Επιγράμματα του Θουκυδίδη για πολιτικούς, μάνατζερς και επιχειρηματίες

του Αθαν. Χ. Παπανδρόπουλου

Ο Θουκυδίδης γεννήθηκε μεταξύ 460 και 454 π.Χ., στον αττικό Δήμο Αλιμούντα (σημερινό Άλιμο). Η γενιά του ήταν αριστοκρατική και λέγεται ότι είχε καταβολές από την μεριά του πατέρα του στο βασιλικό γένος της Θράκης. 

Γόνος μιας Αθήνας που βρισκόταν τότε στην μεγάλη ακμή της, είχε την ευκαιρία να σχετισθεί με σημαντικούς ανθρώπους της εποχής του –τον Περικλή, τον Ευριπίδη, τον Γοργία, τον Φειδία, τον Ιπποκράτη. 

Σύμφωνα με την σχετική παράδοση, υπήρξε μαθητής του Αναξαγόρα και του ρήτορος Αντιφώντος. Εξελέγη στρατηγός το 424 π.Χ. Κατηγορήθηκε για την απώλεια της Αμφίπολης και (αυτο)εξορίστηκε στα κτήματά του της Σκαπτής Ύλης της Θράκης, όπου αφοσιώθηκε ολοκληρωτικά στην συγγραφή της ιστορίας του Πελοποννησιακού Πολέμου (431-404 π.Χ.). Δεν πρόλαβε όμως να ολοκληρώσει την ιστορία του, γιατί πέθανε ξαφνικά το 411 π.Χ, δηλαδή στο 20ο έτος του πολέμου. 

Τα Επιγράμματα του Θουκυδίδη είναι μεστά σε περιεχόμενο, γιατί ο συγγραφέας τους κρατάει νυστέρι και δίνει μαθήματα ανατομίας. Όριζε, έτσι, ότι: 

«Καλός κυβερνήτης είναι εκείνος που ωφελεί όσο μπορεί περισσότερο την πατρίδα, ή τουλάχιστον δεν την βλάπτει συνειδητά» (ΣΤ΄14)

«[Ο καλός ηγέτης] συγκρατεί τον λαό χωρίς να περιορίζει τις ελευθερίες του, δεν παρασύρεται από τον λαό αλλά τον καθοδηγεί, δεν κολακεύει τον λαό […] αλλά έχει το σθένος να προκαλεί μέχρι και την οργή του» (Β΄ 65)

«Καλός πολίτης είναι και όποιος μεριμνά για την ζωή και την περιουσία του –καθόσον είναι φυσικό, για το ίδιο το συμφέρον του, να επιθυμεί την ευημερία της χώρας του» (ΣΤ΄ 9)

«Οι καλύτεροι πολίτες υπάρχουν στα κράτη όπου έχουν οριστεί τα μεγαλύτερα έπαθλα για την αρετή» (Β΄ 46)

«Ο καλύτερος τρόπος για να υπηρετεί κανείς το συμφέρον του είναι να διαπράττει όσο το δυνατόν λιγότερα λάθη» (Α’  42)

«Οι γενναίοι δεν χρειάζονται πολλά λόγια» (Δ΄ 95)

«ΟΙ γενναιότεροι [είναι εκείνοι που] γνωρίζουν καλά τί είναι τρομερό και τί τερπνό, και ωστόσο δεν διστάζουν να διακινδυνεύσουν» (Β’  40)

«Πιο αξιοκατάκριτος είναι εκείνος που αποφεύγει τον κίνδυνο από εκείνον που τον αναδέχεται» (Β’  61)

«Δεν είναι κατακριτέος όποιος προσπαθεί να εξασφαλίσει τα καλύτερα μέσα με σκοπό την σωτηρία του» (ΣΤ’  83)

«Για τους επιφανείς άνδρες, ολόκληρη η γη είναι τάφος […], αφού ακόμη και στις ξένες χώρες η μνήμη τους διατηρείται ανεξίτηλη στην ψυχή όλων, χωρίς να χρειάζεται να είναι χαραγμένη στην πέτρα» (Β’  40)

«Όποιος εκτιμά ορθά τί πρέπει να γίνει αλλά αδυνατεί να εκθέσει πειστικά την γνώμη του, είναι σαν να μην έχει καθόλου γνώμη. Όποιος, πάλι, διαθέτει το χάρισμα και της ορθής κρίσης και της ευγλωττίας, αλλά δεν αγαπά την χώρα του, δεν μπορεί να μιλήσει για το συμφέρον της όπως ο αληθινός πατριώτης. Αλλά και αν ακόμα είναι πατριώτης, πλην όμως δεν μπορεί να αντισταθεί στον πειρασμό του χρήματος, τότε είναι ικανός να ξεπουλήσει τα πάντα» (Β’  60).

«Είναι φυσικό όποιος εξουσιάζει να φαίνεται αβάσταχτος στους υπηκόους του» (Α΄ 77)

«[Είναι λάθος] να εξωθείται σε απόγνωση ένας λαός. Γίνεται έτσι πιο αδιάλλακτος» (Α’  81)

«Είναι δίκαιο [οι πολίτες] να κατακρίνουν όποιον από δειλία αποδεικνύεται κατώτερος της φήμης του και να απορρίπτουν όποιον έχει το θάρρος να διεκδικεί την δόξα που δεν τού ανήκει» (Β’  61)

«Άξια συγγνώμης είναι μόνον τα ακούσια αδικήματα» (Γ’ 40)

«Φρόνιμοι άνθρωποι είναι εκείνοι που περιφρουρούν τα αγαθά τους από την αστάθεια της τύχης –αυτοί αποδεικνύονται πιο φρόνιμοι στις συμφορές» (Δ΄ 18)

«Οι φρόνιμοι άνθρωποι δεν γίνονται αλαζόνες από τις επιτυχίες» (Δ’  18)

«Η περιφρόνηση του αντιπάλου ισοδυναμεί με αφροσύνη –είναι ένα ελάττωμα που έχει οδηγήσει πολλούς στην καταστροφή» (Α’  122)

«Όσοι εμπειράθηκαν πολυάριθμες αλλαγές της τύχης και προς το καλό και προς το κακό, δεν πρέπει να εμπιστεύονται τις επιτυχίες» (Δ’ 17)

Τα Επιγράμματα πάρθηκαν από την σχετική έκδοση του εκδοτικού οίκου Ροές-Micromega και, όπως αντιλαμβάνεται ο αναγνώστης, διατηρούν μία δραματική φρεσκάδα και επικαιρότητα. Που σημαίνει ότι η φύση του ανθρώπου παραμένει σχεδόν αναλλοίωτη...