Στις 13 Σεπτεμβρίου, στην ετήσια ομιλία του για την κατάσταση της Ένωσης, ο Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής κ. Ζαν-Κλωντ Γιούνκερ δήλωσε: Επιτρέψτε μου να πω για τελευταία φορά: Δεν είμαστε αφελείς θιασώτες του ελεύθερου εμπορίου. Η Ευρώπη πρέπει πάντα να υπερασπίζεται τα στρατηγικά συμφέροντά της. Γι' αυτόν τον λόγο προτείνουμε σήμερα ένα νέο ενωσιακό πλαίσιο για τον έλεγχο των επενδύσεων. Εάν κάποια ξένη κρατική επιχείρηση θέλει να αγοράσει ένα ευρωπαϊκό λιμάνι, ένα τμήμα της ενεργειακής μας υποδομής ή κάποια εταιρεία αμυντικής τεχνολογίας, αυτό θα πρέπει να γίνει υπό απόλυτη διαφάνεια και μετά από έλεγχο και διάλογο. Αποτελεί πολιτική μας ευθύνη να γνωρίζουμε τι συμβαίνει μέσα στο ίδιο μας το σπίτι, ώστε να μπορούμε να προστατεύσουμε τη συλλογική μας ασφάλεια εάν χρειαστεί.»
Σήμερα η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε προτάσεις για τη δημιουργία ευρωπαϊκού πλαισίου για τον έλεγχο των άμεσων ξένων επενδύσεων στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Παράλληλα, η Επιτροπή θα ξεκινήσει λεπτομερή ανάλυση των ροών άμεσων ξένων επενδύσεων στην ΕΕ και θα συγκροτήσει ομάδα συντονισμού με τα κράτη μέλη, ώστε να συμβάλει στον προσδιορισμό κοινών στρατηγικών μελημάτων και λύσεων στον τομέα των άμεσων ξένων επενδύσεων.
Ο Αντιπρόεδρος κ. Γίρκι Κάταϊνεν δήλωσε: «Η ΕΕ είναι και θα παραμείνει ένα από τα πλέον ανοικτά καθεστώτα επενδύσεων στον κόσμο. Οι άμεσες ξένες επενδύσεις αποτελούν σημαντική πηγή ανάπτυξης, δημιουργίας θέσεων εργασίας και καινοτομίας. Ωστόσο, δεν μπορούμε να εθελοτυφλούμε μπροστά στο γεγονός ότι, σε ορισμένες περιπτώσεις, οι ξένες εξαγορές μπορεί να είναι επιζήμιες για τα συμφέροντά μας».
Η αρμόδια για το εμπόριο Επίτροπος της ΕΕ κ. Σεσίλια Μάλμστρομ δήλωσε: «Στόχος των προτάσεών μας είναι να παραμείνει η ΕΕ ανοιχτή στις ξένες επενδύσεις, με ένα διαφανές και προβλέψιμο πλαίσιο που δεν εισάγει διακρίσεις. Ένα ευρωπαϊκό πλαίσιο για τον έλεγχο των άμεσων ξένων επενδύσεων θα μας επιτρέψει να αντιδρούμε συλλογικά και να υπερασπιζόμαστε τα ευρωπαϊκά στρατηγικά μας συμφέροντα όταν βρίσκονται σε κίνδυνο».
«Η ΕΕ έχει ένα από τα πλέον ανοικτά καθεστώτα επενδύσεων στον κόσμο. Ο ανοικτός χαρακτήρας στις ξένες επενδύσεις κατοχυρώνεται στις Συνθήκες της ΕΕ. Ωστόσο, σε ορισμένες περιπτώσεις, οι ξένοι επενδυτές μπορεί να επιδιώκουν να αποκτήσουν στρατηγικά στοιχεία του ενεργητικού που τους επιτρέπουν να ελέγχουν ή να επηρεάζουν ευρωπαϊκές επιχειρήσεις των οποίων οι δραστηριότητες είναι ζωτικής σημασίας για την ασφάλεια και τη δημόσια τάξη. Αυτό περιλαμβάνει δραστηριότητες που σχετίζονται με την εκμετάλλευση ή παροχή κρίσιμων τεχνολογιών, υποδομών, εισροών ή ευαίσθητων πληροφοριών. Οι εξαγορές από εταιρείες που ανήκουν ή ελέγχονται από ξένα κράτη σε αυτούς τους στρατηγικούς τομείς μπορεί να επιτρέψουν σε τρίτες χώρες όχι μόνο να χρησιμοποιήσουν τα εν λόγω στοιχεία του ενεργητικού εις βάρος της τεχνολογικής πρωτοπορίας της ΕΕ, αλλά και να θέσουν σε κίνδυνο την ασφάλεια ή τη δημόσια τάξη.
