Ενόψει του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου του Ιουνίου (άρθρο 50), η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πραγματοποίησε χθες απολογισμό –στην πέμπτη ανακοίνωσή της σχετικά με την ετοιμότητα για το Brexit– των μέτρων ετοιμότητας και έκτακτης ανάγκης της Ευρωπαϊκής Ένωσης για το Brexit, ιδίως υπό το πρίσμα της απόφασης που έλαβε στις 11 Απριλίου το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο (άρθρο 50), κατόπιν αιτήματος του Ηνωμένου Βασιλείου και σε συμφωνία με αυτό, να παρατείνει έως την 31η Οκτωβρίου 2019 την περίοδο που προβλέπει το άρθρο 50.
Δεδομένης της αβεβαιότητας που εξακολουθεί να επικρατεί στο Ηνωμένο Βασίλειο όσον αφορά την επικύρωση της συμφωνίας αποχώρησης –όπως συμφωνήθηκε με την κυβέρνηση του Ηνωμένου Βασιλείου τον Νοέμβριο του 2018– και της συνολικής πολιτικής κατάστασης στο εσωτερικό της χώρας, το σενάριο ενός Brexit χωρίς συμφωνία την 1η Νοεμβρίου 2019 παραμένει πολύ πιθανό –αν και ανεπιθύμητο– ενδεχόμενο.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προετοιμάζεται από τον Δεκέμβριο του 2017 για την περίπτωση της αποχώρησης του Ηνωμένου Βασιλείου χωρίς συμφωνία. Μέχρι σήμερα, η Επιτροπή έχει υποβάλει 19 νομοθετικές προτάσεις, 18 από τις οποίες έχουν εγκριθεί από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο.
Σχετικά με την εναπομένουσα πρόταση –τον κανονισμό έκτακτης ανάγκης όσον αφορά τον προϋπολογισμό της ΕΕ για το 2019– επιτεύχθηκε πολιτική συμφωνία, η οποία αναμένεται να εγκριθεί επίσημα αργότερα εντός του μηνός. Η Επιτροπή έχει επίσης εκδώσει 63 μη νομοθετικές πράξεις και έχει δημοσιεύσει 93 ανακοινώσεις ετοιμότητας.
Δεδομένης της παράτασης της περιόδου του άρθρου 50, η Επιτροπή έλεγξε προσεκτικά όλα αυτά τα μέτρα για να βεβαιωθεί ότι εξακολουθούν να επιτυγχάνουν τους επιδιωκόμενους στόχους. Η Επιτροπή κατέληξε στο συμπέρασμα ότι δεν υπάρχει ανάγκη τροποποίησης οποιωνδήποτε μέτρων επί της ουσίας και ότι αυτά παραμένουν κατάλληλα για τον επιδιωκόμενο σκοπό. Η Επιτροπή δεν σχεδιάζει να λάβει νέα μέτρα πριν από τη νέα ημερομηνία αποχώρησης.
Η Επιτροπή υπενθυμίζει ότι αποτελεί ευθύνη όλων των ενδιαφερομένων να προετοιμαστούν για όλα τα σενάρια. Δεδομένου ότι η περίπτωση της αποχώρησης χωρίς συμφωνία παραμένει πιθανή, η Επιτροπή συνιστά ένθερμα σε όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη να επωφεληθούν από το πρόσθετο χρονικό διάστημα που παρέχει η παράταση ώστε να βεβαιωθούν ότι έχουν λάβει όλα τα αναγκαία μέτρα για να προετοιμαστούν για την αποχώρηση του Ηνωμένου Βασιλείου από την ΕΕ.
Η σημερινή ανακοίνωση παρέχει λεπτομέρειες σχετικά με τις προετοιμασίες που πραγματοποιούνται στην ΕΕ των 27 σε τομείς όπως τα δικαιώματα διαμονής και κοινωνικής ασφάλισης των πολιτών, τα τελωνεία και η φορολογία, οι μεταφορές, η αλιεία, οι χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες, καθώς και τα φάρμακα, τα ιατροτεχνολογικά προϊόντα και οι χημικές ουσίες.
