και αρκετά χρόνια όπως φαίνεται και στις εκθέσεις της και είναι ήδη ώριμη σε βάση αντίληψης και ενσωμάτωσης στην επιχειρηματική στρατηγική των συνεργασιών για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη.
Η Αειφορία της Ασφάλισης συντρέχει με την εξωστρέφεια
Η στασιμότητα ανάπτυξης της ασφαλιστικής αγοράς στην Ελλάδα δεν είναι άμοιρη της τάσης εσωστρέφειας και ενδοκατανάλωσης των πληροφοριών, που εξαντλούνται στο επίπεδο της κλαδικής καθημερινότητας μέσα στον ασφαλιστικό κόσμο. Μάλιστα, με πληθωρική δημοσιότητα “εντός των τειχών”, χωρίς να παράγονται ταυτοχρόνως ειδήσεις και ενημέρωση υψηλού ενδιαφέροντος για την ευρύτερη κοινωνία. Είναι φαινόμενο το οποίο έχει τις συνέπειές του και στην πολυσυζητημένη “έλλειψη ασφαλιστικής συνείδησης”, στοιχείο που προβάλλεται άλλωστε ως σοβαρή αιτία της στασιμότητας - αν και αυτό που υποβόσκει ως βασική αιτία είναι η προτεραιότητα των παικτών της αγοράς στην αναδιανομή των κομματιών της πίτας και όχι η μεγέθυνσή της.
Εδώ, ο χαρακτήρας της Βιώσιμης Ανάπτυξης -από την επιχειρηματική στρατηγική στις πρακτικές και από εκεί στις εκθέσεις βιωσιμότητας- μπορεί να αποτελέσει μοχλό Αειφορίας της Ασφάλισης, ενισχύοντας τον κοινωνικό και οικονομικό αντίκτυπο της παραγόμενης αξίας από τον κλάδο.
Οι προκλήσεις βιωσιμότητας για τις ασφαλιστικές επιχειρήσεις
Η ελληνική ασφαλιστική αγορά βρίσκεται ενώπιον κορυφαίων προκλήσεων, που μπορούν να αποτελέσουν το εφαλτήριο μιας θεαματικής προόδου στη σχέση αξιοπιστίας και εμπιστοσύνης με όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη. Είναι οι έννοιες αυτές (οι ταλαιπωρημένες ενίοτε από κενότητα περιεχομένου στα slogan εταιρειών) θεμελιώδεις για την κοινωνικο-οικονομική αναγνωρισιμότητα και αποδοχή της ιδιωτικής ασφάλισης. Πέρα από την αυτονόητη συνέπεια στις υποχρεώσεις έναντι των ασφαλισμένων, τις κατευθύνσεις από EIOPA και Insurance Europe, τις Οδηγίες και τα ρυθμιστικά πλαίσια που συντρέχουν με την ακολουθία των UN Sustainable Development Goals και την εφαρμογή των κριτηρίων ESG, θεωρώ πως θέματα-προκλήσεις για την Αειφορία της Ασφάλισης είναι σήμερα:
-Η αναγνώριση, αξιολόγηση και ανάληψη κινδύνων σε σχέση με την κλιματική αλλαγή και τα καταστροφικά φαινόμενα, η ουσιαστική συμβολή στην πρόληψη και στην επιβράδυνση της κλιματικής αλλαγής και όχι μόνο με το εταιρικό μηδενικό αποτύπωμα - E (Environmental), αλλά και σε προϊοντικό και ερευνητικό επίπεδο. Οι ζημιές εξ αιτίας ακραίων φυσικών φαινομένων πολλαπλασιάζονται εκθετικά. Το 2022, επιβάρυναν την παγκόσμια ασφαλιστική αγορά με 125 δις δολάρια για αποζημιώσεις απαιτήσεων, σε σύνολο 275 δις δολαρίων σε ζημιές (στοιχεία Munich Re). Παραδείγματα στην Ελλάδα που τρομάζουν: επιπλέον του δημοσιονομικού κόστους, από τις ασφαλιστικές εταιρείες αποζημιώσεις καταστροφών από τις πλημμύρες και βροχοπτώσεις στην Κρήτη 5,2 εκατ. ευρώ τον Οκτώβριο 2022, στην κακοκαιρία “Ελπίς” (2022) απαιτήσεις 6,5 εκατ. ευρώ, στην κακοκαιρία “Μπάλλος” (2021) 7,4 εκατ. ευρώ…
-Η διασφάλιση της ποιότητας ζωής, με ευθύνη ασφαλιστικών προϊόντων και υπηρεσιών: κυρίως σύνταξη/αποταμίευση και διαχείριση επενδυτικού κινδύνου, προσιτή και υπεύθυνη κάλυψη υγείας σε κάθε βαθμίδα, προστασία περιουσίας - S (Social). Η ασφάλιση δεν είναι προνόμιο μόνο των εχόντων, όπως δυστυχώς αποδεικνύεται εμμέσως και από τη χαμηλή διείσδυσή της στην κοινωνία (αμετακίνητη, γύρω στο 2,5% του ΑΕΠ). Ιδιαίτερα στον τομέα της υγείας, είναι βέβαιο πως θα οδηγηθεί σε αδιέξοδο η βιωσιμότητα του κλάδου, λόγω της αδυναμίας σύνθεσης κρατικής και ιδιωτικής ασφάλισης σε ένα ενιαία συγκροτημένο και σύγχρονο σύστημα (ΣΔΙΤ), με την ιδιωτική υγεία να υποχρεώνεται σε μεγάλες ετήσιες αναπροσαρμογές συμβολαίων που πλήττουν την ασφαλιστική διατηρησιμότητα.
