του Χρίστου Αλεξόπουλου
Η ιστορική διαδρομή της ανθρωπότητας έχει φτάσει σε μια περίοδο μεγάλης ανασφάλειας και υψηλού βαθμού διακινδύνευσης, την οποία βιώνουν πλέον με ένταση οι κοινωνίες της παγκόσμιας κοινότητας, αλλά η δυναμική της εξέλιξης ακόμη δεν είναι βιώσιμα ελεγχόμενη και διαχειρίσιμη χωρίς αρνητικές παρενέργειες στην βιωνόμενη πραγματικότητα και γενικότερα στην προοπτική του μέλλοντος.
Αυτό οφείλεται κυρίως στην αδυναμία οικοδόμησης λειτουργικής ισορροπίας μεταξύ της παγκοσμιοποιημένης πολυδιάστατης πραγματικότητας στους διάφορους τομείς δραστηριοποίησης των κοινωνιών (π.χ. οικονομικό, εργασιακό, πολιτισμικό κ.λ.π.) και της αποκατάστασης συνθηκών συνεργασίας στο πολιτικό πεδίο για την λήψη αποφάσεων, οι οποίες έχουν παγκόσμιας εμβέλειας δεσμευτικό χαρακτήρα.
Στο γεωπολιτικό πεδίο ακόμη κυριαρχεί η οπτική της ισχύος των μεγάλων δυνάμεων και της εργαλειοποίησης των μη ισχυρών για την ευημερία και την ενίσχυση του συστημικού συμφέροντος των ισχυρών. Βέβαια ανάλογη είναι η πολιτική λειτουργία και στο εσωτερικό των κοινωνιών με σημείο αναφοράς την επιβίωση του συστήματος οργάνωσης και λειτουργίας τους.
Για παράδειγμα τον Μάϊο του 2024 το Συμβούλιο Ασφαλείας του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών απέρριψε ρωσική πρόταση για την μη χρησιμοποίηση του διαστήματος για στρατιωτικούς σκοπούς. Επτά χώρες ψήφισαν υπέρ της πρότασης (μεταξύ αυτών και η Κίνα) και επτά καταψήφισαν την πρόταση (μεταξύ αυτών οι Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής, η Μεγάλη Βρετανία και η Γαλλία).
Και οι δυο πλευρές κατηγορούσαν η μια την άλλη για υποκριτική λειτουργία ως προς το περιεχόμενο της πρότασης. Τελικά η οπτική της στρατιωτικοποίησης του διαστήματος ευδοκιμεί και την ακολουθούν όλες οι μεγάλες δυνάμεις. Οι κοινωνίες βέβαια σε παγκόσμιο επίπεδο δεν ασχολούνται, ούτε ενεργοποιούνται για την ματαίωση της στρατιωτικοποίησης, διότι δεν βιώνουν άμεσα τις επιπτώσεις της, ενώ παράλληλα οι πολίτες δεν είναι ενημερωμένοι και οι συλλογικές μορφές έκφρασης του κοινωνικού και του ανθρώπινου συμφέροντος, δηλαδή οι δομές της κοινωνίας πολιτών, δεν έχουν ακόμη την υπόσταση ισχυρών κοινωνικών κινημάτων και ρόλο στο πλαίσιο της δημοκρατικής λειτουργίας.
Σε ανάλογο «μήκος κύματος» σε σχέση με την πρόκληση ανασφάλειας στις κοινωνίες και συνθηκών υψηλής διακινδύνευσης κινείται και η αύξηση των ατομικών όπλων σε πλανητικό επίπεδο.
Σύμφωνα με το Διεθνές Ινστιτούτο Έρευνας για την Ειρήνη στη Στοκχόλμη στην Σουηδία (Stockholm International Peace Research Institute, SIPRI) αυξάνονται οι έτοιμες προς χρήση πυρηνικές κεφαλές. Δυο χώρες, οι Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής και η Ρωσία, ηγούνται αυτής της αύξησης των ατομικών όπλων. Κατέχουν το 90% των πυρηνικών κεφαλών και ακολουθούν η Μεγάλη Βρετανία, η Γαλλία, η Κίνα, η Ινδία, το Πακιστάν, η Βόρεια Κορέα και το Ισραήλ.
