του Χρίστου Αλεξόπουλου
Αυτό, που καταγράφεται συχνά στον τομέα της πολιτικής επικοινωνίας, είναι η επίκληση των αξιών του ανθρωπισμού για την τεκμηρίωση του ισχυρισμού, ότι με τις προτάσεις, που κατατίθενται για την πορεία προς το μέλλον, προωθείται η πραγμάτωση του ανθρώπινου και του κοινωνικού συμφέροντος.
Σε αυτή την πολιτική οπτική βέβαια παίζει κυρίαρχο ρόλο η λογική της εξιδανίκευσης της πραγματικότητας και η ενεργοποίηση φαντασιώσεων για την προοπτική υλικής ευημερίας, με αποτέλεσμα ο εκφερόμενος πολιτικός λόγος να διαπερνάται από την υποκρισία, διότι ο ανθρωπισμός βρίσκεται στην «αντίπερα όχθη».
Η ανθρωπιστική οπτική είναι η στάση ζωής, που βασίζεται στην επιστημονική γνώση για την κατανόηση της πραγματικότητας και θεωρεί, ότι ο άνθρωπος μπορεί να παίρνει αποφάσεις με ηθικό φορτίο, οι οποίες στηρίζονται στη λογική, στην ενσυναίσθηση, στο ενδιαφέρον για τον συνάνθρωπο και το «καλό» της ανθρωπότητας. Ουσιαστικά ο ανθρωπισμός στοχεύει στην πρόοδο σε όλους τους τομείς με κριτήριο την ελευθερία και την ποιότητα ζωής για κάθε ανθρώπινη ύπαρξη.
Η προσέγγιση και ανάλυση της πραγματικότητας σε παγκόσμιο επίπεδο και στην Ελλάδα αναδεικνύει τον υποκριτικό και καθαρά επικοινωνιακό χαρακτήρα της πολιτικής επίκλησης του ανθρωπισμού για την νομιμοποίηση και την κοινωνική αποδοχή των προτάσεων και των επαγγελιών των κομμάτων.
Στην Μεγάλη Βρετανία το 23% των παιδιών, δηλαδή 3,3 εκατομμύρια, ζουν σε συνθήκες απόλυτης φτώχειας. Σύμφωνα με στοιχεία του Child Poverty Action Group περισσότερα από 1 εκατομμύριο παιδιά ζουν σε συνθήκες εξαθλίωσης, δηλαδή συχνά οι γονείς τους δεν μπορούν να εξασφαλίσουν στέγαση, φαγητό, θέρμανση, ηλεκτρικό φως, ρούχα, παπούτσια και τα απαραίτητα είδη καθαριότητας.
Επισημαίνεται δε, ότι τα περισσότερα από αυτά τα παιδιά ζουν σε μονογονεακές οικογένειες και δεν βιώνουν την οικογενειακή διάσταση της ζωής, ενώ η κοινωνική τους ενσωμάτωση είναι προβληματική.
Ακόμη πιο απάνθρωπο είναι, ότι 468 εκατομμύρια παιδιά ζουν και μεγαλώνουν το 2022 σε περιοχές πολεμικών συγκρούσεων. Οι 3 πιο επικίνδυνες περιοχές είναι η Δημοκρατία του Κονγκό, το Μάλι και η Μιανμάρ. Εάν συνυπολογισθούν και οι συνθήκες στην λωρίδα της Γάζας και στο Σουδάν το 2023, ο αριθμός αυξάνεται.
Επίσης σύμφωνα με τον διευθυντή του Save the Children Deutschland το 2022 έγιναν 28.000 εγκλήματα κατά παιδιών, δηλαδή 13% περισσότερα από την προηγούμενη χρονιά.
Στην Αφρική 183 εκατομμύρια παιδιά υφίστανται τις επιπτώσεις πολεμικών συγκρούσεων, στην Ασία 145 εκατομμύρια, στην Αμερική 69 εκατομμύρια, στην Μέση Ανατολή 63 εκατομμύρια και 9 εκατομμύρια νέοι και νέες στην Ευρώπη.
