Και οι δύο προτάσεις εντάσσονται στο ευρύτερο θεματολόγιο για την εμβάθυνση της Οικονομικής και Νομισματικής Ένωσης και χρησιμοποιούν τον προϋπολογισμό της ΕΕ για τη βελτίωση των επιδόσεων και της ανθεκτικότητας των αλληλοεξαρτώμενων οικονομιών μας.
Οι προτάσεις συνδυάζουν τις βασικές αρχές της αλληλεγγύης και της ευθύνης σε όλα τα επίπεδα και υλοποιούν τις δεσμεύσεις που ανέλαβε ο πρόεδρος Γιούνκερ στην ομιλία του για την κατάσταση της Ένωσης το 2017. Βασίζονται επίσης στο όραμα που περιγράφεται στην έκθεση των πέντε προέδρωντου Ιουνίου 2015, καθώς και στο έγγραφο προβληματισμού του Μαΐου 2017 και στον χάρτη πορείας της Επιτροπής για την εμβάθυνση της Οικονομικής και Νομισματικής Ένωσης του περασμένου Δεκεμβρίου, ο οποίος διαρθρώνεται γύρω από τρεις αρχές: ενότητα, αποτελεσματικότητα και δημοκρατική λογοδοσία. Οι σημερινές προτάσεις θα προσδέσουν σταθερά τη ζώνη του ευρώ στον μακροπρόθεσμο προϋπολογισμό της Ένωσης.
Το Πρόγραμμα Στήριξης των Μεταρρυθμίσεων, με συνολικό προϋπολογισμό 25 δισ. ευρώ, θα παρέχει στήριξη σε όλα τα κράτη μέλη για την πραγματοποίηση μεταρρυθμίσεων προτεραιότητας. Περιλαμβάνει τρία στοιχεία: ένα εργαλείο υλοποίησης των μεταρρυθμίσεων, για τη χρηματοδοτική στήριξη των μεταρρυθμίσεων έναν μηχανισμό τεχνικής υποστήριξης για την παροχή και ανταλλαγή τεχνικής εμπειρογνωσίας και έναν μηχανισμό σύγκλισης, για την ενίσχυση των κρατών μελών που βρίσκονται σε πορεία προσχώρησης στο ευρώ.
Η Ευρωπαϊκή Λειτουργία Σταθεροποίησης των Επενδύσεων θα συμβάλλει στη σταθεροποίηση των επιπέδων των δημόσιων επενδύσεων και θα διευκολύνει την ταχεία οικονομική ανάκαμψη σε περιπτώσεις σοβαρών οικονομικών κλυδωνισμών στα κράτη μέλη της ζώνης του ευρώ και στα κράτη που συμμετέχουν στον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Συναλλαγματικών Ισοτιμιών (ΜΣΙ II). Η λειτουργία αυτή θα συμπληρώσει τον ρόλο των υφιστάμενων εθνικών αυτόματων σταθεροποιητών. Υπό τον όρο της τήρησης των αυστηρών κριτηρίων που βασίζονται σε υγιείς μακροοικονομικές και δημοσιονομικές πολιτικές, δάνεια ύψους έως και 30 δισ. ευρώ μπορούν να κινητοποιούνται γρήγορα, μαζί με επιδότηση επιτοκίου για την κάλυψη του κόστους τους.
Ο πρόεδρος Ζαν Κλοντ Γιούνκερ δήλωσε: «Η Οικονομική και Νομισματική Ένωση της Ευρώπης αφορά κατά πρώτο και κύριο λόγο τη βελτίωση της ζωής όλων των Ευρωπαίων. Καθώς ατενίζουμε το μέλλον και γιορτάζουμε την 20ή επέτειο του ενιαίου μας νομίσματος, θα πρέπει να εξοπλίσουμε την ΕΕ και τη ζώνη του ευρώ με τα αναγκαία μέσα για την επίτευξη μεγαλύτερης ευημερίας και σταθερότητας. Οι σημερινές προτάσεις στοχεύουν στην ανάδειξη της Οικονομικής και Νομισματικής Ένωσης σε δύναμη προστασίας και ενότητας, όπως είχε αρχικά σχεδιαστεί.
