Για μια γεωργία της γνώσης και της καινοτομίας

Η κοινωνία μας θέτει ολοένα και υψηλότερα τον πήχυ προσδοκιών και απαιτήσεων από την γεωργία. Ποιες είναι αυτές οι απαιτήσεις, που κατά σύμπτωση αρχίζουν όλες με το αγγλικό F; 

Τρόφιμα (Food): Απαιτείται διπλασιασμός της παραγωγής τροφίμων τα επόμενα 15-20 χρόνια, προκειμένου να υπάρχει διατροφική αυτάρκεια για να αντιμετωπιστεί η δημογραφική αύξηση που παρατηρείται με τον διπλασιασμό και σύντομα τριπλασιασμό του παγκόσμιου πληθυσμού.

Ζωοτροφές (Feeds): Απαιτείται αύξηση της εγχώριας, αλλά και σε ευρωπαϊκό επίπεδο, παραγωγής των ζωοτροφών ώστε να θρέψουμε τα ζώα μας, να ενισχύσουμε την κτηνοτροφία και να απαλλαγούμε από το εξαιρετικά υψηλό κόστος προμήθειας εισαγομένων ζωοτροφών.

Ίνες (Fibers): Απαιτείται αύξηση της καλλιέργειας των κλωστικών φυτών, ειδικά του βαμβακιού, για να καλυφθεί η παραγωγή περισσότερων νημάτων, υφασμάτων και ρούχων από φυτικές ίνες και λιγότερων από συνθετικές πρώτες ύλες (προϊόντα πετρελαίου).

Ανθοκομικά (Flowers): Απαιτείται αύξηση της παραγωγής περισσότερων δρεπτών ανθέων και γενικότερα καλλωπιστικών φυτών για αισθητικούς σκοπούς και για δημιουργία χώρων αναψυχής (βοηθητικά γήπεδα ποδοσφαίρου, γκολφ, κ.α.).

Αρωματικά και φαρμακευτικά (Fumes): Οι φαρμακευτικές, καθώς και οι βιομηχανίες καλλυντικών, απαιτούν ολοένα και περισσότερες ποσότητες πρώτων υλών –δηλαδή αιθέριων ελαίων, που προέρχονται από αρωματικά/ φαρμακευτικά φυτά. Επιπλέον, οι ουσίες αυτές έχουν ευρεία χρήση στην σαπωνοποιΐα και την παραγωγή ζωοτροφών.

Βιοκαύσιμα (Fuels): Καθώς το πετρέλαιο εξαντλείται, απαιτείται αύξηση της παραγωγής καυσίμων από τα φυτά είτε με την μορφή βιοπετρελαίου, είτε ως βιοαιθανόλη. Βιοαιθανόλες από φυτά παράγονται ήδη και χρησιμοποιούνται για την Παρασκευή ποτών (ούζο, ρακί, ρούμι, ουΐσκι, κ.α.), εντούτοις οι ποσότητες που απαιτούνται ως καύσιμη ύλη στα ΜΜΜ είναι πολύ μεγαλύτερες.

Ωστόσο, παρά τις απαιτήσεις αυτές, η ίδια κοινωνία συρρικνώνει συνεχώς τους διαθέσιμους πόρους για την παραγωγή: ακριβότερη ενέργεια, δημογραφικά γερασμένο και περιορισμένο ανθρώπινο δυναμικό, λιγότερα και ακριβότερα φυτοφάρμακα και λιπάσματα, λιγότερα και υποβαθμισμένα εδάφη, μειωμένο νερό άρδευσης, κ.α. Οι περιορισμοί αυτοί οξύνονται καθημερινά και λόγω της κλιματικής αλλαγής.

Ο μοναδικός τρόπος για να ανταποκριθεί επιτυχώς η γεωργία στις παραπάνω προκλήσεις, είναι να αξιοποιήσει στον μέγιστο βαθμό την γνώση, την έρευνα, την τεεχνολογία και την καινοτομία. Τα τελευταία χρόνια έχουν σημειωθεί ραγδαίες επιστημονικές και τεχνολογικές εξελίξεις. Ενδεικτικά παραδείγματα καινοτομιών που χρησιμοποιούνται ήδη στην γεωργία αποτελούν η ρομποτική (στον εμβολιασμό των φυτών), η πληροφορική (στην γεωργία ακριβείας), νέες μορφές ενέργειας όπως η γεωθερμία (στις θερμοκηπιακές καλλιέργειες), η γονιδιωματική τεχνολογία (στην πιστοποίηση της ποιότητας των ΠΟΠ, ΠΓΕ προϊόντων μας).

Κύριο εργαλείο μεταφοράς καινοτομίας σε αυτούς που την χρειάζονται από αυτούς που την παράγουν είναι οι λεγόμενες «συμπράξεις καινοτομίας» μεταξύ ερευνητικών κέντρων, πανεπιστημίων, γεωργών, ομάδων παραγωγών, μεταποιητικών βιομηχανιών, αλυσίδων διακίνησης και των καταναλωτών. Οι συμπράξεις αυτές παρέχουν την ευκαιρία να υποστηριχθεί ο τομέας της γεωργίας όχι μόνον από το κράτος, αλλά και από την Τοπική Αυτοδιοίκηση και τους παραγωγικούς φορείς. Οι συμπράξεις έρχονται να μετριάσουν και να θεραπεύσουν διαρθρωτικές αδυναμίες της ελληνικής γεωργίας, όπως ο μικρός και κατακερματισμένος κλήρος, μετατρέποντας το ατομικό μικρό «εγώ» στο «πολλοί μαζί», αξιοποιώντας καινοτόμα εργαλεία όπως η συμβολαιακή γεωργία, οι ομάδες παραγωγών και οι υγιείς συνεταιρισμοί.

Η ενίσχυση της έρευνας και της καινοτομίας στον πρωτογενή τομέα αποτελεί χρηματοδοτική προτεραιότητα και της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής (2014-2020), η οποία θα πρέπει μετά το 2020 να δώσει νέα και ιδιαίτερη έμφαση στις δημογραφικές εξελίξεις και στη κλιματική αλλαγή.