Όπως ανακοίνωσε ο Πρόεδρος Γιούνκερ στην ομιλία του για την κατάσταση της Ένωσης το 2017, η Επιτροπή ενέκρινε σήμερα τη στρατηγική της για «Μια αξιόπιστη προοπτική διεύρυνσης για τις χώρες των Δυτικών Βαλκανίων και μια ενισχυμένη δέσμευση της ΕΕ προς τις χώρες αυτές», επιβεβαιώνοντας το ευρωπαϊκό μέλλον της περιοχής ως γεωστρατηγική επένδυση σε μια σταθερή, ισχυρή και ενωμένη Ευρώπη στη βάση κοινών αξιών.
Η στρατηγική παραθέτει τις προτεραιότητες και τους τομείς κοινής ενισχυμένης συνεργασίας, για την αντιμετώπιση των ειδικών προκλήσεων που αντιμετωπίζουν τα Δυτικά Βαλκάνια, ιδίως την ανάγκη για θεμελιώδεις μεταρρυθμίσεις και σχέσεις καλής γειτονίας.
Μια αξιόπιστη προοπτική διεύρυνσης απαιτεί συνεχείς προσπάθειες και μη αναστρέψιμες μεταρρυθμίσεις. Η πρόοδος στην ευρωπαϊκή πορεία αποτελεί αντικειμενική και αξιοκρατική διαδικασία η οποία εξαρτάται από τα συγκεκριμένα αποτελέσματα κάθε επιμέρους χώρας.
Σήμερα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ανακοίνωσε έξι εμβληματικές πρωτοβουλίες - συγκεκριμένες δράσεις τις οποίες θα αναλάβει η ΕΕ κατά τα επόμενα έτη για τη στήριξη των προσπαθειών μετασχηματισμού των Δυτικών Βαλκανίων σε τομείς αμοιβαίου ενδιαφέροντος.
Οι δράσεις αυτές λαμβάνουν τη μορφή πρωτοβουλιών για την ισχυροποίηση του κράτους δικαίου, την ενίσχυση της συνεργασίας σε θέματα ασφάλειας και μετανάστευσης μέσω κοινών ομάδων έρευνας και του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Συνοριοφυλακής και Ακτοφυλακής, την επέκταση της Ενεργειακής Ένωσης της ΕΕ στα Δυτικά Βαλκάνια ή τη μείωση των τελών περιαγωγής και την εγκατάσταση ευρυζωνικών δικτύων στην περιοχή. Η Στρατηγική υπογραμμίζει επίσης την ανάγκη η ΕΕ να είναι έτοιμη να υποδεχθεί νέα μέλη, μόλις αυτά εκπληρώσουν τα κριτήρια.
Ο Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ζαν-Κλωντ Γιούνκερ δήλωσε: «Επένδυση στη σταθερότητα και την ευημερία στα Δυτικά Βαλκάνια σημαίνει επένδυση στην ασφάλεια και το μέλλον της ΕΕ. Μολονότι δεν θα υπάρξουν περαιτέρω διευρύνσεις στο πλαίσιο της παρούσας θητείας της, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προχωρά σήμερα στην χάραξη της μελλοντικής Ευρωπαϊκής πορείας για τα Δυτικά Βαλκάνια.
Με την ύπαρξη ισχυρής πολιτικής βούλησης, την υλοποίηση πραγματικών και βιώσιμων μεταρρυθμίσεων και την οριστική επίλυση των διαφορών με γειτονικές χώρες, είναι δυνατή η πρόοδος στην Ευρωπαϊκή πορεία κάθε μιας από τις χώρες των Δυτικών Βαλκανίων.
Το αν επιτευχθεί η πρόοδος αυτή θα εξαρτηθεί από αντικειμενικά κριτήρια επιδόσεων. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα είναι αυστηρή αλλά και δίκαιη. Θα επισκεφθώ κάθε μία από τις χώρες των Δυτικών Βαλκανίων στο τέλος του τρέχοντος μηνός κομίζοντας ένα σαφές μήνυμα: συνεχίστε τις μεταρρυθμίσεις και εμείς θα εξακολουθήσουμε να στηρίζουμε το Ευρωπαϊκό σας μέλλον.»
