Στις 13 Σεπτεμβρίου, στην ετήσια ομιλία του για την κατάσταση της Ένωσης, ο Πρόεδρος Ζαν-Κλωντ Γιούνκερ δήλωσε: «Η Ένωσή μας πρέπει να κάνει ένα άλμα προς τα εμπρός. Πάρα πολύ συχνά, οι ευρωπαϊκές εκλογές έχουν καταλήξει να είναι συμψηφισμός των εθνικών εκστρατειών και τίποτα παραπάνω. Η ευρωπαϊκή δημοκρατία αξίζει κάτι καλύτερο. Θα πρέπει να δώσουμε στα ευρωπαϊκά κόμματα τα μέσα που θα τους επιτρέψουν να οργανωθούν καλύτερα».
Η αύξηση της δημοκρατικής νομιμότητας στην ΕΕ μέσω της μεγαλύτερης συμμετοχής των πολιτών είναι μία από τις δέκα προτεραιότητες της Επιτροπής Γιούνκερ (προτεραιότητα 10 - δημοκρατική αλλαγή). Για να εξακολουθήσει να υλοποιεί τη δέσμευση αυτή, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενέκρινε δύο νομοθετικές προτάσεις, για την αναθεώρηση του κανονισμού σχετικά με την ευρωπαϊκή πρωτοβουλία πολιτών και του κανονισμού για τα ευρωπαϊκά πολιτικά κόμματα και ιδρύματα.
Ο πρώτος Αντιπρόεδρος, κ. Φρανς Τίμερμανς, δήλωσε σχετικά: «Με τις προτάσεις αυτές, συμβάλλουμε στην πληρέστερη συμμετοχή των Ευρωπαίων στη δημοκρατική διαδικασία. Θέλουμε να καταστήσουμε την ευρωπαϊκή πρωτοβουλία πολιτών πιο προσιτή σε όλους τους Ευρωπαίους και, με τη μείωση του ορίου ηλικίας από 18 σε 16 έτη, καλούμε 10 εκατομμύρια περισσότερους νέους Ευρωπαίους να κάνουν ένα βήμα μπροστά και να συμβάλουν στη διαμόρφωση της πολιτικής ατζέντας της ΕΕ. Ταυτόχρονα, οι μεταρρυθμίσεις μας όσον αφορά τα πολιτικά κόμματα θα εξασφαλίσουν την καλύτερη ενημέρωση των Ευρωπαίων για τη σχέση μεταξύ εθνικών και ευρωπαϊκών κομμάτων και θα διασφαλίσουν ότι η χρηματοδότησή τους αποτυπώνει καλύτερα τις δημοκρατικές επιλογές των πολιτών κατά τις εκλογές του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου.»
Μια ευρωπαϊκή πρωτοβουλία πολιτών φιλικότερη προς τον χρήστη
Με τη Συνθήκη της Λισαβόνας, οι ευρωπαϊκές πρωτοβουλίες πολιτών δίνουν τη δυνατότητα σε ένα εκατομμύριο πολίτες να ζητήσουν από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να προτείνει νέα νομοθεσία της ΕΕ. Αν και κατά τα τελευταία πέντε χρόνια πάνω από οκτώ εκατομμύρια πολίτες έχουν ήδη υποστηρίξει πρωτοβουλίες και έχουν διαμορφώσει την πολιτική ατζέντα της ΕΕ, το εργαλείο αυτό έχει ακόμη μεγαλύτερες δυνατότητες. Η πρότασή μας για τη μεταρρύθμιση του ισχύοντος κανονισμού έχει στόχο να διευκολύνει τους πολίτες να αναλαμβάνουν και να στηρίζουν πρωτοβουλίες με μια πιο εκτεταμένη χρήση των ψηφιακών δυνατοτήτων και με την κατάργηση επαχθών απαιτήσεων. Επίσης, θα δώσει τη δυνατότητα σε νεαρούς Ευρωπαίους - από την ηλικία των 16 ετών - να στηρίξουν μια πρωτοβουλία.