Η οπτική της ισχύος και της επιβολής στο γεωπολιτικό πεδίο διαπερνά την ακολουθούμενη πορεία, χωρίς να λαμβάνονται υπόψη οι επιπτώσεις τόσο στις κοινωνίες με την δημιουργία κλίματος ανασφάλειας όσο και στις ισορροπίες, που διαμορφώνονται μεταξύ των χωρών σε σχέση με την ευημερία και την ειρήνη.
Αν μάλιστα ληφθεί υπόψη και η πλήρης απαξίωση της ανθρώπινης ζωής και της ατομικής ελευθερίας στο πλαίσιο δημοκρατικών συνθηκών, τότε η ανασφάλεια και ο βαθμός διακινδύνευσης «εκτινάσσονται στα ύψη». Σύμφωνα με την Μη Κυβερνητική Οργάνωση Διεθνής Αμνηστία (Amnesty International) το 2023 αυξήθηκαν σε παγκόσμιο επίπεδο οι εκτελέσεις ανθρώπων κατά 1.153 άτομα σε σύγκριση με το 2015. Για την αύξηση ευθύνονται το Ιράν με 853 εκτελέσεις, η Σαουδική Αραβία με 172, η Σομαλία με 38 και οι Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής με 24.
Σύμφωνα με την Amnesty International οι θανατικές ποινές σε παγκόσμιο επίπεδο το 2023 αυξήθηκαν κατά 20% (2.428 περιπτώσεις) σε σύγκριση με το 2022. Ο ευτελισμός της ανθρώπινης ζωής είναι σε πλήρη «άνθιση» όχι μόνο στο επίπεδο διάπραξης εγκλημάτων και διαχείρισης τους με την απονομή δικαίου αλλά και στην οπτική αντιμετώπισης των πολιτών από απολυταρχικά και μη φιλελεύθερα καθεστώτα και τρομοκρατικά σχήματα.
Πολύ χαρακτηριστικό παράδειγμα επίσης είναι η δολοφονία 3 ατόμων και ο σοβαρός τραυματισμός 8 ατόμων από μέλος του ISIS στο Solingen στην Γερμανία κατά την διάρκεια του εορτασμού της 650ης επετείου από την ίδρυση της πόλης.
Τα αίτια της διαμόρφωσης συνθηκών ανασφάλειας και διακινδύνευσης είναι πολύ περισσότερα (πόλεμος στην Ουκρανία, συγκρούσεις στην Γάζα και πολλές άλλες) και σχετίζονται με την πορεία των κοινωνιών.
Πολύ σημαντική αιτία είναι, ότι η ανθρώπινη ζωή δεν λειτουργεί ως κοινωνική αξία ύψιστης προτεραιότητας, αλλά αντιμετωπίζεται ανάλογα με την πολιτική οπτική διαχείρισης της πραγματικότητας (π.χ. εκτελέσεις ανθρώπων από απολυταρχικά καθεστώτα).
Αρνητικές επιπτώσεις έχει και η μη παραγωγή και ισχύ κοινωνικών αξιών, που υπηρετούν ανθρώπινες και κοινωνικές ανάγκες και η υποκατάσταση τους από πρότυπα, που υπηρετούν συστημικές ανάγκες, όπως είναι η λειτουργικότητα και οικονομική απόδοση των κοινωνικών συστημάτων (π.χ. οικονομικό, υγείας κ.λ.π.), χωρίς να λαμβάνονται υπόψη οι αρνητικές και με υψηλό φορτίο διακινδύνευσης επιπτώσεις στα ποιοτικά χαρακτηριστικά και στην βιωσιμότητα της ανθρώπινης οντότητας.
Κυριαρχεί η οπτική της εργαλειοποίησης του ανθρώπου για την επίτευξη συστημικών στόχων σε συνδυασμό με την επικοινωνιακή πολιτική διαχείριση της δημοκρατικής λειτουργίας. Η μη ύπαρξη ισορροπίας μεταξύ της πολιτικής διαχείρισης της πραγματικότητας και της κοινωνικής δημοκρατικής λειτουργίας, ώστε να εκφράζεται και να πραγματώνεται το κοινωνικό συμφέρον, απομακρύνει τους πολίτες από την πολιτική. Αυτό δρομολογεί συνθήκες ανασφάλειας με υψηλό φορτίο διακινδύνευσης. Αντίβαρο θα μπορούσε να είναι η οικοδόμηση κοινωνικών κινημάτων με δημοκρατικό προσανατολισμό.
