του Μαρία Τζίμα*
Το πρόβλημα της μείωσης των διαθέσιμων υδατικών πόρων για την Ελλάδα επιδεινώνεται συνεχώς λόγω των συνεπειών της κλιματικής κρίσης, της αυξημένης ζήτησης νερού και της μη ορθολογικής διαχείρισης και προστασίας των υπόγειων και επιφανειακών υδάτων.
Η Ελλάδα έχει βιώσει μία από τις χειρότερες περιόδους σοβαρής λειψυδρίας στα τέλη της δεκαετίας του 1980 έως τις αρχές της δεκαετίας του 1990 με δραματικές επιπτώσεις τόσο στην καθημερινή ζωή των πολιτών όσο και στην οικονομία της χώρας. Ειδικότερα κατά την περίοδο 1987 – 1993 σημειώθηκαν ιδιαίτερα υψηλές θερμοκρασίες και παρατεταμένες περίοδοι ξηρασίας.
Σημαντική μείωση της βροχόπτωσης καταγράφηκε κυρίως στην Αττική, τη Στερεά Ελλάδα και την Πελοπόννησο με ποσοστά 30-50% λιγότερα από τον μέσο όρο. Οι ταμιευτήρες του Μόρνου και του Μαραθώνα, έφτασαν σε ιστορικά χαμηλά επίπεδα και σε πολλές περιπτώσεις ορισμένες περιοχές έμειναν χωρίς υδροδότηση για ημέρες.
Η κρίση ώθησε την πολιτεία να επενδύσει σε νέες υποδομές, να αναβαθμίσει τα υπάρχοντα συστήματα ύδρευσης και να αναδείξει την ανάγκη για καλύτερη διαχείριση των υδατικών πόρων, με μέτρα όπως η μείωση των διαρροών στο δίκτυο ύδρευσης και η εφαρμογή σύγχρονων μεθόδων παρακολούθησης των αποθεμάτων νερού.
Η Χώρα μας δεν στερείται υδατικών πόρων για να καλύψει με επάρκεια τις ανάγκες της σε νερό. Εκτός από τον παράγοντα κακοδιαχείριση (σπατάλη, απώλειες δικτύων, απουσία κατάλληλων έργων, μη αξιοποίηση νέων τεχνολογιών), χαρακτηρίζεται από μια άνιση κατανομή του υδατικού της δυναμικού.
Η μεν Δυτική Ελλάδα είναι άκρως πλεονασματική αλλά και με περιορισμένες ανάγκες σε νερό, η δε Ανατολική έχει περιορισμένο υδατικό δυναμικό συγκριτικά με τον όγκο των αναγκών.
Σήμερα, η λειψυδρία είναι προφανώς αποτέλεσμα της παρατεταμένης ανομβρίας των τελευταίων ετών αλλά και της θεαματικής αύξησης των αναγκών σε νερών στους δύο κατεξοχήν μεγάλους καταναλωτές που είναι η γεωργία και η αστική χρήση.
Ιδιαιτερότητα, σε ότι αφορά τις ανάγκες για αστική χρήση την καλοκαιρινή περίοδο, αποτελούν οι παράκτιες τουριστικές περιοχές με έμφαση στις νησιωτικές, όπου οι ανάγκες σε νερό τις τελευταίες δεκαετίες βαίνουν αυξανόμενες με έντονους ρυθμούς στην διάρκεια των καλοκαιρινών μηνών. Τα δε έργα και οι παρεμβάσεις σε υποδομές οι οποίες μέχρι τώρα τουλάχιστον γίνονται, απέχουν πολύ για να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα της επάρκειας.
Με δεδομένο την κρισιμότητα της κατάστασης, ο Σύλλογος Ελλήνων Γεωλόγων (Σ.Ε.Γ), με την επιτροπή Υδατικών Πόρων, έχει ετοιμάσει προτάσεις άμεσης εφαρμογής αλλά και μακροπρόθεσμων δράσεων στρατηγικού χαρακτήρα με στόχο την εξασφάλιση των απαραίτητων υδατικών πόρων σε συνδυασμό με την ορθή διαχείριση και προστασία των υδάτων και της λήψης μέτρων για την αντιμετώπιση της λειψυδρίας.
