του Τίμοθυ Σνάιντερ*
Θα ήταν κακό να καεί η πόλη σου. Αυτός είναι ένας πολύ εύλογος φόβος. Τότε τι πρέπει να κάνεις όταν το σπίτι του γείτονά σου έχει πιάσει φωτιά! Σίγουρα όχι να κατηγορήσεις την Πυροσβεστική για τη φωτιά και να οργανώσεις μια διαμαρτυρία έξω από τον πυροσβεστικό σταθμό και να εγκλωβίσεις τα πυροσβεστικά οχήματα. Αυτό πλέον δεν είναι φόβος, αλλά αυτοκαταστροφικός πανικός. Η υστερία κάνει την πόλη να καίγεται.
Θα ήταν κακό να γίνει ένας Τρίτος Παγκόσμιος Πόλεμος. Αυτός είναι ένας πολύ εύλογος φόβος. Με την αντίστασή τους στη Ρωσία, οι Ουκρανοί μειώνουν τις πιθανότητες όλων των σεναρίων για μια τέτοια καταστροφή. Στην παγκόσμια κλίμακα, οι Ουκρανοί είναι οι πυροσβέστες. Κρατούν όλους εμάς τους υπόλοιπους ασφαλείς. Δεν είναι λογικό να τους κατηγορούμε για την εισβολή της Ρωσίας, ούτε να τους εμποδίζουμε να κάνουν τη δουλειά τους. Αυτό πλέον δεν είναι φόβος, αλλά αυτοκαταστροφικός πανικός. Η υστερία κάνει τον Τρίτο Παγκόσμιο Πόλεμο πιο πιθανό.
Ας αναλογιστούμε ψύχραιμα τρία οικεία σενάρια για έναν Τρίτο Παγκόσμιο Πόλεμο: 1) κλιμάκωση από έναν συμβατικό πόλεμο στην Ευρώπη· 2) κλιμάκωση από έναν συμβατικό πόλεμο στον Ειρηνικό· και 3) διάδοση των πυρηνικών όπλων. Και στις τρεις περιπτώσεις η Ουκρανική αντίσταση μας κάνει πιο ασφαλείς. Οι Ουκρανοί περιορίζουν τον συνεχιζόμενο πόλεμο στην Ευρώπη στη χώρα τους· αποτρέπουν τον πόλεμο στον Ειρηνικό· και παρεμποδίζουν τη διάδοση των πυρηνικών όπλων. Αυτά τα σενάρια για έναν Τρίτο Παγκόσμιο Πόλεμο δεν έχουν πραγματοποιηθεί γιατί οι Ουκρανοί ρισκάρουν.
Πρώτον: Η Ευρώπη. Το παραδοσιακό σενάριο για έναν Τρίτο Παγκόσμιο Πόλεμο από τη δεκαετία του 1940 ήταν μια σύγκρουση ανάμεσα στις Μεγάλες Δυνάμεις ως αποτέλεσμα μιας εισβολής καθοδηγούμενης από τη Μόσχα. Αυτή η εισβολή έγινε. Χάρη στην Ουκρανία ο συνεχιζόμενος πόλεμος έχει περιοριστεί μόνο σε μία χώρα, την δική τους, Η Ρωσία εισέβαλε στην Ουκρανία απρόκλητα το 2014, και έπειτα σε πολύ μεγαλύτερη κλίμακα το 2022. Παρά τις προβλέψεις σχεδόν όλων, η Ουκρανία αντιστάθηκε στην ολοκληρωτική εισβολή συγκρατώντας τον μεγαλύτερο πόλεμο από το 1945 εντός των εδαφών της. Αυτό είναι ένα τόσο εντυπωσιακό επίτευγμα που τείνουμε να το παραβλέπουμε. Έχει ανυπολόγιστο κόστος για τους Ουκρανούς. Η Ουκρανία εξαρτάται από τους συμμάχους της για τις προμήθειες όπλων. Εάν τις σταματήσουμε λόγω των δικών μας φόβων ή για οποιονδήποτε άλλο λόγο, η Ουκρανία μπορεί να χάσει και ο πόλεμος πολύ πιθανόν θα εξαπλωθεί.