Σενάριο αποχώρησης χωρίς συμφωνία
Εάν αποχωρήσει χωρίς συμφωνία, το Ηνωμένο Βασίλειο θα καταστεί τρίτη χώρα χωρίς μεταβατικές ρυθμίσεις. Από τη στιγμή εκείνη, όλο το πρωτογενές και παράγωγο δίκαιο της ΕΕ θα παύσει να ισχύει για το Ηνωμένο Βασίλειο.
Δεν θα υπάρξει μεταβατική περίοδος, όπως προβλέπεται στη συμφωνία αποχώρησης. Αυτό θα προκαλέσει προφανώς σημαντικές διαταραχές για τους πολίτες και τις επιχειρήσεις και θα έχει σοβαρό αρνητικό οικονομικό αντίκτυπο, ο οποίος θα είναι αναλογικά πολύ μεγαλύτερος για το Ηνωμένο Βασίλειο από ό,τι για τα κράτη μέλη της ΕΕ των 27.
Όπως επισήμανε ο Πρόεδρος Γιούνκερ στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο στις 3 Απριλίου 2019, σε περίπτωση που επικρατήσει το σενάριο της αποχώρησης χωρίς συμφωνία, το Ηνωμένο Βασίλειο θα πρέπει να αντιμετωπίσει τρία βασικά ζητήματα σχετικά με την αποχώρηση ως προϋπόθεση για να εξετάσει η ΕΕ το ενδεχόμενο να ξεκινήσει διαβουλεύσεις σχετικά με τη μελλοντική σχέση.
Πρόκειται για τους εξής τομείς: 1) προστασία και προάσπιση των δικαιωμάτων των πολιτών που έχουν ασκήσει το δικαίωμα ελεύθερης κυκλοφορίας τους πριν από το Brexit, 2) τήρηση των οικονομικών υποχρεώσεων που έχει αναλάβει το ΗΒ ως κράτος μέλος και 3) σεβασμός του γράμματος και του πνεύματος της Συμφωνίας της Μεγάλης Παρασκευής και διαφύλαξη της ειρήνης στη νήσο της Ιρλανδίας, καθώς και της ακεραιότητας της εσωτερικής αγοράς.
Οι εργασίες ετοιμότητας και έκτακτης ανάγκης της ΕΕ για την περίπτωση αποχώρησης χωρίς συμφωνία: συνεχής επαγρύπνηση σε επιλεγμένους τομείς
Η προετοιμασία για την αποχώρηση του Ηνωμένου Βασιλείου αποτελεί κοινή προσπάθεια των δημόσιων διοικήσεων και των οικονομικών φορέων. Η Επιτροπή διεξήγαγε εκτενείς τεχνικές διαβουλεύσεις με τα κράτη μέλη της ΕΕ των 27, με αντικείμενο τόσο γενικά θέματα ετοιμότητας και έκτακτης ανάγκης όσο και ειδικά τομεακά, νομικά και διοικητικά ζητήματα ετοιμότητας.
Η Επιτροπή έχει επίσης ολοκληρώσει την περιοδεία της στις πρωτεύουσες των 27 κρατών μελών της ΕΕ. Το συμπέρασμα των επισκέψεων είναι ότι τα κράτη μέλη είναι καλά προετοιμασμένα για όλα τα σενάρια.
Η χθεσινή ανακοίνωση επικεντρώνεται σε τομείς στους οποίους θα απαιτηθεί διαρκής και ιδιαίτερη επαγρύπνηση κατά τους προσεχείς μήνες.