Από την έναρξη της θητείας της, τον Νοέμβριο του 2014, η Επιτροπή Γιούνκερ έχει λάβει συγκεκριμένα μέτρα για τη βελτίωση της λειτουργίας αυτού του εργαλείου. Μια νέα προσέγγιση σημαίνει ότι οι αποφάσεις λαμβάνονται σε πολιτικό επίπεδο από το Σώμα των Επιτρόπων και σε ορισμένες περιπτώσεις έχει επιτραπεί η μερική καταχώριση πρωτοβουλιών. Ως εκ τούτου, μόνο μία πρωτοβουλία απορρίφθηκε από την Επιτροπή Γιούνκερ, η αίτηση για αποτροπή της αποχώρησης του Ηνωμένου Βασιλείου («Σταματήστε το Brexit») η οποία, σαφώς, δεν εμπίπτει στο πεδίο εφαρμογής του κανονισμού. Παράλληλα, η Επιτροπή έχει αναθεωρήσει την προηγούμενη απόφασή της να μην καταχωριστεί η πρωτοβουλία «Stop TTIP», μετά την ακύρωση της απόφασης από το Δικαστήριο της ΕΕ. Η σημερινή νομοθετική πρόταση αντιμετωπίζει άλλα εμπόδια που περιλαμβάνονται στον ισχύοντα κανονισμό και τα οποία περιορίζουν τις δυνατότητές του.
Για να καταστεί πιο εύκολη η οργάνωση μιας πρωτοβουλίας πολιτών, η Επιτροπή θα συνεργαστεί στενότερα με τους διοργανωτές για να διασφαλίσει το παραδεκτό των αιτήσεων καταχώρισης που της υποβάλουν. Θα προσφέρουμε επίσης στους διοργανωτές μια δωρεάν επιγραμμική υπηρεσία συλλογής δεδομένων, τη δυνατότητα χρήσης ηλεκτρονικής ταυτότητας (eID) για την υποστήριξη μιας πρωτοβουλίας, καθώς και μετάφραση όλων των πρωτοβουλιών σε όλες τις γλώσσες της ΕΕ. Για να καταστεί πιο εύκολη η υποστήριξη μιας πρωτοβουλίας, η Επιτροπή θα μειώσει την ποσότητα των απαιτούμενων δεδομένων· οι διοργανωτές θα πρέπει να χειρίζονται μόνο δύο τύπους εντύπων δηλώσεων υποστήριξης, σε σύγκριση με τα 13 διαφορετικά υποδείγματα που υπάρχουν σήμερα λόγω των διαφορετικών εθνικών κανόνων.
Επίσης, η πρόταση της Επιτροπής θα μειώσει το όριο ηλικίας για την υποστήριξη μιας πρωτοβουλίας πολιτών από το 18ο στο 16ο έτος, δίνοντας άμεσα βήμα σε 10 εκατομμύρια νέους δυνητικούς υποστηρικτές μιας πρωτοβουλίας. Για να αυξηθεί ο αντίκτυπος των επιτυχημένων πρωτοβουλιών, η διαδικασία επακολούθησης θα βελτιωθεί με σκοπό να προωθήσει τον ουσιαστικό διάλογο πριν από την απάντηση της Επιτροπής. Οι πολίτες επίσης θα ενημερώνονται, εφόσον το επιθυμούν, για τη συνέχεια που δίνεται στις πρωτοβουλίες τις οποίες έχουν υποστηρίξει.
