του Χρήστου Α. Ιωάννου
Από τότε που γραφτήκαν οι «Αθλητές της παραγωγής» περάσαν 4 χρόνια και, εν τω μεταξύ, έγιναν βήματα απομείωσης των αντικινήτρων που δυσκόλευαν, και δυσκολεύουν, πλήθος ελληνικών επιχειρήσεων, εξωστρεφών, παραγωγικών και εξαγωγικών, νεοφυών, καινοτομίας και ελληνικών πολυεθνικών, να προσελκύσουν, αλλά και να διακρατήσουν, έμπειρα ή νέα εξειδικευμένα στελέχη.
Τα αντικίνητρα
Τα αντικίνητρα συνδέονταν, και συνδέονται, με την υψηλή φορολόγηση της ειδικευμένης παραγωγικής εργασίας των στελεχών, η οποία συνεπάγεται υψηλές αμοιβές, πολύ πάνω του μέσου όρου του ελληνικού ιδιωτικού τομέα, που πλησιάζει τα €1350 μηνιαίως, και οι οποίες αφορούν σχεδόν 90000 θέσεις εργασίας στελεχών που αμείβονται -επισήμως- με μισθούς άνω των €3000 μηνιαίως.
Η υψηλή φορολόγηση αυτής της ειδικευμένης και παραγωγικής εργασίας, που λειτουργεί ως αντικίνητρο, προέκυπτε πριν τέσσερα χρόνια από τον συνδυασμό α) της ειδικής εισφοράς αλληλεγγύης – η οποία ορθώς καταργήθηκε για τα εισοδήματα από μισθούς του ιδιωτικού τομέα το 2021, β) των υψηλών φορολογικών συντελεστών εισοδήματος από μισθωτή εργασία – οι οποίοι έμειναν αμετάβλητοι- ας τους θυμηθούμε 36% για εισόδημα μεταξύ €30.001 και €40.000, και 44% για εισόδημα ανώτερο των €40.001, και γ) των υψηλών ασφαλιστικών εισφορών – οι οποίες εν συνεχεία μειωθήκαν σταδιακά κατά 4,4% συνολικά.
Επιπλέον έγινε ένα πρώτο βήμα για την ανάγκη διευκόλυνσης επαναπατρισμού ανθρωπίνου κεφαλαίου Ελλήνων του εξωτερικού, σε μερική ανταπόκριση για την ισότιμη φορολογική μεταχείριση των «αθλητών της παραγωγής, της καινοτομίας και της τεχνολογίας» με τους αμειβομένους αθλητές. (Για τους οποίους είχε ορισθεί από το 2019 το 22% ως ανώτατος φορολογικός συντελεστής για το εισόδημά τους που υπερβαίνει τις €40.000).
Εισήχθη (με το νέο άρθρο 5Γ ΚΦΕ) η δυνατότητα να απαλλάσσεται από τον φόρο εισοδήματος για το 50% του εισοδήματος του από μισθωτή εργασία στην Ελλάδα για επτά (7) συναπτά φορολογικά έτη, ο φορολογούμενος που μεταφέρει τη φορολογική κατοικία του στην Ελλάδα. Υπό την προϋπόθεση ότι δεν ήταν φορολογικός κάτοικος της Ελλάδος τα προηγούμενα πέντε (5) από τα έξι (6) έτη πριν από τη μεταφορά της φορολογικής κατοικίας του στην Ελλάδα, και υπό την προϋπόθεση, επίσης, ότι προσλαμβάνεται σε νέα θέση εργασίας.
Κωδικοί 043 – 044
Έγιναν λοιπόν βήματα απομείωσης των αντικινήτρων που δυσκολεύουν την διακράτηση ή την προσέλκυση εμπείρων ή νέων εξειδικευμένων στελεχών από τις επιχειρήσεις, που (πρέπει να) είναι η ατμομηχανή του αναγκαίου παραγωγικού μετασχηματισμού της ελληνικής οικονομίας και κοινωνίας. Βοήθησαν μεν, τα αντικινήτρα δεν εξέλιπαν δε. Για αυτό τα μέτρα χρήζουν επαναξιολόγησης και ανασχεδιασμού.