Η Επιτροπή προτείνει ένα νέο νομικό πλαίσιο που θα δώσει τη δυνατότητα στην Ευρώπη να διατηρήσει τα ουσιώδη συμφέροντά της. Το εν λόγω πλαίσιο περιλαμβάνει τα ακόλουθα:
Ευρωπαϊκό πλαίσιο για τον έλεγχο των άμεσων ξένων επενδύσεων από τα κράτη μέλη για λόγους ασφάλειας ή δημόσιας τάξης, συμπεριλαμβανομένων των υποχρεώσεων διαφάνειας, του κανόνα της ίσης μεταχείρισης για τις ξένες επενδύσεις διαφορετικής προέλευσης και της υποχρέωσης να διασφαλίζονται επαρκείς δυνατότητες προσφυγής όσον αφορά αποφάσεις που εγκρίθηκαν στο πλαίσιο των εν λόγω μηχανισμών επανεξέτασης.
Μηχανισμό συνεργασίας μεταξύ των κρατών μελών και της Επιτροπής. Ο μηχανισμός μπορεί να ενεργοποιηθεί όταν μια συγκεκριμένη ξένη επένδυση σε ένα ή περισσότερα κράτη μέλη ενδέχεται να επηρεάσει την ασφάλεια ή τη δημόσια τάξη άλλου κράτους μέλους.
Έλεγχο εκ μέρους της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για λόγους ασφάλειας ή δημόσιας τάξης στις περιπτώσεις που οι άμεσες ξένες επενδύσεις στα κράτη μέλη μπορεί να επηρεάσουν έργα ή προγράμματα που ενδιαφέρουν την Ένωση. Αυτό περιλαμβάνει έργα και προγράμματα στους τομείς της έρευνας («Ορίζοντας 2020»), του διαστήματος (Galileo), των μεταφορών (διευρωπαϊκά δίκτυα μεταφορών - ΔΕΔ-Μ), της ενέργειας (ΔΕΔ-Ε) και των τηλεπικοινωνιών.
Το νέο πλαίσιο ελέγχου των επενδύσεων σε επίπεδο ΕΕ θα διασφαλίζει τη διαφάνεια και την προβλεψιμότητα για τους επενδυτές και τις εθνικές κυβερνήσεις. Θα βασιστεί στους εθνικούς μηχανισμούς επανεξέτασης που εφαρμόζονται ήδη σε 12 κράτη μέλη[1] και δεν θα επηρεάσει τη δυνατότητα των χωρών της ΕΕ να εγκρίνουν νέους μηχανισμούς επανεξέτασης ή να παραμείνουν χωρίς τους εν λόγω εθνικούς μηχανισμούς. Όταν πρόκειται για αποφάσεις σχετικά με άμεσες ξένες επενδύσεις, το ευρωπαϊκό πλαίσιο θα διατηρήσει την αναγκαία ευελιξία σε εθνικό επίπεδο. Τα κράτη μέλη εξακολουθούν να έχουν την τελευταία λέξη στον έλεγχο επενδύσεων.
Ο προτεινόμενος κανονισμός για τον έλεγχο των άμεσων ξένων επενδύσεων στην ΕΕ χρειάζεται την έγκριση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και των κρατών μελών της ΕΕ στο Συμβούλιο (συνήθης νομοθετική διαδικασία). Ως εκ τούτου, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προτείνει παράλληλα να προχωρήσουν άμεσα δύο συμπληρωματικά μέτρα, ώστε να μη χαθεί χρόνος.
