Του Ηλία Καραβόλια
Έχουμε Ευρωεκλογές και ο διάλογος για την Ευρώπη που θέλουμε είναι δυστυχώς σχεδόν μηδενικός.
Ελάχιστες είναι οι συγκεκριμένες προτάσεις που κατατίθενται από υποψηφίους και κόμματα παρά μόνο μια γενικόλογη ρητορική κατά των ευρωσκεπτικιστικών, λαϊκίστικων και ακροδεξιών δυνάμεων.
Ξεχώρισα προσωπικά μία πρόταση που αφορά την προσπάθεια ρύθμισης του ευρωσυστήματος πληρωμών. Και το κάνω επειδή ουσιαστικά αφορά την δημιουργία προϋποθέσεων για μηχανισμό ανακύκλωσης πλεονασμάτων μεταξύ Βορράς-Νότου.
Στο Opendemocracy λοιπόν δημοσιεύτηκε από τους Πέτιφορ, Αμάτο, Φαντάντσι (και αναδημοσιεύτηκε στην Εποχή στις 5/5) ένα κείμενο τεχνοκρατικής παρέμβασης ώστε να δημιουργηθεί μια Ευρωπαϊκή Ένωση Εκκαθάρισης των συναλλαγών και να αποφεύγονται οι ανισορροπίες.
Οι συγγραφείς μας θυμίζουν την Ευρωπαϊκή Ένωση Πληρωμών (EPU) μεταξύ του 1950 και του 1958 που επέτρεπε σε κάθε χώρα να χρηματοδοτεί τα ελλείμματα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών της, χωρίς να επαφίεται στις ιδιοτροπίες της κεφαλαιακής ρευστότητας και των διεθνών χρηματοπιστωτικών αγορών, όντας ένα «κέντρο εκκαθάρισης».
Τι συνέβαινε τότε ; Πολύ απλά καθορίστηκε μια ποσόστωση για κάθε χώρα, που αντιστοιχούσε στο 15% των συναλλαγών της με τις άλλες χώρες της Ένωσης. Τα πιστωτικά και χρεωστικά υπόλοιπα δεν θα μπορούσαν να υπερβούν τις αντίστοιχες ποσοστώσεις. Το σύστημα αυτό έθεσε στην ουσία ένα όριο στη συσσώρευση χρεών ή ελλειμμάτων με το κέντρο εκκαθάρισης και παρείχε στους οφειλέτες κίνητρο να συγκλίνουν σε ισορροπία με τους εμπορικούς τους εταίρους.
Ποιο ήταν το πρακτικό αποτέλεσμα αυτής της ποσόστωσης; Ασκήθηκε ισχυρή πίεση στις πιστώτριες χώρες, οι οποίες, όπως και η Γερμανία και η Ολλανδία σήμερα, δεν κατάφεραν να αυξήσουν τις εισαγωγές και να μειώσουν τα πλεονάσματα τους. Το αποτέλεσμα ήταν μια τεράστια επέκταση της παραγωγής, για πολλά χρόνια, και επέκταση του εμπορίου που συνοδεύονταν από την αύξηση της απασχόλησης και της ευημερίας σε κάθε χώρα.
Ουσιαστικά είχαμε μια ανάπτυξη βασισμένη στις εξαγωγές, κυρίως στη Γερμανία και την Ιταλία, αλλά και απελευθέρωση του εμπορίου. Αυτή η υπερδομή παρείχε στις χώρες-μέλη μεγαλύτερη αυτονομία για την ανάπτυξη μιας οικονομίας με καθοδηγητική αρχή την εγχώρια ζήτηση.
Οι συγγραφείς προτείνουν σήμερα, εποχή μετά την κρίση κρατικού και ιδιωτικού χρέους σε χώρες-μέλη, μια βελτιωμένη εκδοχή του συστήματος ,συμβατή με την σημερινή μηχανική εκκαθάρισης των πληρωμών, δηλαδή το περίφημο Target-2 (Διευρωπαϊκή Αυτοματοποιημένη Ταχεία Μεταφορά Ακαθάριστων Συναλλαγών σε πραγματικό χρόνο).
Με το Target-2 ,η Γερμανία, μαζί με άλλες πλεονασματικές χώρες, όπως οι Κάτω Χώρες, έχει δημιουργήσει σημαντικές πιστώσεις και έχει το υψηλότερο θετικό ισοζύγιο. Αντίστοιχα, η Πορτογαλία, η Ισπανία, η Ελλάδα, η Ιρλανδία και η Ιταλία δημιούργησαν σημαντικές χρεώσεις και ως εκ τούτου έχουν αρνητικά υπόλοιπα διακανονισμού. Αυτή είναι ουσιαστικά η βάση της χρόνιας ανισορροπίας που ζούμε μεταξύ της βόρειας και της νότιας Ευρώπης.
Όπως λένε οι συντάκτες του κειμένου αυτό το ’’λογιστικό τέχνασμα’’ έχει διαδραματίσει φυσικά καθοριστικό ρόλο για τη σωτηρία του συστήματος του ενιαίου νομίσματος. Επισημαίνουν φυσικά ότι δεν έλυσε το πρόβλημα των μεγάλων επιτοκίων spread αλλά τουλάχιστον εμπόδισε τη χρηματοπιστωτική αναταραχή που προκάλεσε η ξαφνική διακοπή της κίνησης κεφαλαίων μετά την κρίση χρέους, για να μη μετατραπεί σε νομισματική κρίση.