Για το μέτρο της φορολογικής διευκόλυνσης επαναπατριζομένων στελεχών, αφού επιλυθήκαν διαχειριστικά και ερμηνευτικά ζητήματα, π.χ. για την έννοια της νέας θέσης εργασίας (όπου υπήρξε ο κίνδυνος να αναπαραχθεί ο δογματισμός και η γραφειοκρατία που έπληττε επί σειρά ετών τα προγράμματα ανέργων του πάλαι ποτέ ΟΑΕΔ για τις νέες θέσεις εργασίας), μένει τώρα να αξιολογηθεί η πληροφορία για το πόσοι εντέλει, έχοντας υπαχθεί στις διατάξεις του άρθρου 5Γ του ΚΦΕ τα τελευταία χρόνια, έκαναν χρήση του δικαιώματος, όπως αυτό απεικονίζεται στους κωδικούς 043-044 του Ε1 της δήλωσης φόρου εισοδήματος. Χρήσιμο επίσης να αξιολογηθεί ο αριθμός των αιτήσεων που απορρίφθηκαν, και οι αιτίες της απόρριψης. Ώστε να αυξηθεί η αποτελεσματικότητα και το όφελος, του μέτρου.
Φορολογικοί συντελεστές μισθωτής εργασίας: τιμαριθμοποίηση και μείωση
Το αντικίνητρο της υψηλής φορολογίας της ειδικευμένης μισθωτής εργασίας δεν αφορά μόνον ή κυρίως τους επαναπατριζομένους, οι οποίοι όπως θα μας δείξουν τα στοιχεία των κωδικών 043-044 είναι κλάσμα των σχεδόν 90-100 χιλιάδων θέσεων στελεχών που διαθέτει και χρειάζεται η ελληνική οικονομία για να διατηρείται τουλάχιστον σε χαμηλούς ρυθμούς ανάπτυξης και να μην αποκλίνει περαιτέρω στην ΕΕ. Αφορά και για τους νυν φορολογικούς κατοίκους της Ελλάδας που δεν θα πρέπει να παρουσιάζουν καθαρή εκροή, λόγω μειωμένης φορολογικής και εισοδηματικής ανταγωνιστικότητας.
Τα τελευταία χρόνια οι φορολογικοί συντελεστές της μισθωτής εργασίας παραμένουν σταθεροί και οι φορολογικές κλίμακες δεν τιμαριθμοποιήθηκαν. Ενώ οι αμοιβές, αφενός λόγω πληθωρισμού αφετέρου λόγω ελλείψεων και ανταγωνισμού, έχουν ανοδική τάση. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα, ιδιαιτέρως για την κατηγορία των στελεχών που αμείβονται με μισθούς άνω των €3000 μηνιαίως να αλλάζουν για το πρόσθετο εισόδημά τους φορολογικό κλιμάκιο, μεταφερόμενοι από τον συντελεστή 36% στον 44%. Με φορολογικούς συντελεστές στην χώρα μας για την μισθωτή εργασία στελεχών που δεν είναι ανταγωνιστικοί στην Ευρώπη (βλ. «Μα 44%;»).
Συνεπώς το ερώτημα είναι εάν θα τιμαριθμοποιηθεί η φορολογική κλίμακα, εάν θα μειωθούν οι υψηλοί φορολογικοί συντελεστές, ή πως θα συνδυασθούν και τα δύο. Ώστε να είναι εφικτή η ανταπόκριση των επιχειρήσεων στην πρωθυπουργική παρότρυνση να καλύπτουν τις ελλείψεις σε προσωπικό και στελέχη αυξάνοντας τους μισθούς. Να το κάνουν, και το κάνουν, οι επιχειρήσεις, αλλά το θέμα είναι η προσφερόμενη αύξηση να καταλήγει σε υψηλό ποσοστό αυτής στο διαθέσιμο εισόδημα του εργαζομένου, και όχι κατά 60% και πλέον σε υψηλότερη φορολογία και εισφορές και πολλαπλάσιο μη-μισθολογικό κόστος της εργασίας για τις επιχειρήσεις.