Δικαιώματα διαμονής και κοινωνικής ασφάλισης των πολιτών
· Τα κράτη μέλη είχαν καταρτίσει ή θεσπίσει εθνικά μέτρα έκτακτης ανάγκης πριν από τις 12 Απριλίου 2019, προκειμένου να εξασφαλίσουν ότι οι υπήκοοι του Ηνωμένου Βασιλείου και τα μέλη της οικογένειάς τους που είναι υπήκοοι τρίτων χωρών θα μπορούσαν να διατηρήσουν το καθεστώς νόμιμης διαμονής τους κατά το διάστημα αμέσως μετά από μια αποχώρηση χωρίς συμφωνία.
· Για να υπάρξει περισσότερη σαφήνεια, η Επιτροπή παρουσίασε επισκόπηση των δικαιωμάτων διαμονής στα κράτη μέλη της ΕΕ των 27 κρατών μελών (βλ. εδώ, συμπεριλαμβανομένων άμεσων συνδέσμων προς τους εθνικούς ιστοτόπους για την ετοιμότητα). Η επισκόπηση αυτή θα επικαιροποιείται διαρκώς.
Φάρμακα, ιατροτεχνολογικά προϊόντα και χημικές ουσίες
· Μόνο ένας μικρός αριθμός φαρμάκων που υπόκεινται σε κεντρική διαδικασία έγκρισης (περίπου το 1 %) δεν είχε συμμορφωθεί με την κανονιστική συμμόρφωση έως τις 12 Απριλίου 2019. Ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Φαρμάκων (EMA) βρίσκεται πλέον κοντά στην ολοκλήρωση της διαδικασίας κανονιστικής συμμόρφωσης για τα προϊόντα που εγκρίνονται σε κεντρικό επίπεδο.
· Για τα προϊόντα που εγκρίνονται σε εθνικό επίπεδο, πρέπει να καταβληθούν περαιτέρω προσπάθειες ώστε τα υπόλοιπα φάρμακα να βρίσκονται σε κανονιστική συμμόρφωση έως τις 31 Οκτωβρίου 2019.
· Η μεταφορά πιστοποιητικών για ιατροτεχνολογικά προϊόντα από κοινοποιημένους οργανισμούς του Ηνωμένου Βασιλείου προς κοινοποιημένους οργανισμούς της ΕΕ των 27 συνεχίζεται.
· Όσον αφορά τις χημικές ουσίες, έως τα τέλη Απριλίου του 2019, οι καταχωρίσεις βάσει του κανονισμού REACH 463 ουσιών είχαν μεταφερθεί στα κράτη μέλη της ΕΕ των 27, ενώ 718 εξακολουθούσαν να είναι καταχωρισμένες μόνο από καταχωρίζοντες εγκατεστημένους στο Ηνωμένο Βασίλειο. Ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Χημικών Προϊόντων (ECHA) άνοιξε ένα «παράθυρο Brexit» στο REACH-IT για να λάβει τα απαραίτητα μέτρα για τη μεταφορά των καταχωρίσεών τους βάσει του κανονισμού REACH πριν από την ημερομηνία αποχώρησης.
Τελωνεία, έμμεση φορολογία και συνοριακοί σταθμοί ελέγχου
· Στον τομέα των τελωνείων και της έμμεσης φορολογίας, η Επιτροπή διοργάνωσε πολυάριθμες τεχνικές συσκέψεις και δημοσίευσε καθοδηγητικά σημειώματα για τα τελωνεία, τον φόρο προστιθέμενης αξίας (ΦΠΑ) και τους ειδικούς φόρους κατανάλωσης πριν από την προηγούμενη ημερομηνία αποχώρησης.
· Οι εθνικές διοικήσεις έχουν πραγματοποιήσει σημαντικές επενδύσεις σε υποδομές και ανθρώπινους πόρους, ιδίως στα κράτη μέλη που είναι τα κύρια σημεία εισόδου και εξόδου για το εμπόριο της ΕΕ με το Ηνωμένο Βασίλειο. Τα κράτη μέλη συνεργάζονται επίσης με την Επιτροπή στο πλαίσιο των προσπαθειών της για κατάρτιση και επικοινωνία προκειμένου να προσεγγίσουν τους οικονομικούς φορείς και τους ενδιαφερομένους γενικά.