Σύμφωνα με το Save the Children η στράτευση παιδιών αυξήθηκε το 2022 κατά 20% (7.610 περιπτώσεις), ενώ την ίδια χρονιά έγιναν 2.308 επιθέσεις σε σχολεία και νοσοκομεία, δηλαδή 74% περισσότερες από την προηγούμενη χρονιά.
Σύμφωνα με τον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών τουλάχιστον 49,5 εκατομμύρια άνθρωποι αναμένεται να αντιμετωπίσουν συνθήκες πείνας το 2024, δηλαδή 4% περισσότεροι από το 2023. Το 80% των ανθρώπων, που βρίσκουν πολύ δύσκολα τροφές, βρίσκονται σε εμπόλεμες ζώνες, ενώ σε ορισμένες περιοχές πάνω από 2,6 εκατομμύρια άνθρωποι θα κινδυνεύσουν να λιμοκτονήσουν.
Η κορύφωση της τραγωδίας γίνεται στην Γάζα, όπου από την αρχή του πολέμου (7.10.2023) σύμφωνα με στοιχεία των παλαιστινιακών αρχών μέχρι τις 27.12.2023 έχουν σκοτωθεί 21.110 άτομα. Από αυτά 8.800 είναι παιδιά, 6.300 γυναίκες, 3.111 γιατροί και νοσηλευτικό προσωπικό και περισσότεροι από 100 δημοσιογράφοι. Επίσης 7.000 άνθρωποι είναι αγνοούμενοι, ενώ οι τραυματίες ανέρχονται σε 55.243 άτομα. Εύλογα αναρωτιέται ο απλός πολίτης, εάν η ανθρώπινη ζωή έχει αξιακό βάρος για τον ίδιο τον άνθρωπο.
Το πολιτικό σύστημα σε παγκόσμιο επίπεδο και ιδιαιτέρως στις ισχυρές οικονομικά και γεωπολιτικά χώρες περιορίζεται σε εκκλήσεις για την παροχή ανθρωπιστικής βοήθειας, χωρίς να αναζητά και να αντιμετωπίζει τα γενεσιουργά αίτια αυτών των ζωτικής σημασίας ανισορροπιών. Είναι πολύ δύσκολο, αν όχι ανέφικτο να το κάνει, διότι βασικό γενεσιουργό αίτιο είναι το ίδιο, με τις αποφάσεις του οποίου οριοθετείται σε πολύ μεγάλο βαθμό η δυναμική της εξέλιξης.
Στο ίδιο μήκος κύματος κινείται η πολιτική προσέγγιση και διαχείριση της πραγματικότητας και στις ανεπτυγμένες χώρες και ιδιαιτέρως στην Ευρωπαϊκή Ένωση, στις οποίες οι ανισότητες διευρύνονται και η φτώχεια απειλεί την κοινωνική συνοχή.
Σύμφωνα με το Ευρωβαρόμετρο το φθινόπωρο του 2023 το 86% των Ελλήνων δυσκολεύεται να πληρώσει λογαριασμούς, επειδή το κόστος ζωής και ο πληθωρισμός πλήττουν τα νοικοκυριά. Συγκεκριμένα το 50% κατά καιρούς δεν μπορεί να πληρώσει τους λογαριασμούς και το 36% τις περισσότερες φορές. Μόνο το 14% δεν έχει δυσκολίες στην πληρωμή λογαριασμών.
Οι 10 πρώτες χώρες ως προς την δυσκολία πληρωμής λογαριασμών από τους πολίτες είναι: Ελλάδα 86%, Πορτογαλία 64%, Κύπρος 63%, Βουλγαρία 59%, Ιταλία 57%, Ρουμανία 57%, Ιρλανδία 55%, Κροατία 53%, Λετονία 37% και Γαλλία 36%.
Ενδιαφέρον έχει, ότι το 52% των ευρωπαίων πολιτών πιστεύει, ότι θα είναι χειρότερη η κατάσταση τον επόμενο χρόνο, το 31% ότι θα είναι η ίδια κατάσταση, το 13% ότι θα είναι καλύτερη και το 4% δεν απαντά.