-Η συμβολή στην αντιμετώπιση του δημογραφικού ζητήματος, με ασφαλιστικές πρωτοβουλίες - S (Social). Σε έναν πληθυσμιακά γηρασμένο και έρημο τόπο, η ασφάλιση δεν μπορεί να είναι βιώσιμη. Σύμφωνα με στοιχεία του ΟΟΣΑ, εκτιμάται ότι έως το 2050 στην Ελλάδα ο μέσος όρος ηλικίας του πληθυσμού θα έχει ανέλθει στα 47-50 έτη και ο αριθμός των παιδιών σχολικής ηλικίας θα έχει μειωθεί από 1,6 εκατ. σε 1 με 1,4 εκατ. Σε 80 χρόνια από σήμερα, ο πληθυσμός της χώρας μας εκτιμάται πως θα έχει μειωθεί περί το 24%, δηλαδή κατά το 1/4, με σοβαρότατες κοινωνικές και οικονομικές συνέπειες.
-Η υποστήριξη της κοινωνικής και εργασιακής ειρήνης με την ισορροπημένη σύνθεση, σύνδεση, συνέχεια και όσμωση των γενεών, με τη δημιουργία τουλάχιστον αντιστοίχων θέσεων εργασίας γι’ αυτές που χάνονται από την ψηφιακή κοσμογονία και τους αλλεπάλληλους μετασχηματισμούς, με τη δια βίου εκπαίδευση. Συνεπώς, μεγάλη πρόκληση η αντιμετώπιση της ανεργίας - S (Social). Η ανεργία των νέων μέχρι 24 ετών στην Ελλάδα (μελέτη Pricefox με στοιχεία Eurostat) το 2022 έφθασε το 31,4% και ήταν η μεγαλύτερη στην Ευρώπη, όπως και οι νέοι μακροχρόνια άνεργοι (7,7%). Στην ασφαλιστική κοινότητα, η συγκέντρωση (εξαγορές - συγχωνεύσεις) και ο περιορισμός κόστους πρόσκτησης εργασιών συνιστούν απειλή για απώλεια θέσεων, τόσο στον διοικητικό ιστό όσο και στη διανομή και αυτή η απειλή απαιτεί αντίμετρα προστασίας του μέλλοντος της εργασίας και των εργαζομένων στον ασφαλιστικό κλάδο.
-Η ακεραιότητα και διαφάνεια, η δικαιοσύνη, ο υγιής ανταγωνισμός, η συνεργατική αλληλεγγύη, η αντίληψη και διαχείριση των κινδύνων στον κυβερνοχώρο που έχουν και ασφαλιστική διάσταση, η προστασία των προσωπικών δεδομένων, η αντιμετώπιση της διαφθοράς: στοιχήματα για το σύγχρονο μοντέλο ηγεσίας, οργάνωσης και διοίκησης - G (Governance). Η ασφαλιστική δραστηριότητα, ενώ χαρακτηρίζεται από μια πολυπλοκότητα στη διακυβέρνηση και τη διαχείριση, πρέπει να φθάνει στον ασφαλισμένο ως σχέση πολύ απλή και σαφής σε δεσμεύσεις και υπηρεσίες, καλύψεις και παροχές.
Εύλογα στα κριτήρια ESG, οι δύο συνιστώσες, το E (Environmental) και το G (Governance), διαχέονται επιδραστικά στην κεντρική και καταληκτικά -πιστεύω- πιο κομβική για την κοινωνική ευημερία, συνιστώσα S (Social), που βρίσκεται στον πυρήνα της ασφαλιστικής αποστολής. Εδώ, η ασφαλιστική αγορά έχει να κάνει ταξίδι μακράς διαρκείας προς το καλύτερο και πιστεύω πως αυτός είναι και ο ορισμός του προορισμού της, αναφορικά με τη βιωσιμότητα.
*επί τρεις δεκαετίες σε θέσεις ευθύνης για τις Εταιρικές Υποθέσεις και Σχέσεις, τη Δημόσια Εικόνα και Επικοινωνία, την Υπευθυνότητα και Βιωσιμότητα (Interamerican), έχοντας ξεκινήσει ως δημιουργικός στην επικοινωνία και προβολή, από το 2022 ασχολείται συμβουλευτικά με τη βιώσιμη ανάπτυξη
Από: Athanase Papandropoulos