Η Ύπατη Εκπρόσωπος/Αντιπρόεδρος κ. Φεντερίκα Μογκερίνι σχολίασε: «Τα Δυτικά Βαλκάνια είναι τμήμα της Ευρώπης: έχουμε την ίδια ιστορία, την ίδια γεωγραφία, την ίδια πολιτιστική κληρονομιά και τις ίδιες ευκαιρίες και προκλήσεις σήμερα και για το μέλλον. Έχουμε κοινό συμφέρον να συνεργαζόμαστε όλο και πιο στενά για να διασφαλίσουμε στους λαούς μας οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη και ασφάλεια.
Η στρατηγική αυτή δείχνει τη διαδρομή που πρέπει να ακολουθήσουμε: οι έξι εταίροι μας καλούνται να αφήσουν οριστικά πίσω το παρελθόν, όλοι δε μαζί να εργαστούμε ώστε η πορεία των Δυτικών Βαλκανίων προς την Ευρωπαϊκή Ένωση να καταστεί μη αναστρέψιμη διαδικασία και να συνεχίσει την επανένωση της ευρωπαϊκής ηπείρου.
Η εν λόγω στρατηγική παρέχει σε όλους μας μια κοινή, σαφή, αδιαμφισβήτητη, αξιόπιστη και συγκεκριμένη προοπτική ένταξης στην ΕΕ καθενός από τους έξι εταίρους μας. Οι προσεχείς μήνες δεν θα είναι μόνο έντονοι αλλά και ζωτικής σημασίας προκειμένου να διασφαλιστεί ότι θα αξιοποιηθεί η ιστορική και μοναδική αυτή ευκαιρία.»
Ο Επίτροπος για την Ευρωπαϊκή Πολιτική Γειτονίας και τις Διαπραγματεύσεις για τη Διεύρυνση κ. Γιοχάνες Χαν τόνισε: «Σήμερα, επιβεβαιώνουμε ότι η πόρτα της Ένωσης είναι ανοιχτή για τα Δυτικά Βαλκάνια, τα οποία αποτελούν ήδη θύλακα που περιβάλλεται από την ΕΕ, και ότι η προσφορά μας είναι ειλικρινής.
Με τη νέα προσέγγιση, υποστηριζόμενη με συγκεκριμένα μέτρα, ισχυροποιούμε τη διαδικασία διεύρυνσης η οποία απαιτεί με τη σειρά της αξιόπιστες προσπάθειες και μεταρρυθμίσεις, ιδίως για την ενίσχυση του κράτους δικαίου. Οφείλουμε να εργαστούμε προς όφελος των πολιτών.»
Εστίαση σε πειστικές μεταρρυθμίσεις και τη συμφιλίωση
Προκειμένου να εκπληρώσουν τα κριτήρια ένταξης στην ΕΕ αλλά και προς το δικό τους συμφέρον, τα Δυτικά Βαλκάνια είναι αναγκαίο να υλοποιήσουν ενδελεχείς μεταρρυθμίσεις σε κρίσιμους τομείς. Το κράτος δικαίου, τα θεμελιώδη δικαιώματα και η διακυβέρνηση πρέπει να ενισχυθούν σημαντικά.
Η μεταρρύθμιση του δικαστικού συστήματος, η καταπολέμηση της διαφθοράς και του οργανωμένου εγκλήματος και η μεταρρύθμιση της δημόσιας διοίκησης θα πρέπει να φέρουν πραγματικά αποτελέσματα και να ενισχυθεί σοβαρά η λειτουργία των δημοκρατικών θεσμών. Οι οικονομικές μεταρρυθμίσεις πρέπει να συνεχιστούν με αποφασιστικότητα ώστε να αντιμετωπιστούν οι διαρθρωτικές αδυναμίες, η χαμηλή ανταγωνιστικότητα και τα υψηλά ποσοστά ανεργίας.
Όλες οι χώρες πρέπει να αναλάβουν σταθερή δέσμευση, με λόγια και με πράξεις, να αφήσουν πίσω τους την κληρονομιά του παρελθόντος, να επιτύχουν τη συμφιλίωση και την επίλυση των ανοιχτών θεμάτων, ιδίως των διασυνοριακών διαφορών, πολύ πριν από την προσχώρηση στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Θα πρέπει να υπάρξει μια ολοκληρωμένη, νομικά δεσμευτική συμφωνία εξομάλυνσης των σχέσεων μεταξύ της Σερβίας και του Κοσσυφοπεδίου, ούτως ώστε να μπορέσουν να ακολουθήσουν την αντίστοιχη ευρωπαϊκή πορεία τους.