Η Επιτροπή χρησιμοποιεί τον προϋπολογισμό της ΕΕ για να τονώσει τις επιδόσεις, την ανθεκτικότητα και την ικανότητα αντίδρασης όλων των κρατών μελών, είτε συμμετέχουν ήδη στη ζώνη του ευρώ είτε ετοιμάζονται να προσχωρήσουν. Το ευρώ είναι το νόμισμα της Ένωσής μας – μια ισχυρή και σταθερή ζώνη του ευρώ έχει καθοριστική σημασία για τα μέλη της, καθώς και για την ΕΕ στο σύνολό της».
Ο Βάλντις Ντομπρόβσκις, αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και Eπίτροπος αρμόδιος για το Ευρώ, τον Κοινωνικό Διάλογο και τη Χρηματοπιστωτική Σταθερότητα, καθώς και για τις Χρηματοπιστωτικές Υπηρεσίες και την Ένωση Κεφαλαιαγορών, δήλωσε: «Σήμερα κάνουμε τα επόμενα βήματα προς την ολοκλήρωση της Οικονομικής και Νομισματικής Ένωσης της Ευρώπης. Με την προώθηση μεταρρυθμίσεων σε εθνικό επίπεδο και τη σταθεροποίηση των δημόσιων επενδύσεων σε περιόδους ύφεσης, οι προτάσεις μας θα ενισχύσουν την ανθεκτικότητα των επιμέρους οικονομιών αλλά και της ζώνης του ευρώ στο σύνολό της.
Προτείνουμε επίσης ένα ειδικό μέσο για τη στήριξη των μεταρρυθμίσεων στα κράτη μέλη που βρίσκονται σε πορεία προσχώρησης στο ευρώ. Απώτερος στόχος μας είναι να επιτύχουμε καλύτερες συνθήκες διαβίωσης και καλύτερα κοινωνικά πρότυπα για όλους τους Ευρωπαίους.»
Ο Πιερ Μοσκοβισί, Eπίτροπος Οικονομικών και Δημοσιονομικών Υποθέσεων, Φορολογίας και Τελωνείων, δήλωσε: «Οι σημερινές δύο προτάσεις αποτελούν ένα συνεκτικό σύνολο, εξοπλίζοντάς μας με νέα εργαλεία για να ενισχύσουμε τη συνοχή της ζώνης του ευρώ και να προετοιμάσουμε τη μελλοντική επέκτασή της. Επίσης, συνδυάζουν την άσκηση ευθύνης με την παροχή αλληλεγγύης, ενθαρρύνοντας τα κράτη μέλη να πραγματοποιούν μεταρρυθμίσεις και προσφέροντάς τους παράλληλα χρηματοδοτική στήριξη ώστε να διευκολυνθεί αυτή η συχνά δύσκολη διαδικασία. Αυτός πρέπει να είναι ο στόχος της Ευρωπαϊκής Ένωσης!»
Παρόλο που τα τελευταία χρόνια έχουν ληφθεί σημαντικά μέτρα για την ενίσχυση της Οικονομικής και Νομισματικής Ένωσης, η αρχιτεκτονική της παραμένει ατελής. Οι σημερινές προτάσεις αντιμετωπίζουν ορισμένα από τα εναπομένοντα προβλήματα και δείχνουν πώς μπορεί ο προϋπολογισμός της ΕΕ να κινητοποιηθεί για τη στήριξη της σταθερότητας, της συνοχής και της σύγκλισης στη ζώνη του ευρώ και στην ΕΕ στο σύνολό της.