Οι ενδείξεις
Η κυκλοφορία του ανθρώπινου κεφαλαίου είναι ιδανικό σενάριο για μια χώρα. Η εισροή ειδικευμένων εργαζομένων και στελεχών που υποκαθιστούν όσους φεύγουν στο εξωτερικό και επαναπατριζόμενοι φέρνουν νέες ιδέες και γνώσεις συμβάλει στην οικονομική ανάπτυξη της χώρας. Συνεπώς σημασία έχει η καθαρή κυκλοφορία ανθρωπίνου κεφαλαίου. Αν χρησιμοποιήσουμε ως δείκτη την διαφορά μεταξύ του μεριδίου των αποφοίτων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης που εγκαταλείπουν τη χώρα (εξερχόμενη ροή) και του μεριδίου των αποφοίτων που εισέρχονται στη χώρα (εισερχόμενη ροή), όχι απαραίτητα της ίδιας εθνικότητας, τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία για την καθαρή κυκλοφορία αποφοίτων επιπέδου ISCED 5–8 για κάθε κράτος μέλος, (βλ. Eurofound, Role of human capital inequalities in social cohesion and convergence, 2024) δείχνουν την Ελλάδα στις χώρες που παρουσίασαν περισσότερες εκροές από εισροές, σε ποσοστό -3,8%. Δεν είναι στην κατάσταση της Κροατίας (-18,1%), της Λιθουανίας (-7,7%), της Πορτογαλίας (-5,5%) ή της Εσθονίας (-5,4%). Όμως δεδομένης της αιμορραγίας την προηγουμένη δεκαετία, η Ελλάδα χρειάζεται επιστροφή σε μια ισορροπημένη κυκλοφορία.
Σημειωτέον κορυφαίες χώρες υποδοχής ανθρωπίνου κεφαλαίου το 2022 ήταν η Αυστρία, η Ιρλανδία και το Βέλγιο, μικρές ανοικτές οικονομίες της ΕΕ.
Η διατήρηση και η αύξηση του ανθρωπίνου κεφαλαίου των επιχειρήσεων, είναι απαραίτητες για να υλοποιήσουν, και να καταστήσουν αποδοτικά, τα επενδυτικά τους σχέδια, να εισαγάγουν καινοτομίες, να βελτιώσουν τα προϊόντα τους και να δημιουργήσουν νέα, να ενισχύσουν τη θέση τους στις διεθνείς αλυσίδες παραγωγής αξίας. Με κάποιες διαφοροποιήσεις από τη μια χώρα στην άλλη, η διαθεσιμότητα ειδικευμένου προσωπικού και στελεχών αποτελεί εμπόδιο για επενδύσεις για όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ. Στην Ελλάδα αποτελεί εμπόδιο σε ποσοστό 88% των επιχειρήσεων που επενδύουν, σύμφωνα με τα πρόσφατα ευρήματα της EIB Investment Survey 2024. Κι αυτό συμβαίνει σε συνθήκες ακόμη χαμηλού ποσοστού επενδύσεων, που όταν είναι παραγωγικές αφορούν κυρίως την διατήρηση της παραγωγικής ικανότητας, και όχι σε συνθήκες της αναγκαίας επενδυτικής επιτάχυνσης και παραγωγικής εμβάθυνσης.
Τα συγχρονισμένα μέτρα για την διακράτηση και την προσέλκυση του ανθρωπίνου κεφαλαίου στην χώρα και την παραγωγική επενδυτική επιτάχυνση και εμβάθυνση είναι όψεις του ιδίου νομίσματος. Και περιλαμβάνουν νέα βήματα για την φορολογική και εισοδηματική ανταγωνιστικότητα της ειδικευμένης μισθωτής εργασίας στην Ελλάδα.
*πρώτη δημοσίευση: Οικονομικός Ταχυδρόμος