Έξι εμβληματικές πρωτοβουλίες για τη στήριξη του μετασχηματισμού των Δυτικών Βαλκανίων
Η ΕΕ είναι ήδη ο σημαντικότερος δωρητής και επενδυτής στην περιοχή, καθώς και πολιτικός εταίρος των Δυτικών Βαλκανίων. Η ΕΕ είναι επίσης ο μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος των Δυτικών Βαλκανίων, με ετήσιο συνολικό όγκο συναλλαγών ύψους 43 δισεκατομμυρίων ευρώ (2016).
Σήμερα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε Έξι εμβληματικές πρωτοβουλίες οι οποίες θα ενισχύσουν περαιτέρω τη συνεργασία μας σε πολλούς τομείς και θα στηρίξουν τη διεργασία μετασχηματισμού στα Δυτικά Βαλκάνια.
Οι εν λόγω εμβληματικές πρωτοβουλίες εστιάζουν σε συγκεκριμένους τομείς κοινού ενδιαφέροντος: το κράτος δικαίου, την ασφάλεια και τη μετανάστευση, την κοινωνικο-οικονομική ανάπτυξη, τη συνδεσιμότητα στους τομείς των μεταφορών και της ενέργειας, το ψηφιακό θεματολόγιο, τη συμφιλίωση και τις σχέσεις καλής γειτονίας. Συγκεκριμένες δράσεις προβλέπονται στα πεδία αυτά μεταξύ του 2018 και του 2020.
Για την επιτυχία της στρατηγικής για τα Δυτικά Βαλκάνια και τη στήριξη της απρόσκοπτης μετάβασης προς την προσχώρηση, είναι απαραίτητη επαρκής χρηματοδότηση. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προτείνει τη σταδιακή αύξηση της χρηματοδότησης στο πλαίσιο του μηχανισμού προενταξιακής βοήθειας (IPA) μέχρι το 2020, εφόσον το επιτρέψουν οι ανακατανομές εντός του υφιστάμενου κονδυλίου. Μόνο το 2018, προβλέπονται ήδη 1,07 δισ. ευρώ προενταξιακής βοήθειας για τα Δυτικά Βαλκάνια, επιπλέον των σχεδόν 9 δισ. ευρώ από την περίοδο2007-2017.
Τα επόμενα βήματα στην πορεία προς την ΕΕ
Η ενωσιακή πολιτική διεύρυνσης πρέπει να είναι αναπόσπαστο μέρος της ευρύτερης στρατηγικής για την ενίσχυση της Ένωσης έως το 2025, όπως τόνισε ο Πρόεδρος Γιούνκερ στην ομιλία του για την κατάσταση της Ένωσης τον Σεπτέμβριο του 2017 και στον οδικό χάρτη για μια πιο ενωμένη, ισχυρότερη και πιο δημοκρατική Ένωση.
Ενώ η ΕΕ θα μπορούσε να έχει περισσότερα από 27 μέλη, η δυναμική της προόδου των Δυτικών Βαλκανίων στην πορεία τους προς την ΕΕ βασίζεται στις επιδόσεις κάθε χώρας και στον ρυθμό με τον οποίο επιτυγχάνονται τα συγκεκριμένα αποτελέσματα.
Η στρατηγική εξηγεί τα διάφορα μέτρα που πρέπει να ληφθούν από το Μαυροβούνιο και τη Σερβία ώστε να ολοκληρώσουν τη διαδικασία προσχώρησης έως το 2025· ενώ άλλες χώρες θα μπορούσαν να προφθάσουν ή να προσπεράσουν η μία την άλλη, το Μαυροβούνιο και η Σερβία είναι οι μόνες δύο χώρες με τις οποίες ενταξιακές διαπραγματεύσεις βρίσκονται ήδη σε εξέλιξη. Η προοπτική αυτή θα εξαρτηθεί τελικά από την ύπαρξη ισχυρής πολιτικής βούλησης, την υλοποίηση πραγματικών και βιώσιμων μεταρρυθμίσεων και την οριστική επίλυση των διαφορών με γειτονικές χώρες.