Πρώτον, η Επιτροπή θα δημιουργήσει ομάδα συντονισμού για τις εισερχόμενες άμεσες ξένες επενδύσεις, η οποία θα καλύψει όλα τα θέματα στο πλαίσιο του προτεινόμενου κανονισμού για τον έλεγχο, αλλά θα αποτελέσει και φόρουμ για μια ευρύτερη συζήτηση. Το ευρύ πεδίο αρμοδιοτήτων της θα περιλαμβάνει τον προσδιορισμό τομέων και στοιχείων του ενεργητικού που έχουν στρατηγικές συνέπειες από άποψη ασφάλειας, δημόσιας τάξης και/ή ελέγχου κρίσιμων στοιχείων του ενεργητικού σε εθνικό, διασυνοριακό ή ευρωπαϊκό επίπεδο. Η ομάδα θα προεδρεύεται από την Επιτροπή και θα απαρτίζεται από εκπροσώπους όλων των κρατών μελών.
Η ομάδα θα ανταλλάξει πληροφορίες και βέλτιστες πρακτικές, καθώς και αναλύσεις σχετικά με τις άμεσες ξένες επενδύσεις. Θα συζητήσει θέματα κοινού ενδιαφέροντος, όπως οι επιδοτήσεις και άλλες πρακτικές από τρίτες χώρες που διευκολύνουν στρατηγικές εξαγορές.
Δεύτερον, έως το τέλος του 2018, η Επιτροπή θα προβεί σε εμπεριστατωμένη ανάλυση των ροών άμεσων ξένων επενδύσεων στην ΕΕ, η οποία θα εστιάζει σε στρατηγικούς τομείς (όπως η ενέργεια, το διάστημα, οι μεταφορές) και στοιχεία του ενεργητικού (καίριες τεχνολογίες, υποδομές ζωτικής σημασίας, ευαίσθητα δεδομένα), ο έλεγχος των οποίων μπορεί να εγείρει ανησυχίες για λόγους ασφάλειας ή δημόσιας τάξης. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα όταν ο επενδυτής ανήκει ή ελέγχεται από τρίτη χώρα ή επωφελείται από σημαντικές κρατικές επιδοτήσεις. Σε συνεργασία με τα κράτη μέλη, η Επιτροπή θα συλλέξει λεπτομερή δεδομένα, θα αναλύσει τις τάσεις και θα αξιολογήσει τον αντίκτυπο των επενδύσεων, μεταξύ άλλων μέσω περιπτωσιολογικών μελετών.
Ιστορικό
Η ΕΕ έχει ένα από τα πλέον ανοικτά καθεστώτα επενδύσεων παγκοσμίως και, σε συλλογικό επίπεδο, τα κράτη μέλη της ΕΕ έχουν τους λιγότερους περιορισμούς στον κόσμο για τις άμεσες ξένες επενδύσεις (ΑΞΕ). Ο ΟΟΣΑ αναγνώρισε ρητά το γεγονός αυτό στον δείκτη κανονιστικού περιορισμού ΑΞΕ, που μετρά τους θεσμικούς φραγμούς κατά των ξένων επενδύσεων σε περισσότερες από 60 χώρες.
Το έγγραφο προβληματισμού της Επιτροπής, της 10ης Μαΐου 2017, σχετικά με την τιθάσευση της παγκοσμιοποίησης αναγνώρισε αυξανόμενες ανησυχίες για τις στρατηγικές εξαγορές ευρωπαϊκών επιχειρήσεων με βασικές τεχνολογίες από ξένους επενδυτές. Οι ανησυχίες αυτές έθεσαν υπό αμφισβήτηση την ικανότητα του υφιστάμενου κανονιστικού πλαισίου για την αντιμετώπισή τους.
Τον Ιούνιο του 2017, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο χαιρέτισε την πρωτοβουλία της Επιτροπής για την τιθάσευση της παγκοσμιοποίησης και ειδικά για την ανάλυση των επενδύσεων από τρίτες χώρες σε στρατηγικούς τομείς.
Από την πλευρά του, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο κάλεσε την Επιτροπή, σε συνεργασία με τα κράτη μέλη, «να ελέγχουν οποιεσδήποτε άμεσες ξένες επενδύσεις τρίτων χωρών σε στρατηγικούς κλάδους, υποδομές και καίριες μελλοντικές τεχνολογίες εντός της ΕΕ, ή άλλα στοιχεία ενεργητικού που είναι σημαντικά για την ασφάλεια και την προστασία της πρόσβασης στα πρώτα».