Δεύτερον: Ο Ειρηνικός. Κατά τον εικοστό πρώτο αιώνα το κύριο σενάριο για έναν Τρίτο Παγκόσμιο Πόλεμο είναι μια Κινεζική εισβολή στην Ταϊβάν που προκαλεί την Αμερικανική απάντηση. Αυτή η εισβολή δεν έχει γίνει και πιθανόν δεν θα γίνει όσο η Ουκρανία αντιστέκεται και είναι σε θέση να αντιστέκεται. Ενώ οι Ουκρανοί περιορίζουν έναν πόλεμο στην Ευρώπη, αποτρέπουν έναν πόλεμο στον Ειρηνικό. Όσο η Κίνα βλέπει έναν επιτυχημένο συνασπισμό και μια ουσιαστική Ουκρανική αντίσταση, είναι απίθανο να αναλάβει μια ριψοκίνδυνη επίθεση στον Ειρηνικό. Όπως οι ηγέτες της Ταϊβάν επιμένουν να μας λένε, μια Ουκρανική νίκη είναι ο καλύτερος τρόπος αποτροπής του πολέμου στην Ασία. Ως ο λαός που διατρέχει τον πιο άμεσο κίνδυνο, το σταθερό και συνεπές τους αίτημα από τους Αμερικανούς είναι να οπλίζουν την Ουκρανία.
Τρίτον: Διάδοση πυρηνικών. Ο πυρηνικός πόλεμος γίνεται πιο πιθανός όταν περισσότερες χώρες διαθέτουν πυρηνικά. Η Ουκρανική αντίσταση το αποτρέπει αυτό. Η Ρωσία εκβιάζει την Ουκρανία με πυρηνικό πόλεμο από τον Φεβρουάριο 2022. Εάν οι Ουκρανοί υπέκυπταν σε αυτόν τον πυρηνικό εκβιασμό και δεν αντιστέκονταν, ο κόσμος τώρα θα είχε γεμίσει με πυρηνικά όπλα. Το δίδαγμα θα ήταν πως όποια χώρα δεν τα έχει πρέπει να τα αποκτήσει για να μπορεί να αντισταθεί σε απειλές όπως της Ρωσίας. Αλλά η Ουκρανία αντιστάθηκε. Εάν σταματήσουμε να υποστηρίζουμε την Ουκρανία, δεν θα σκοτώσουμε απλώς τους ανθρώπους που μας κρατούν ασφαλείς, δημιουργούμε έναν κόσμο όπου τα πυρηνικά διαδίδονται και ο πυρηνικός πόλεμος καθίσταται πολύ πιο πιθανός.
Οι Ουκρανοί περιορίζουν, αποτρέπουν και προλαμβάνουν, στον κόσμο που πρέπει να ζήσουμε. Οι κίνδυνοι είναι πραγματικοί, αλλά όταν τους εξετάζουμε ψύχραιμα, χωρίς υστερίες, αντιλαμβανόμαστε ότι το να στηρίζουμε την Ουκρανία είναι ο καλύτερος τρόπος να τους περιορίσουμε.
Η υστερία οδηγεί στη λατρεία του Μεγάλου Ισχυρού Άνδρα και στο όνειρο μιας εύκολης λύσης. Οι άνθρωποι που μεταδίδουν την υστερία για τον Τρίτο Παγκόσμιο Πόλεμο τείνουν να πιστεύουν στον Μεγάλο Ισχυρό Πούτιν και τον Μεγάλο Ισχυρό Τραμπ.
Ο Μεγάλος Ισχυρός Πούτιν μιλάει για πυρηνικό πόλεμο, οπότε πρέπει να πανικοβληθούμε και να αναγκάσουμε τους Ουκρανούς να παραδοθούν. Ο Πούτιν μιλάει για πυρηνικό πόλεμο ασταμάτητα για σχεδόν τρία χρόνια. Οι ίδιοι οι Ρώσοι δεν το παίρνουν στα σοβαρά αυτό (Ένας τρόπος να το μάθουμε είναι ότι κανένας απολύτως Ρώσος δεν έφερε τα παιδιά του πίσω από το Λονδίνο, το Παρίσι και τη Νέα Υόρκη). Το Κρεμλίνο γνωρίζει ότι υπάρχουν Αμερικανοί υστερικοί που είναι επιρρεπείς στην πυρηνική ρητορική και γι’ αυτό συνεχίζουν. Αλλά η πίστη τους στον Πούτιν είναι που τον κάνει ισχυρό. Και η υποχώρηση στον Μεγάλο Ισχυρό Πούτιν κάνει έναν Τρίτο Παγκόσμιο Πόλεμο πιο πιθανό.