Όλες οι χώρες των Δυτικών Βαλκανίων έχουν την ευκαιρία να σημειώσουν πρόοδο στην αντίστοιχη ευρωπαϊκή πορεία τους. Η Επιτροπή αξιολογεί όλες τις χώρες με δίκαιο και αντικειμενικό τρόπο βάσει των επιδόσεών τους και με ταχύτητα με την οποία επιτυγχάνεται πρόοδος.
Η Αλβανία και η Πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας σημειώνουν σημαντική πρόοδο στην πορεία τους προς την Ευρώπη και η Επιτροπή είναι έτοιμη να υποβάλει συστάσεις για την έναρξη ενταξιακών διαπραγματεύσεων, στη βάση προϋποθέσεων που πληρούνται.
Η Επιτροπή θα αρχίσει να συντάσσει γνωμοδότηση σχετικά με την αίτηση προσχώρησης της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης μετά την παραλαβή λεπτομερών και ολοκληρωμένων απαντήσεων στο ερωτηματολόγιό της. Με συνεχή προσπάθεια και δέσμευση, Βοσνία-Ερζεγοβίνη θα μπορούσε να καταστεί υποψήφια για προσχώρηση.
Το Κοσσυφοπέδιο έχει μια ευκαιρία να σημειώσει βιώσιμη πρόοδο με την εφαρμογή της Συμφωνίας Σταθεροποίησης και Σύνδεσης και να προχωρήσει στην ευρωπαϊκή του πορεία εφόσον το επιτρέπουν οι αντικειμενικές συνθήκες.
Πολιτική δέσμευση εκ μέρους των ηγετών της περιοχής
Οι ενδιαφερόμενες χώρες έχουν μπροστά τους πολλή δουλειά για να φθάσουν να είναι σε θέση να πληρούν τις προϋποθέσεις και τα κριτήρια προσχώρησης στην ΕΕ. Η στρατηγική επισημαίνει ότι οι ηγέτες της περιοχής δεν πρέπει να αφήνουν καμία αμφιβολία ως προς τον στρατηγικό προσανατολισμό και τη δέσμευσή τους. Αυτοί πρέπει τελικά να αναλάβουν την ευθύνη ώστε να καταστεί πραγματικότητα η ιστορική αυτή ευκαιρία.
Προετοιμασία της ΕΕ να υποδεχθεί νέα μέλη
Η ίδια η ΕΕ πρέπει να είναι έτοιμη για τα νέα μέλη της οικογένειας — εφόσον έχουν εκπληρώσει τους όρους — μεταξύ άλλων από θεσμική και χρηματοδοτική άποψη. Η Ένωση πρέπει να είναι ισχυρότερη, σταθερότερη και αποτελεσματικότερη προτού μπορέσει να γίνει μεγαλύτερη.
Για να διασφαλιστεί η αποτελεσματική διαδικασία λήψης αποφάσεων, πρέπει να κάνουμε χρήση της ειδικής πλειοψηφίας στις ψηφοφορίες του Συμβουλίου στους τομείς πολιτικής όπου αυτό προβλέπεται ήδη. Επιπλέον, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα παρουσιάσει τις δυνατότητες να ενισχυθεί περαιτέρω η χρήση της ψηφοφορίας με ειδική πλειοψηφία κατά το τρίτο τρίμηνο του 2018, όπως ανακοίνωσε ο πρόεδρος Γιούνκερ στην ομιλία του για την κατάσταση της Ένωσης το 2017.
Τον Οκτώβριο του 2018 αναμένεται πρωτοβουλία της Επιτροπής για ένα αποτελεσματικότερο σύστημα το οποίο απαιτείται επίσης για την αντιμετώπιση των συστημικών απειλών ή παραβιάσεων του κράτους δικαίου σε οποιοδήποτε κράτος μέλος της ΕΕ.
Τέλος, πρέπει να τεθούν σε εφαρμογή ειδικές ρυθμίσεις για να εξασφαλιστεί ότι τα μελλοντικά κράτη μέλη δεν θα είναι σε θέση να εμποδίσουν την προσχώρηση άλλων υποψηφίων από τα Δυτικά Βαλκάνια.