Σταδιακά διαμορφώνονται συνθήκες αποσταθεροποίησης του οικοδομήματος της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ήδη η εκλογή ακροδεξιών με εθνικιστική οπτική κομμάτων στις κυβερνήσεις αρκετών χωρών δείχνει την κατεύθυνση της στάσης των πολιτών σε σχέση με τις πολιτικές επαγγελίες για την οικονομική ευημερία με σημείο αναφοράς τις αξίες του ανθρωπισμού.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχουν και τα στοιχεία ερευνών σχετικά με την αίσθηση, που έχουν οι σύγχρονοι γερμανοί πολίτες, για την ελευθερία έκφρασης γνώμης στην χώρα τους, καθώς και τα αυξανόμενα άτομα με ψυχολογικά προβλήματα σε μια ευημερούσα κοινωνία της Ευρώπης. Αυτό βέβαια δεν σημαίνει, ότι αυτές οι ανισορροπίες περιορίζονται μόνο στην Γερμανία. Απλά εκεί γίνονται έρευνες, που αποτυπώνουν την πραγματικότητα.
Σύμφωνα με έρευνα του Institut fur Demoskopie Allensbach και του Medienforschungsinstitut Medie Tenor η αίσθηση για την ελευθερία έκφρασης γνώμης στον γερμανικό πληθυσμό είναι στο πιο χαμηλό επίπεδο από την 10ετία του 1950. Το 44% των ερωτηθέντων θεωρεί, ότι πρέπει να είναι προσεκτικοί στην έκφραση γνώμης. Μόνο το 40% απάντησε, ότι μπορούν να εκφράζουν ελεύθερα την γνώμη τους για την πολιτική.
Οι ερωτηθέντες με ηλικιακά κριτήρια απαντούν: Από 16 έως 29 ετών 50% ελευθερία έκφρασης και 32% καλύτερα προσεκτικά, από 30 έως 44 ετών 36% ελευθερία έκφρασης και 45% καλύτερα προσεκτικά, από 45 έως 59 ετών 38% ελευθερία έκφρασης και 51% καλύτερα προσεκτικά και από 60 ετών και πάνω 38% ελευθερία έκφρασης και 46% καλύτερα προσεκτικά.
Σε σχέση με την άνοδο των ψυχολογικών προβλημάτων στον γερμανικό πληθυσμό έχει ενδιαφέρον, ότι όλο και περισσότεροι άνθρωποι δηλώνουν ψυχικά ασθενείς. Περισσότερο πλήττονται οι γυναίκες, αλλά αυξάνεται και ο αριθμός των ανδρών.
Σύμφωνα με δημοσίευμα στην εφημερίδα Rheinische Post μετά από σχετική απάντηση του Υπουργείου Εργασίας οι ημέρες ασθενείας, που δηλώνονται, λόγω ψυχικών διαταραχών έφτασαν τα 132 εκατομμύρια το 2022. Το 2002 οι ανάλογες ημέρες ασθενείας ήταν 61 εκατομμύρια. Στην άνοδο των ψυχολογικών προβλημάτων συμβάλλουν η εργασιακή επιβάρυνση, η έλλειψη προσωπικού και οι απαιτήσεις της ψηφιοποίησης. Για το 2023 αναμένεται αύξηση των δηλωθέντων ημερών από τον τομέα κοινωνικής ασφάλισης.
Είναι εμφανές, ότι η ακολουθούμενη πορεία στο πλαίσιο της εξέλιξης από το ένα μέρος εργαλειοποιεί την ανθρώπινη οντότητα και από το άλλο διαμορφώνει συνθήκες ανισορροπίας, οι οποίες επιβαρύνουν την ψυχική υγεία και συρρικνώνουν την αίσθηση της ελευθερίας έκφρασης. Και ενώ αυτά αποτυπώνονται και με επιστημονική τεκμηρίωση, συνεχίζεται η πορεία προς το μέλλον χωρίς να αντιμετωπίζονται τα γενεσιουργά αίτια των ανισορροπιών, που παράγει το σύστημα οργάνωσης και λειτουργίας των κοινωνιών. Το πολιτικό σύστημα «νίπτει τας χείρας του».