Χρηματοδότηση των ευρωπαϊκών πολιτικών κομμάτων
Οι προτεινόμενες τροποποιήσεις στοχεύουν στην αύξηση της διαφάνειας, ώστε οι πολίτες να γνωρίζουν ποιον ψηφίζουν, στη βελτίωση της δημοκρατικής νομιμότητας, ώστε η χρηματοδότηση να αντικατοπτρίζει καλύτερα το ευρωπαϊκό εκλογικό σώμα, και στην ενίσχυση της επιβολής, προκειμένου να αντιμετωπίζονται οι καταχρήσεις και να ανακτώνται τα κεφάλαια. Οι προτάσεις αυτές θα πρέπει να εγκριθούν και να τεθούν σε ισχύ πριν από τις ευρωπαϊκές εκλογές του 2019.
Τα ευρωπαϊκά πολιτικά κόμματα διαδραματίζουν ζωτικό ρόλο στη δημιουργία άμεσης σχέσης μεταξύ των πολιτών και του ευρωπαϊκού πολιτικού συστήματος, ενισχύοντας τη νομιμότητα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Χρειαζόμαστε ευρωπαϊκά κόμματα που διαθέτουν πραγματική ευρωπαϊκή διάσταση και τα μέσα για να κάνουν τη διαφορά.
Η προτεινόμενη μεταρρύθμιση των ευρωπαϊκών πολιτικών κομμάτων και των ευρωπαϊκών πολιτικών ιδρυμάτων αποτελεί απάντηση στα επανειλημμένα αιτήματα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για να καλυφθούν τα κενά που οδηγούν σε κατάχρηση των χρημάτων των Ευρωπαίων φορολογουμένων. Σε ορισμένες περιπτώσεις, μεμονωμένα μέλη του ίδιου εθνικού κόμματος υποστηρίζουν τη δημιουργία διαφορετικών ευρωπαϊκών κομμάτων. Επιπλέον, η χρηματοδότηση των ευρωπαϊκών πολιτικών κομμάτων από την ΕΕ με βάση την ισχύουσα μέθοδο κατανομής δεν είναι αρκούντως ανάλογη των ποσοστών εκπροσώπησης σύμφωνα με τα αποτελέσματα των ευρωπαϊκών εκλογών. Τέλος, τα κόμματα δυσκολεύονται να εκπληρώσουν την υποχρέωση συγχρηματοδότησης για να λάβουν αυτή τη χρηματοδότηση.
Οι προτάσεις της Επιτροπής θα ενισχύσουν τη συνάφεια μεταξύ της πραγματικής εκπροσώπησης και της χρηματοδότησης, αυξάνοντας το μερίδιο της χρηματοδότησης που χορηγείται με βάση το πραγματικό ποσοστό ψήφων από 85% σε 95%. Στο πλαίσιο του ισχύοντος συστήματος, το 15 % της χρηματοδότησης κατανέμεται μεταξύ όλων των κομμάτων, ανεξαρτήτως του αριθμού των ψηφοφόρων που εκπροσωπούν.
Οι προτάσεις αποσκοπούν επίσης στη διασφάλιση μεγαλύτερης διαφάνειας για τους Ευρωπαίους πολίτες όσον αφορά τις σχέσεις μεταξύ ευρωπαϊκών και εθνικών πολιτικών κομμάτων, απαιτώντας από τα εθνικά κόμματα να αναγράφουν σαφώς στον ιστότοπό τους το λογότυπο και το πολιτικό πρόγραμμα του ευρωπαϊκού πολιτικού κόμματος με το οποίο συνδέονται.. Θα εμφανίζεται επίσης η κατανομή ανά φύλο μεταξύ των βουλευτών των κομμάτων στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.
Τέλος, για να διασφαλιστεί η καλύτερη διαχείριση των χρημάτων των φορολογουμένων, η προτεινόμενη μεταρρύθμιση θα καλύψει τα κενά που επιτρέπουν στα πολιτικά κόμματα να κάνουν κατάχρηση του συστήματος, με τη δημιουργία πολλών ευρωπαϊκών οντοτήτων, έκαστη των οποίων θα δικαιούται πρόσθετη χρηματοδότηση.