Τα μέσα που προτείνονται σήμερα είναι συμπληρωματικά και λειτουργούν σε πλήρη συνέργεια με τις μεταρρυθμιστικές προτεραιότητες που προσδιορίζονται στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου για τον συντονισμό των οικονομικών πολιτικών, καθώς και με άλλα χρηματοδοτικά μέσα της ΕΕ για την απασχόληση, την ανάπτυξη και τις επενδύσεις, όπως τα Ευρωπαϊκά Διαρθρωτικά και Επενδυτικά Ταμεία, το νέο Ταμείο InvestEU και η διευκόλυνση «Συνδέοντας την Ευρώπη».
Αποδοτικές και ανθεκτικές οικονομίες: Πρόγραμμα Στήριξης των Μεταρρυθμίσεων
Το προτεινόμενο Πρόγραμμα Στήριξης των Μεταρρυθμίσεων θα παρέχει χρηματοδοτική και τεχνική στήριξη σε όλα τα κράτη μέλη προκειμένου να ακολουθούν και να υλοποιούν μεταρρυθμίσεις που στοχεύουν στον εκσυγχρονισμό των οικονομιών τους, κυρίως μεταρρυθμιστικές προτεραιότητες που προσδιορίζονται στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου. Στοχευμένη στήριξη θα παρέχεται επίσης στα κράτη μέλη που επιθυμούν να υιοθετήσουν το ευρώ.
Το Πρόγραμμα Στήριξης των Μεταρρυθμίσεων θα έχει συνολικό προϋπολογισμό 25 δισ. ευρώ και θα στηρίζει τις μεταρρυθμιστικές προσπάθειες σε τομείς όπως οι αγορές προϊόντων και εργασίας, η εκπαίδευση, τα φορολογικά συστήματα, οι κεφαλαιαγορές, το επιχειρηματικό περιβάλλον καθώς και οι επενδύσεις στο ανθρώπινο δυναμικό και οι μεταρρυθμίσεις της δημόσιας διοίκησης. Το Πρόγραμμα Στήριξης των Μεταρρυθμίσεων θα είναι ανοιχτό σε όλα τα κράτη μέλη που επιθυμούν να ωφεληθούν από αυτό. Περιλαμβάνει τρία ξεχωριστά και συμπληρωματικά μέσα:
- ένα εργαλείο υλοποίησης μεταρρυθμίσεων, με προϋπολογισμό ύψους 22 εκατ. ευρώ για όλα τα κράτη μέλη, το οποίο θα παρέχει χρηματοδοτική στήριξη για βασικές μεταρρυθμίσεις που προσδιορίζονται στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου. Τους τελευταίους μήνες διεξήχθη εντατικός διάλογος με τα κράτη μέλη όσον αφορά τον τρόπο ανάπτυξης του νέου αυτού μέσου στο μέλλον, μεταξύ άλλων με την εφαρμογή πιλοτικού σχεδίου από κοινού με την Πορτογαλία.
- έναν μηχανισμό τεχνικής στήριξης που θα βοηθά τα κράτη μέλη να σχεδιάζουν και να υλοποιούν μεταρρυθμίσεις, καθώς και να βελτιώνουν τη διοικητική τους ικανότητα. Ο μηχανισμός αυτός βασίζεται στην εμπειρία του Προγράμματος Στήριξης Διαρθρωτικών Μεταρρυθμίσεων το οποίο, τα τελευταία χρόνια, έχει παράσχει στήριξη περισσότερα από 440 έργα μεταρρυθμίσεων σε 24 κράτη μέλη. Είναι διαθέσιμος σε όλα τα κράτη μέλη και έχει προϋπολογισμό ύψους 0,84 δισ. ευρώ·
- έναν μηχανισμό σύγκλισης, με προϋπολογισμό 2,16 δισ. ευρώ, που θα παρέχει ειδική χρηματοδοτική και τεχνική στήριξη στα κράτη μέλη που έχουν κάνει αποδεδειγμένα βήματα προς την κατεύθυνση της υιοθέτησης του ευρώ. Ο μηχανισμός αυτός δεν τροποποιεί τα ισχύοντα κριτήρια για προσχώρηση στη ζώνη του ευρώ, αλλά θα παρέχει πρακτική στήριξη με σκοπό μια επιτυχή μετάβαση και συμμετοχή στη ζώνη του ευρώ, για τα κράτη μέλη που επιθυμούν να προσχωρήσουν.