Ο Μεγάλος Ισχυρός Τραμπ διέδωσε την ψευδαίσθηση ότι θα είναι σε θέση να τερματίσει τον Ρωσο-ουκρανικό πόλεμο μέσα σε είκοσι τέσσερις ώρες μετά την εκλογή του. Αυτή ήταν μια ανοησία όπως διαπιστώσαμε. Ο Τραμπ δεν έχει την εξουσία να αναγκάσει τους Ρώσους να σταματήσουν την εισβολή, ούτε έχει την εξουσία να αναγκάσει τους Ουκρανούς να σταματήσουν να αντιστέκονται. Οι Ρώσοι ελπίζουν να χειραγωγήσουν τον Τραμπ ώστε να σταματήσει να εξοπλίζει την Ουκρανία, κάτι που θα κάνει τον πόλεμο πιο εύκολο για εκείνους, αλλά δεν θα τον τερματίσει. Για να το καταφέρουν αυτό, προσπαθούν να προκαλέσουν υστερία στους Αμερικανούς για έναν Τρίτο Παγκόσμιο Πόλεμο. Εάν ο Τραμπ σταματήσει τις αποστολές όπλων στην Ουκρανία, αυτό θα κάνει την Ουκρανική ήττα πιο πιθανή, η οποία κάνει τον Τρίτο Παγκόσμιο Πόλεμο πιο πιθανό.
Ο Ρωσο-ουκρανικός πόλεμος δεν είναι τηλεοπτικό σόου ή εκπομπή στο διαδίκτυο. Δεν μπορεί να σταματήσει με ψεύτικη αρρενωπότητα ή αληθινή υστερία: Δεν μπορεί να σταματήσει ακούγοντας την προπαγάνδα αυτών που τον άρχισαν, ούτε τις δεσμεύσεις αυτών που υπόσχονται με μαγικό τρόπο ειρήνη. Η μια πλευρά θα κερδίσει και η άλλη θα χάσει. Οι Ουκρανοί παρέλαβαν μια τιτάνια δύσκολη κατάσταση και την έκαναν όσο πιο εύκολη γινόταν για εμάς. Με την αντίστασή τους βελτίωσαν την εθνική μας ασφάλεια με κάθε δυνατό τρόπο. Το κόστος στο πεδίο της μάχης, αναλογικά με τις απώλειες ζωών σε σχέση με τον πληθυσμό, είναι περίπου το ίδιο με το κόστος για τους Αμερικανούς και των δύο Παγκοσμίων Πολέμων μαζί. Και φυσικά, σε αυτές τις απώλειες στο πεδίο της μάχης θα πρέπει να προσθέσουμε τους δεκάδες χιλιάδες θανάτους αμάχων και τα εκατομμύρια των προσφύγων εξαιτίας της Ρωσικής κατοχής. Πρέπει να το εκτιμήσουμε αυτό.
Ακριβώς επειδή οι Ουκρανοί έχουν κάνει τα πράγματα εύκολα για εμάς, μπορούμε να θεωρούμε τη θυσία τους και τα βάσανά τους δεδομένα. Η Ουκρανική αντίσταση δημιουργεί έναν κόσμο όπου μπορούμε να εισακούμε τους φόβους μας αντί να αντιμετωπίζουμε τις στρατηγικές πραγματικότητες. Το θάρρος τους μας επιτρέπει να επιλέγουμε τη δειλία. Αλλά το να επιβάλλουμε τη δική μας υστερία στον γενναίο λαό που μας κάνει ασφαλείς είναι το πιο. επικίνδυνο πράγμα που μπορούμε να κάνουμε. Κανείς λογικός άνθρωπος δεν επιθυμεί έναν Τρίτο Παγκόσμιο Πόλεμο. Ας μην τον προκαλέσουμε εγκαταλείποντας τους ανθρώπους που τον αποτρέπουν.
*Καθηγητής, Ερευνητής στο Γέιλ στην έδρα Levin, όπου υπηρετεί επίσης ως σύμβουλος του Fortunoff Video Archive for Holocaust Testimonies (Αρχείο Φορτούνοφ Βιντεοσκοπημένων Μαρτυριών σχετικά με το Ολοκαύτωμα). Στα ελληνικά κυκλοφορούν τα βιβλία του: Αιματοβαμμένες χώρες: Η Ευρώπη μεταξύ Χίτλερ και Στάλιv (2017), Ακένωτα στην τυραννία. 20 μαθήματα από τον 20ό αιώνα (2017), Σκέψεις για τον εικοστό αιώνα (μαζί με τον Τόνι Τζαντ, (2017), Ο δρόμος προς την ανελευθερία: Ρωσία, Ευρώπη, Αμερική (2018), Τα Βαλκάνια ως Ευρώπη (1821-1914) (2021). Το τεύχος 148 (Μάρτιος 2023) της Athens Review of Books είναι αφιερωμένο στο έργο του
