Της
Judy Dempsey*
Οι εν λόγω κρίσεις, μολονότι είναι πολύ διαφορετικές μεταξύ τους, έχουν ένα κοινό στοιχείο: Οι αλληλένδετες επιδράσεις της παγκοσμιοποίησης, της μετανάστευσης και των κοινωνικών μέσων ενημέρωσης δυσχεραίνουν τη σχέση μεταξύ των ηγετών των δημοκρατικών χωρών και των πολιτών τους.
Λίγες μόνο ευρωπαϊκές κυβερνήσεις κατάφεραν να βρουν έναν τρόπο αντιμετώπισης αυτού του ταχέως μεταβαλλόμενου κοινωνικού, οικονομικού και τεχνολογικού τοπίου.
Αξίζει να σημειωθεί μάλιστα ότι πολύ συχνά χρησιμοποιούν τη μετανάστευση με φθηνό τρόπο προκειμένου να καλύπτουν τις ολοένα και αυξανόμενες περιπλοκές της διακυβέρνησης. Δυστυχώς, αρκετές χώρες της ΕΕ στο Μαρακές στις 11 Δεκεμβρίου έδειξαν να αντιτίθενται στο παγκόσμιο σύμφωνο του ΟΗΕ για τη μετανάστευση.
Με αφορμή το γεγονός αυτό, δημιουργείται ένα εύλογο ερώτημα αναφορικά με το αν η ΕΕ θα συμφωνήσει μια πολιτική για τους πρόσφυγες και τους αιτούντες άσυλο, θέματα τα οποία έχουν προκαλέσει διχασμό και πίκρα. Οι λαϊκιστές κερδίζουν έδαφος.
Σύμφωνα με τους ίδιους, πρόκειται κυρίως για την "ανάκτηση του ελέγχου" από την ΕΕ. Στην πραγματικότητα, στην περίπτωση του Brexit, αυτό σημαίνει την εγκατάλειψη της ΕΕ χωρίς να δίνει κάποια εξήγηση για τις συνέπειες ή να αναλαμβάνει οποιαδήποτε ευθύνη για την επόμενη ημέρα.
Η έντονη αντιπαράθεση για το σχέδιο συμφωνίας του Brexit που επικράτησε μεταξύ της Βρετανίδας πρωθυπουργού Theresa May και του διαπραγματευτή της ΕΕ, Michel Barnier, την ανάγκασε να αναβάλει την κοινοβουλευτική ψηφοφορία για τη συμφωνία που επρόκειτο να λάβει χώρα στις 11 Δεκεμβρίου.
Επιπλέον, η γενική πολιτική ανικανότητα σε συνδυασμό με το Brexit έχουν προκαλέσει αναταραχή στη χώρα στην οποία δεν υπάρχει πλέον κέντρο. Η απουσία δε κινήτρου συμβάλλει στην έλλειψη ενός εποικοδομητικού διαλόγου. Ο πραγματισμός και η ευπρέπεια που κάποτε χαρακτήριζαν το Ηνωμένο Βασίλειο δεν υπάρχουν πλέον, παρά τις προσπάθειες της Μέι. Τέλος, η διεξαγωγή ενός δεύτερου δημοψηφίσματος ενδεχομένως να εμβαθύνει αυτή την επικίνδυνη πόλωση.
Το πολιτικό χάος στη Βρετανία μπορεί να φαίνεται απομονωμένο από την ΕΕ, παρόλο που δεν είναι. Η πτώση έχει επηρεάσει σε μεγάλο βαθμό τη σημαντική θέση του Λονδίνου στην Ευρώπη. Η γεωστρατηγική της προοπτική και οι διπλωματικές δεξιότητές της, που έχαιραν της υποστήριξης τόσο στις Βρυξέλλες όσο και στα υπόλοιπα κράτη μέλη, δεν υφίστανται πλέον. Τουλάχιστον όχι τόσο μέχρι να ανακτήσει και πάλι τον έλεγχο.
Στη Γαλλία, ο πρόεδρος Emmanuel Macron αγωνίζεται να κερδίσει τον έλεγχο της φιλόδοξης μεταρρυθμιστικής ατζέντας του μετά από μια λαϊκή εξέγερση των κίτρινων γιλέκων. Η απόφαση του Macron να αυξήσει την τιμή του ντίζελ αποτέλεσε την αιτία πρόκλησης των έντονων αυτών διαμαρτυριών. Στις 10 Δεκεμβρίου στη διάρκεια ομιλίας του, ένας ταπεινός Macron αναγκάστηκε να απολογηθεί γι’ αυτήν την απόφαση του.
«Θα μπορούσα να σας έκανα να πιστεύετε ότι δεν συμμερίζομαι τις ανησυχίες σας, ότι οι προτεραιότητές μου ήταν αλλού», υπογράμμισε. «Μπορεί να είχα πει λόγια που πλήγωσαν». Επιπλέον, ο Macron υποσχέθηκε να αυξήσει τον κατώτατο μισθό, να τερματίσει τον αμφιλεγόμενο φόρο για τις συντάξεις κάτω από τα 2.000 ευρώ μηνιαίως και να καταργήσει την εισφορά στις υπερωρίες. Η αύξηση της βενζίνης έχει ήδη ανακληθεί, ενώ η κατάργηση του φόρου περιουσίας θα παραμείνει.