Ενισχυμένη σταθερότητα: Ευρωπαϊκή Λειτουργία Σταθεροποίησης των Επενδύσεων
Η πρόταση για τη δημιουργία μιας Ευρωπαϊκής Λειτουργίας Σταθεροποίησης των Επενδύσεων αποσκοπεί στην προστασία των δημόσιων επενδύσεων σε περίπτωση μεγάλων ασύμμετρων κλυδωνισμών, και βοηθά τη γρήγορη ανάκαμψη της οικονομίας. Όπως αποδείχθηκε στα χρόνια της κρίσης, οι υφιστάμενοι εθνικοί μηχανισμοί σταθεροποίησης μπορεί να μην επαρκούν για να απορροφήσουν ορισμένους μακροοικονομικούς κλυδωνισμούς και συχνά υπάρχει κίνδυνος αρνητικών δευτερογενών επιπτώσεων σε άλλες χώρες, με ιδιαίτερα επιζήμιες συνέπειες για τα επίπεδα των δημόσιων επενδύσεων και την πραγματική οικονομία.
Το νέο αυτό μέσο εστιάζει στα κράτη μέλη της ζώνης του ευρώ και στις χώρες που συμμετέχουν στον μηχανισμό συναλλαγματικών ισοτιμιών (ΜΣΙ II), οι οποίες δεν μπορούν πλέον να χρησιμοποιούν τη νομισματική πολιτική τους ως μοχλό για την προσαρμογή στις κρίσεις.
Η νέα λειτουργία θα συμπληρώνει τα υφιστάμενα εργαλεία σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο, αφενός, για την αποτροπή της εμφάνισης κρίσεων, μεταξύ άλλων μέσω του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου και της αντίστοιχης χρηματοδότησης της ΕΕ, και, αφετέρου, για την αντιμετώπιση καταστάσεων χρηματοοικονομικών δυσχερειών, μέσω του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας και της στήριξης του ισοζυγίου πληρωμών.
Σε περίπτωση μεγάλων ασύμμετρων κλυδωνισμών, η εν λόγω λειτουργία:
- θα παρέχει δάνεια αντιστήριξης έως 30 δισ. ευρώ εγγυημένα από τον προϋπολογισμό της ΕΕ. Για την ελαχιστοποίηση του ηθικού κινδύνου, τα κράτη μέλη θα πρέπει να συμμορφώνονται με αυστηρά κριτήρια επιλεξιμότητας που βασίζονται σε υγιείς δημοσιονομικές και μακροοικονομικές πολιτικές. Τα δάνεια θα παρέχουν πρόσθετη χρηματοδοτική στήριξη σε περιόδους στενότητας των δημόσιων οικονομικών κατά τις οποίες πρέπει να διατηρούνται δημόσιες επενδύσεις που ευνοούν την ανάπτυξη, καθώς με τη σειρά τους δημιουργούν περισσότερες θέσεις εργασίας και συμβάλλουν στην ταχύτερη οικονομική ανάπτυξη
- θα περιλαμβάνει μια συνιστώσα επιδοτήσεων για την πλήρη κάλυψη του κόστους των τόκων. Θα συσταθεί ένα νέο Ταμείο Στήριξης της Σταθεροποίησης το οποίο θα συγκεντρώνει συνεισφορές των κρατών μελών ισοδύναμες με ένα μερίδιο του νομισματικού εισοδήματός τους από τα περιουσιακά στοιχεία που κατέχουν σε αντάλλαγμα των τραπεζογραμματίων που παρέχουν («έσοδα από τη νομισματοκοπή»). Τα έσοδα αυτού του ταμείου θα διατίθενται στον προϋπολογισμό της ΕΕ με στόχο τη χορήγηση επιδοτήσεων επιτοκίου στα επιλέξιμα κράτη μέλη. Οι επιδοτήσεις αυτές είναι σημαντικές για να καταστεί το εν λόγω μέσο οικονομικά πρόσφορο.