Επίσης στις σύγχρονες μαζοποιημένες και χωρίς επαρκή συνοχή κοινωνίες στα μεγάλα αστικά κέντρα η πορεία προς το μέλλον δεν βασίζεται στην ανάληψη κοινωνικής ευθύνης από τους πολίτες και στην ενσυναίσθηση, με αποτέλεσμα να δημιουργούνται συνθήκες ανασφάλειας και διακινδύνευσης.
Τέλος δεν ελέγχεται η δυναμική της εξέλιξης, της οποίας η ταχύτητα υπερβαίνει τις δυνατότητες νοητικής επεξεργασίας και κατανόησης της σε λειτουργικό χρόνο, ώστε να διασφαλίζεται η βιώσιμη και χωρίς ανασφάλεια και διακινδύνευση πορεία.
Επίσης πολύ σημαντική παράμετρος για την διαμόρφωση συνθηκών ανασφάλειας και διακινδύνευσης στην πορεία των κοινωνιών σε πλανητικό επίπεδο είναι η μη ύπαρξη λειτουργικής και βιώσιμης ισορροπίας μεταξύ της ανθρώπινης δραστηριότητας και της βιοποικιλότητας σε συνδυασμό με την ακολουθούμενη πρακτική στην διαχείριση και στην χωρίς μακροπρόθεσμο σχεδιασμό και προοπτική εκμετάλλευση των δυνατοτήτων του πλανήτη (π.χ. φυσικοί πόροι, κλίμα κ.λ.π.). Δεν είναι τυχαία η ξαφνική ευαισθητοποίηση στο θεσμικό επίπεδο λόγω της λειψυδρίας σε πολλές περιοχές της Ελλάδας και στην Αττική με την επικίνδυνη μείωση των αποθεμάτων νερού στο Μόρνο.
Το θέμα βέβαια είναι, αν μπορούν να αρθούν τα γενεσιουργά αίτια της ανεύθυνης πορείας ανασφάλειας και διακινδύνευσης των κοινωνιών. Δεν είναι καθόλου εύκολο, αν ληφθεί υπόψη, ότι η δυναμική της εξέλιξης είναι ταχύτατη, με αποτέλεσμα η διαχείριση της από το πολιτικό σύστημα και τους πολίτες να υπερβαίνει τις δυνατότητες τους στο πλαίσιο του ισχύοντος συστήματος κοινωνικής οργάνωσης και λειτουργίας, το οποίο παράγει ανισότητες, οι οποίες συνεχώς διευρύνονται και αποδυναμώνουν την κοινωνική συνοχή.
Αρκεί να ληφθεί υπόψη, ότι σύμφωνα με δημοσιεύματα στην ιστοσελίδα Ειδήσεις και στην Εφημερίδα των Συντακτών οι αποδοχές των Ελλήνων τραπεζιτών για το 2023 κυμαίνονται από 1 έως 1,5 εκατομμύρια ευρώ, όταν το επιτόκιο στις καταθέσεις είναι πολύ χαμηλό και πολύ υψηλό στον δανεισμό και γενικά η οικονομική κατάσταση της πλειοψηφίας των πολιτών είναι δύσκολη.
Με αυτά τα δεδομένα δεν δημιουργούνται θετικές συνθήκες συμπόρευσης των πολιτών για δομικών διαστάσεων αλλαγές στο πλαίσιο του ισχύοντος συστήματος κοινωνικής οργάνωσης και λειτουργίας. Δεν μπορούν να ελπίζουν για την βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης. Εξάλλου ακόμη δεν έχουν οικοδομηθεί ισχυρά δημοκρατικά κοινωνικά κινήματα, τα οποία θα κάνουν διάλογο με τους πολίτες στις τοπικές κοινωνίες και θα πορευθούν δυναμικά για την προώθηση της άρσης των γενεσιουργών αιτίων, ακόμη και αν αυτό προϋποθέτει αλλαγή του τρόπου ζωής.
Η μέχρι τώρα ακολουθούμενη πρακτική της αντιμετώπισης των επιπτώσεων της εξέλιξης δεν αναιρεί τις παραγόμενες ανισορροπίες. Οι συνθήκες ανασφάλειας και διακινδύνευσης θα συνεχίσουν να διαμορφώνουν το κοινωνικό κλίμα της πορείας προς το μέλλον. Και αυτό δεν προκαλεί αισιοδοξία.
*πρώτη δημοσίευση: Metarithmisi.gr
Από: Athanase Papandropoulos