Η πρότασή τους λοιπόν είναι να δημιουργηθεί ένα τμήμα του TARGET2 -το αποκαλούν «T2trade»- το οποίο θα λειτουργεί, όπως και η παλιά EPU, ως πηγή χρηματοδότησης προσωρινών ανισορροπιών του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών, χωρίς να χρειάζεται να βασίζεται σε βραχυπρόθεσμες κινήσεις κεφαλαίων.
Το αποτέλεσμα θα είναι μια νέα «Ευρωπαϊκή Ένωσή Εκκαθάρισης». Παραθέτω, σχεδόν ως έχουν στο κείμενο, τις τέσσερις προϋποθέσεις για να είναι επιτυχές το εγχείρημα:
1. Η πίστωση θα πρέπει να περιορίζεται στο «T2trade» μόνο στις εμπορικές συναλλαγές μεταξύ ευρωπαϊκών χωρών και στον τουρισμό. Η ιδέα του περιορισμού ορισμένων διευκολύνσεων της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ) σε συγκεκριμένα είδη οικονομικών συναλλαγών δεν είναι νέα αφού εισήχθη με τις Στοχοθετημένες Μακροπρόθεσμες Πράξεις Αναχρηματοδότησης (TLTRO).
2. Θα πρέπει να περιοριστεί η δυνατότητα συσσώρευσης θετικών ή αρνητικών υπολοίπων, ανάλογα με τον όγκο του εξωτερικού εμπορίου κάθε χώρας. Η αρχή αυτή είναι απόλυτα σύμφωνη με τους ευρωπαϊκούς κανόνες, συγκεκριμένα στο πλαίσιο της Διαδικασίας Εξομάλυνσης Μακροοικονομικών Ανισορροπιών (MIP).
3. Οι ανισορροπίες μπορούν να υποβάλλονται σε συμμετρικές χρεώσεις. (σημ.: εννοούν να υποχρεώνονται όλες οι πλεονασματικές χώρες ότι είναι και χώρες-πιστωτές ότι και έχουν επωφεληθεί από το ενιαίο νόμισμα χάρη στην ευκαιρία να εξάγουν προς τις χώρες της Νότιας Ευρώπης με ανταγωνιστική συναλλαγματική ισοτιμία).Υπενθυμίζουν ότι αυτό θα ήταν σύμφωνο με αυτό που ανακοίνωσε η ΕΚΤ το καλοκαίρι του 2014 όταν, μετά την εισαγωγή αρνητικών επιτοκίων στις καταθέσεις, δήλωσε ότι αυτό θα πρέπει να ισχύει και για τους ισολογισμούς του TARGET2.
4. Θα πρέπει να υπάρχει η δυνατότητα προσαρμογής των πραγματικών, αν όχι ονομαστικών, συναλλαγματικών ισοτιμιών, εάν οι ανισορροπίες αποδειχθούν επίμονες.
Φρονώ ότι η πρόταση των Πέτιφορ, Αμάτο, Φαντάντσι πρόκειται για εφικτή, βιώσιμη και ρεαλιστική τεχνοκρατική αλλαγή που μπορεί να αλλάξει άρδην το σκηνικό τόσο:
α) στην ομαλή ρύθμιση της ταχύτητας κυκλοφορίας του χρήματος,
β) στην βελτίωση της εικόνας των τραπεζών και
γ) στην αύξηση της πιστωτικής επέκτασης στις οικονομίες.
Επίσης αυτό που κατά βάθος ενισχύεται είναι η αρχή της αλληλεγγύης μεταξύ των χωρών του Βορρά και του Νότου και την αλληλεγγύη μεταξύ χωρών οφειλετών και πιστωτών (εύστοχα το ονομάζουν ’’συμμετρική κατανομή του βάρους της αναπροσαρμογής’’).
Η πρόταση αυτή δεν παραβιάζει την ελευθερία κίνησης κεφαλαίων αλλά ρυθμίζει ουσιαστικά τις τάσεις στους ρυθμούς εκκαθάρισης των συναλλαγών ώστε να προλαμβάνονται τα υπερβολικά πλεονάσματα και ελλείμματα.
Η ιδεολογία των συντακτών του κειμένου τους ωθεί στο συμπέρασμα ότι με την πρόταση τους διαφυλάσσεται ’’η προστασία από την αρπακτική συμπεριφορά των αυτορρυθμιζόμενων αγορών’’. Θα σχολίαζα απλά ότι πρόκειται για ρυθμιστική παρέμβαση, κάτι σαν ’’κευνσιανή νομισματική ρύθμιση’’ θα το ονόμαζα εγώ, που αν εισακουστεί μπορεί να δημιουργήσει συνθήκες για αυτό που κατά την γνώμη πολλών οικονομολόγων λείπει από την Ευρωζώνη : έναν μηχανισμό ανακύκλωσης των πλεονασμάτων ώστε να μειωθούν οι έντονες εισοδηματικές ανισότητες μεταξύ των λαών της Ένωσης.