Όπως ορίστηκε τον Δεκέμβριο του 2017, αυτή η λειτουργία σταθεροποίησης μπορεί συν τω χρόνω να συμπληρωθεί με πρόσθετους χρηματοδοτικούς πόρους εκτός του προϋπολογισμού της ΕΕ, που θα προέρχονται για παράδειγμα από τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας ή το μελλοντικό Ευρωπαϊκό Νομισματικό Ταμείο, καθώς και από έναν πιθανό προαιρετικό μηχανισμό ασφάλισης που θα συσταθεί από τα κράτη μέλη. Το Ταμείο Στήριξης της Σταθεροποίησης μπορεί επίσης να χρησιμεύσει ως μέσο για τον σκοπό αυτό.
Επόμενα βήματα
Είναι σημαντικό να υπάρξει ταχεία επίτευξη συμφωνίας σχετικά με τον συνολικό μακροπρόθεσμο προϋπολογισμό της ΕΕ και τις τομεακές προτάσεις, ώστε να εξασφαλιστεί ότι η χρηματοδότηση της ΕΕ θα αρχίσει να αποδίδει αποτελέσματα το συντομότερο δυνατόν. Τυχόν καθυστερήσεις θα σήμαιναν ότι η αρχιτεκτονική της Οικονομικής και Νομισματικής Ένωσης της Ευρώπης παραμένει ατελής, καθώς οι αναγκαίες μεταρρυθμίσεις θα απαιτούσαν περισσότερο χρόνο για να πραγματοποιηθούν και η ικανότητα απορρόφησης κραδασμών σε περιπτώσεις κρίσεων θα ήταν ανεπαρκής.
Η επίτευξη συμφωνίας το 2019 για τον επόμενο μακροπρόθεσμο προϋπολογισμό θα συμβάλει στην απρόσκοπτη μετάβαση από τον τρέχοντα μακροπρόθεσμο προϋπολογισμό (2014-2020) στον νέο, και θα εξασφαλίσει την προβλεψιμότητα και τη συνέχιση της χρηματοδότησης προς όφελος όλων.
Ιστορικό
Οι σημερινές προτάσεις βασίζονται στο όραμα που περιγράφεται στην έκθεση των πέντε προέδρων του Ιουνίου 2015, στα έγγραφα προβληματισμού για την Εμβάθυνση της Οικονομικής και Νομισματικής Ένωσης και το Μέλλον των Οικονομικών της Ένωσηςτης άνοιξης του 2017, στον χάρτη πορείας της Επιτροπής για την εμβάθυνση της Νομισματικής Ένωσης και στην ανακοίνωση σχετικά με τα νέα δημοσιονομικά μέσα για τη σταθερότητα της ζώνης του ευρώ εντός του πλαισιου της Ένωσης, της 6ης Δεκεμβρίου 2017, καθώς και στην ανακοίνωση σχετικά με το επόμενο πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο της 2ας Μαΐου 2018.
Οι προτάσεις αυτές αποτελούν μέρος της εν εξελίξει διαδικασίας για την ενίσχυση και την εμβάθυνση της Οικονομικής και Νομισματικής Ένωσης της Ευρώπης. Όλες οι μεταρρυθμίσεις που έχουν αναληφθεί μέχρι σήμερα καθοδηγούνται από την ανάγκη συνδυασμού της αλληλεγγύης και της ευθύνης σε όλα τα επίπεδα, κάτι που αποτελεί επίσης βασική προτεραιότητα των σημερινών προτάσεων. Εντάσσονται στον ευρύτερο χάρτη πορείας για μια πιο ενωμένη, πιο ισχυρή και πιο δημοκρατική Ένωση του προέδρου Γιούνκερ, καθώς και στο θεματολόγιο των ηγετών ενόψει της συνόδου στο Σιμπίου.