Στο ίδιο μήκος κύματος κινείται και η παγκόσμια κοινότητα τόσο στο πολιτικό όσο και στο κοινωνικό πεδίο σε σχέση με την κλιματική αλλαγή. Στο Dubai πραγματοποιήθηκε η Παγκόσμια Διάσκεψη για το Κλίμα τον Δεκέμβριο του 2023 χωρίς να ληφθούν δεσμευτικές για όλους αποφάσεις σε σχέση με την χρήση ορυκτών καυσίμων για την παραγωγή ενέργειας, αν και επισημάνθηκε, ότι αποτελούν τον ύψιστο κίνδυνο για το κλίμα.
Σύμφωνα δε με την International Energy Agency το 2023 η καύση κάρβουνων, που πριμοδοτεί την κλιματική αλλαγή, έφτασε στο πιο υψηλό σημείο. Η συνολική κατανάλωση αυξήθηκε κατά 1,4%, δηλαδή 8,5 δισεκατομμύρια τόνους. Η μεγαλύτερη αύξηση καταγράφεται στην Ασία (μόνο στην Κίνα η αύξηση ήταν 4,9%, στην Ινδία 8% και στην Ινδονησία 11%), ενώ στην Ευρώπη και στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής μειώθηκε η καύση κάρβουνων.
Δεν είναι όμως αρκετές αυτές οι καταστροφικές ανθρωπογενείς ανισορροπίες. Ο Rafael Grossi, γενικός διευθυντής του International Atomenergy Agency (IAEA) ενημέρωσε τις χώρες-μέλη αυτού του Οργανισμού, ότι το Ιράν πλησιάζει όλο και περισσότερο την δυνατότητα κατασκευής ατομικής βόμβας ( Zeit online, 26.12.2023). Στο επικοινωνιακό επίπεδο βέβαια η ιρανική πολιτική ηγεσία επικαλείται την ανάγκη αποκατάστασης ισορροπίας σε σχέση με τις πυρηνικές δυνατότητες των γεωπολιτικών παικτών και την διασφάλιση της ελευθερίας και της ευημερίας των Ιρανών. Δεν ομιλεί όμως για τα πυρηνικά απόβλητα, τον κίνδυνο ατυχήματος και τις τραγικές επιπτώσεις τους τόσο στον άνθρωπο όσο και στην βιοποικιλότητα.
Είναι εμφανές, ότι η εμπειρική αποτύπωση της πραγματικότητας σε πλανητικό επίπεδο δείχνει, ότι η επικοινωνιακή διαχείριση της πολιτικής εξαντλείται στην ενεργοποίηση φαντασιώσεων στους πολίτες σε σχέση με την προοπτική υλικής ευημερίας, οι οποίες στηρίζονται στην εξιδανίκευση των παρουσιαζόμενων προθέσεων του πολιτικού συστήματος στο πλαίσιο του σχεδιασμού της πορείας των κοινωνιών και των εξαγγελιών για την συγκεκριμενοποίηση του σε βάθος χρόνου.
Δεν εξετάζονται οι πιθανές αρνητικές παρενέργειες στην πραγματικότητα (π.χ. θάνατος παιδιών και γυναικών σε πολεμικές συγκρούσεις, προώθηση της κλιματικής αλλαγής, δημιουργία συνθηκών φτώχειας και πείνας, πυρηνικές καταστροφές κ.λ.π.), ούτε αναζητούνται τα γενεσιουργά αίτια των ανισορροπιών, που διαπερνούν τις βιωνόμενες συνθήκες από τους πολίτες.
Παρά ταύτα η ηθικολογία με υποκριτικό τρόπο χρησιμοποιείται ως βασικό εργαλείο στον εκφερόμενο πολιτικό λόγο, για να θεωρηθεί, ότι εκφράζεται το ανθρώπινο και το κοινωνικό συμφέρον. Η υποκριτική οπτική σε πλήρη άνθιση. Η πραγματικότητα όμως διαψεύδει την ηθικολογική επίκληση των αξιών του ανθρωπισμού.
*πρώτη δημοσίευση: Metarithmisi.gr