Αυτό που συχνά παραλείπεται είναι ότι από τότε που εισήλθε στην Élysée πριν από δεκαοκτώ μήνες, ο Macron προώθησε τη σκληρή αγορά εργασίας. Εργάστηκε με μέτρια συνδικάτα. Δημιούργησε ένα εκπαιδευτικό σύστημα για τους μαθητές που εγκαταλείπουν το σχολείο. Στις φτωχές περιοχές μάλιστα, τα σχολεία διαθέτουν πλέον μικρότερες τάξεις, ώστε να δώσουν έμφαση στην εκπαίδευση των παιδιών που βρίσκονται σε μειονεκτική θέση.
Όσον αφορά το έλλειμμα του προϋπολογισμού, για πρώτη φορά από το 2007, ο Macron κατόρθωσε να μειώσει το όριο κάτω από το 3% του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος, γεγονός που βρίσκεται σε συμφωνία με τους κανόνες της ΕΕ.
Η άνοδος του είναι βέβαιο ότι θα αυξήσει το έλλειμμα, το οποίο θα μπορούσε να τον φέρει σε σύγκρουση με την ΕΕ.
Αν και ταπεινωμένος, ο Macron εξακολουθεί να φαίνεται αποφασισμένος να αλλάξει τη Γαλλία. Στη δήλωσή του, ανέφερε ότι η δυσαρέσκεια των ανθρώπων πάει πίσω «40 χρόνια». Έχει δίκιο. Η Γαλλία είναι μια πλούσια, αλλά μη ανταγωνιστική χώρα. Ο Macron εξελέγη με τη δέσμευση της μεταρρύθμισης και των ευρωπαϊκών κοινωνικών μέσων ενημέρωσης και των διαδηλώσεων, για να ξεπεράσει τις ιδέες του.
Τώρα πρέπει να χρησιμοποιήσει τα κοινωνικά μέσα με πολύ πιο δεσμευμένο τρόπο. Ωστόσο, εξίσου σημαντική είναι η άμεση επανασύνδεση με τους πολίτες. Σχεδιάζει να συναντήσει τους δημάρχους της χώρας «αυτοπροσώπως», προκειμένου να «διευκολύνει τον εθνικό διάλογο».
Ο Macron πρέπει να κινηθεί γρήγορα. Η Αριστερά και η ακροδεξιά δείχνουν να απολαμβάνουν τα δεινά του Γάλλου προέδρου, ειδικά καθώς η εκστρατεία για τις εκλογές για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο το 2019 θα ξεκινήσει τον επόμενο μήνα. Είναι έμπειροι στη χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Εντούτοις, δεν έχουν επιλογές παρόμοιες με τους Brexiteers, εκτός από την «ανάκτηση του ελέγχου» και την επιβάρυνση της επόμενης γενιάς με τεράστια εθνικά χρέη.
Στην Ιταλία, η λαϊκίστικη κυβέρνηση βρίσκεται σε επαφή με την ΕΕ σχετικά με το μέγεθος του ελλείμματος του προϋπολογισμού, το αυξανόμενο εθνικό χρέος και τα σχέδιά της για αύξηση των δαπανών ανεξάρτητα από το πώς θα επηρεαστεί η ανάπτυξη και η ανταγωνιστικότητα.
Για να εκπληρώσει τις εκλογικές δεσμεύσεις της, η κυβέρνηση θέλει να μειώσει τα όρια συνταξιοδότησης και να αυξήσει τις δαπάνες για την ευημερία και τις υποδομές με περισσότερο δανεισμό. Η Ιταλία έχει το μεγαλύτερο δημόσιο χρέος στην ΕΕ που ανέρχεται σε 2,3 τρισεκατομμύρια ευρώ. Η επιβάρυνση του χρέους ως ποσοστό της ετήσιας οικονομικής δραστηριότητας ανέρχεται στο 132% -δεύτερο μετά την Ελλάδα.
Αυτές οι κρίσεις αντανακλούν μια βαθιά αδιαθεσία στην ΕΕ, μια βαθιά αίσθηση ανασφάλειας για το μέλλον: η παγκοσμιοποίηση, η μετανάστευση και τα κοινωνικά μέσα. Η ηγεσία δεν έχει ακόμη ενσωματώσει αυτές τις προκλήσεις.
Οι κακουχίες δεν χρειάζεται να είναι μόνιμες. Αυτός είναι ο τρόπος με τον οποίο αντιδρά στις αναταραχές στη Γαλλία η Annegret Kramp-Karrenbauer, η νέα ηγέτης του κόμματος της
Χριστιανοδημοκρατικής ένωσης στη Γερμανίας: «Νομίζω ότι η Γερμανία βρίσκεται σε διαφορετική κατάσταση, διότι μέσω της κοινωνικής οικονομίας της αγοράς και του συστήματος κοινωνικής μας συνεργασίας συζητιούνται και επιλύονται διάφορα προβλήματα».
«Ευελπιστώ να διατηρήσουμε την ειρήνη στη χώρα μας, την κοινωνική ειρήνη που επιδιώκουμε εδώ και χρόνια». Ας ελπίσουμε να έχει δίκιο.
*a nonresident senior fellow at Carnegie Europe and editor in chief of Strategic Europe