· Στον τομέα των υγειονομικών και φυτοϋγειονομικών ελέγχων (ΥΦΕ), τα κράτη μέλη της ΕΕ των 27 δημιούργησαν νέους συνοριακούς σταθμούς ελέγχου (ΣΣΕ) ή επέκτειναν τους υπάρχοντες στα σημεία εισόδου των εισαγωγών από το Ηνωμένο Βασίλειο στην ΕΕ.
Μεταφορές
· Στον τομέα των αεροπορικών μεταφορών, ο κανονισμός έκτακτης ανάγκης περιλαμβάνει ειδικό μηχανισμό για τη συμμόρφωση των αεροπορικών εταιρειών της ΕΕ με την ενωσιακή απαίτηση περί κατά πλειοψηφία κυριότητας και ελέγχου. Η διαδικασία αυτή είναι σε εξέλιξη και η Επιτροπή βρίσκεται σε τακτική επαφή με τις εθνικές αρχές.
· Στον τομέα των σιδηροδρομικών μεταφορών, οι φορείς εκμετάλλευσης που δεν έχουν λάβει τα αναγκαία μέτρα για να αποκτήσουν τα σχετικά έγγραφα της ΕΕ των 27 θα πρέπει να προβούν στις αναγκαίες ενέργειες για την απόκτησή τους.
Αλιευτικές δραστηριότητες
· Στον τομέα της αλιείας, η Επιτροπή έχει λάβει άμεσα μέτρα για την εφαρμογή των ενωσιακών κανονισμών έκτακτης ανάγκης. Η Επιτροπή και τα κράτη μέλη συνεργάστηκαν για τη συλλογή πληροφοριών με την κατάλληλη μορφή, ώστε τα αιτήματα των σκαφών της ΕΕ για χορήγηση άδειας πρόσβασης στα ύδατα του Ηνωμένου Βασιλείου να μπορούν να διεκπεραιώνονται μόλις τεθεί σε εφαρμογή ο κανονισμός έκτακτης ανάγκης για τις άδειες αλιείας.
· Η Επιτροπή συνεργάστηκε επίσης στενά με τα κράτη μέλη για την προσαρμογή των επιχειρησιακών προγραμμάτων τους, έτσι ώστε οι πόροι στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Ταμείου Θάλασσας και Αλιείας να μπορούν να χρησιμοποιηθούν κατά την προσωρινή παύση, εφόσον χρειαστεί και κριθεί σκόπιμο.
Χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες
· Παρόλο που την περίοδο πριν από την 12η Απριλίου 2019 οι επιχειρήσεις είχαν σημειώσει σημαντική πρόοδο όσον αφορά τον σχεδιασμό έκτακτης ανάγκης, παραμένουν ωστόσο ορισμένα εναπομένοντα ζητήματα. Οι ασφαλιστικές εταιρείες, οι πάροχοι υπηρεσιών πληρωμών και άλλοι φορείς παροχής χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών, οι οποίοι παραμένουν απροετοίμαστοι όσον αφορά ορισμένες πτυχές των δραστηριοτήτων τους (για παράδειγμα, διαχείριση συμβάσεων και πρόσβαση σε υποδομές) ενθαρρύνονται να ολοκληρώσουν οπωσδήποτε τα προπαρασκευαστικά τους μέτρα έως τις 31 Οκτωβρίου 2019.
Η Επιτροπή συνεργάζεται με τις εποπτικές αρχές σε ενωσιακό και εθνικό επίπεδο προκειμένου να διασφαλίσει την πλήρη εφαρμογή των σχεδίων έκτακτης ανάγκης των επιχειρήσεων και αναμένει ότι οι εποπτικές αρχές του Ηνωμένου Βασιλείου δεν θα εμποδίσουν τις επιχειρήσεις να εφαρμόζουν τέτοια σχέδια.