Οι προτάσεις αυτές συντάσσονται στο πλαίσιο της Οδηγίας για τα ύδατα της Ε.Ε (2000/60/ΕΕ) και την εφαρμογή των βασικών μέτρων που προκύπτουν και από την τελευταία αναθεώρηση των Σχεδίων Διαχείρισης Λεκανών Απορροής (Σ.Δ.Λ.Α.Π) με κύριο στόχο την ανάδειξη της στρατηγικής σημασίας των Υπόγειων Υδατικών Συστημάτων της Χώρας για την πρόληψη, την προώθηση της βιώσιμης χρήσης του νερού και τον μετριασμό των επιπτώσεων από την ξηρασία.
Πρέπει πλέον να γίνει κατανοητό ότι τα Σ.Δ.Λ.Α.Π και τα Σ.Δ.Κ.Π δεν είναι απλά γραφειοκρατικές υποχρεώσεις της χώρας απέναντι στην Ε.Ε, αλλά ουσιαστικά εργαλεία για το σχεδιασμό παρεμβάσεων που θα διασφαλίζουν την ποιότητα και την επάρκεια των υδατικών πόρων.
Οι βασικοί άξονες των προτάσεων που σε πολλές περιπτώσεις μπορεί να είναι και συνδυαστικοί είναι οι ακόλουθοι:
- Εφαρμογή και αξιοποίηση των μέτρων που έχουν θεσπισθεί από τα Σ.Δ.Λ.Α.Π. για την διαχείριση και προστασία των υπογείων υδάτων με προτεραιότητα στην οριοθέτηση ζωνών προστασίας των υδροληψιών νερού ύδρευσης και ζωνών υφαλμύρινσης των παράκτιων υδροφόρων.
Κατασκευή κλειστών δικτύων μεταφοράς νερού για τον περιορισμό των απωλειών, σε περιπτώσεις συλλογικών αρδευτικών έργων. - Έλεγχος των υπεραντλήσεων αρδευτικού νερού από τους υπόγειους υδροφόρους.
- Σταδιακή εφαρμογή συστημάτων ευφυούς γεωργίας για την επίτευξη βέλτιστων αποτελεσμάτων παραγωγής με παράλληλη εξοικονόμηση αρδευτικού νερού.
- Εφαρμογή προγραμμάτων τεχνητού εμπλουτισμού των υπόγειων υδροφόρων με αξιοποίηση του νερού των χειμερινών επιφανειακών απορροών.
- Έργα ορεινής υδρονομίας με φράγματα ανάσχεσης πλημμυρικών απορροών ως μέτρο αντιπλημμυρικής προστασίας αλλά και εμπλουτισμού των υπόγειων υδροφόρων.
- Έργα αφαλάτωσης κυρίως στις νησιωτικές περιοχές. Κατασκευή μονάδων αφαλάτωσης για την διασφάλιση της ύδρευσης, με χρήση, θαλασσινού ή υφάλμυρου νερού.
- Επαναχρησιμοποίηση των βιολογικά επεξεργασμένων νερών από εγκαταστάσεις επεξεργασίας λυμάτων για άρδευση και άλλες χρήσεις εκτός της ύδρευσης. Η εφαρμογή συστημάτων που επιτρέπουν την επαναχρησιμοποίηση επεξεργασμένου νερού για άρδευση και άλλες μη πόσιμες χρήσεις θα συμβάλλουν στη μείωση της συνολικής ζήτησης.
Επιπλέον η ευαισθητοποίηση του πληθυσμού για τη σημασία της ορθολογικής χρήσης του νερού είναι ιδιαίτερα σημαντική και αυτό απαιτεί συντονισμένες ενέργειες σε επίπεδο κεντρικής και τοπικής διοίκησης.
Οι προτάσεις του Σ.Ε.Γ. θα κατατεθούν στο Υπουργείο Περιβάλλοντος – Ενέργειας (Υ.Π.ΕΝ) και στη Ρυθμιστική Αρχή Αποβλήτων Ενέργειας και Υδάτων (Ρ.Α.Α.Ε.Υ) με σκοπό την υλοποίησή τους από τους αρμόδιους φορείς.
Η λειψυδρία στην Ελλάδα αποτελεί ένα διαρκώς επιδεινούμενο πρόβλημα, με την κλιματική κρίση να ενισχύει τις προκλήσεις. Η ανάγκη για βιώσιμη διαχείριση των υδατικών πόρων και η προσαρμογή στις νέες κλιματικές συνθήκες είναι πιο επιτακτική από ποτέ.
*Πρόεδρος Δ.Σ. Σ.Ε.Γ. | MSc Υδρογεωλόγος – EurGeol Qualified Expert (CNG)