Επόμενα βήματα: Οι δύο νομοθετικές προτάσεις που παρουσίασε σήμερα η Επιτροπή πρέπει τώρα να εγκριθούν από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο μέσω της συνήθους νομοθετικής διαδικασίας, προκειμένου να τεθούν σε ισχύ. Η Επιτροπή ευελπιστεί ότι θα υπάρξει ταχεία και εποικοδομητική συζήτηση, έτσι ώστε αυτές οι σημαντικές αλλαγές στη δημοκρατική ζωή της Ένωσης να μπορέσουν να αρχίσουν να ισχύουν το συντομότερο δυνατόν.
Ιστορικό
Οι ευρωπαϊκές πρωτοβουλίες πολιτών θεσπίστηκαν με τη Συνθήκη της Λισαβόνας και δρομολογήθηκαν ως ένα εργαλείο μέσω του οποίου οι πολίτες θα μπορούν να συμβάλλουν στη διαμόρφωση της ατζέντας της ΕΕ. Εγκαινιάστηκαν τον Απρίλιο του 2012, όταν άρχισε να ισχύει ο κανονισμός σχετικά με την ευρωπαϊκή πρωτοβουλία πολιτών, ο οποίος θέτει σε εφαρμογή τις διατάξεις της Συνθήκης.
Αφού καταχωρισθεί επίσημα, μια ευρωπαϊκή πρωτοβουλία πολιτών επιτρέπει σε ένα εκατομμύριο πολίτες από τουλάχιστον το ένα τέταρτο των κρατών μελών της ΕΕ να ζητήσουν από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να υποβάλει πρόταση για νομική πράξη σε τομείς στους οποίους έχει τη σχετική αρμοδιότητα. Εάν μια πρωτοβουλία συγκεντρώσει τον απαιτούμενο αριθμό υπογραφών, η Επιτροπή οφείλει να εξηγήσει, σε σχετική ανακοίνωση, αν προτίθεται να δώσει ή όχι συνέχεια στην πρωτοβουλία αυτή καθώς και τους σχετικούς λόγους.
Τα ευρωπαϊκά πολιτικά κόμματα προβλέπονται στη Συνθήκη για την Ευρωπαϊκή Ένωση, η οποία ορίζει ότι τα «πολιτικά κόμματα, σε ευρωπαϊκό επίπεδο, συμβάλλουν στην διαμόρφωση της ευρωπαϊκής πολιτικής συνείδησης και στην έκφραση της βούλησης των πολιτών της Ένωσης». Ο κανονισμός του 2014 σχετικά με το καθεστώς και τη χρηματοδότηση των ευρωπαϊκών πολιτικών κομμάτων και των ευρωπαϊκών πολιτικών ιδρυμάτων, έχει ως αντικείμενο την αύξηση της προβολής, της αναγνώρισης, της αποτελεσματικότητας, της διαφάνειας και της λογοδοσίας των ευρωπαϊκών πολιτικών κομμάτων και των πολιτικών ιδρυμάτων που συνδέονται με αυτά.
Τα πολιτικά κόμματα και τα πολιτικά ιδρύματα που πληρούν ορισμένες προϋποθέσεις έχουν τη δυνατότητα να καταστούν ευρωπαϊκές νομικές οντότητες με την καταχώρισή τους σε ευρωπαϊκό επίπεδο, γεγονός που τους επιτρέπει να έχουν ευκολότερη πρόσβαση στη χρηματοδοτική στήριξη της Ένωσης. Οι προϋποθέσεις αυτές περιλαμβάνουν την εκπροσώπηση των κομμάτων και ιδρυμάτων σε αρκετά μεγάλο αριθμό κρατών μελών της ΕΕ και την τήρηση, τόσο στο πρόγραμμα όσο και στις δραστηριότητές τους, των αξιών στις οποίες βασίζεται η ΕΕ.
