του Τριφύλλη Αντώνη*
Ο γνωστός μας Φ.Φ. στο πρόσφατο βιβλίο του «Ταυτότητα» παραδέχεται το λάθος του. Η πρόβλεψή του στο μπεστ σέλερ που είχε γράψει μετά την κατάρρευση του κομμουνισμού («Το τέλος της Ιστορίας») για επικράτηση της φιλελεύθερης δημοκρατίας αποδείχτηκε λανθασμένη. Είκοσι χρόνια μετά, συμβαίνει το αντίθετο. Η φιλελεύθερη δημοκρατία υποχωρεί προς όφελος των λαϊκιστών – εθνικιστών. Μεγάλες δυνάμεις, όπως οι ΗΠΑ, η Μ. Βρετανία, αλλά και πολλές χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης κυβερνώνται ή απειλούνται από δυνάμεις της «ανελεύθερης δημοκρατίας» (illiberal democracy).
Ο λόγος της εξέλιξης αυτής δεν είναι μόνο οικονομικός – περιθωριοποίηση, άνοιγμα της ψαλίδας πλούσιων – φτωχών. Είναι κυρίως ταυτοτικός. Μεγάλα τμήματα πληθυσμού αισθάνονται προσβολή από τη σημερινή τάξη πραγμάτων σε σχέση με τα θρησκευτικά (Ισλάμ) ή εθνικά κ.ά. στοιχεία της ταυτότητάς τους. Ειδικά στην Ευρώπη, όπου δεν έχει ακόμη σχηματιστεί μια ευρωπαϊκή ταυτότητα, η απειλή έχει εστιαστεί στο Μεταναστευτικό, ακόμη και σε χώρες που δεν έχουν πρόβλημα μετανάστευσης. Η πολιτική δε σύγκρουση εκφράζεται με τη διαπάλη της αριστερής με την ακροδεξιά παράταξη.
Αυτό ακριβώς το ζήτημα, το ταυτοτικό, προκάλεσε τη βίαιη αντίδραση πολιτικών δυνάμεων στην ονομασία της αντιπροεδρίας του κ. Σχοινά «Προστασία του ευρωπαϊκού τρόπου διαβίωσης», και όχι το πρόσωπο του επιτρόπου. Είναι προφανές ότι η κυρία Φον ντερ Λάιεν προσπάθησε να αποφύγει το λάθος της κυρίας Μέρκελ που, ακολουθώντας τη λογική, έδειξε να υπερασπίζεται την ανθρωπιστική αντιμετώπιση του ζητήματος, με αποτέλεσμα να καταρρεύσει εκλογικά μαζί με τους συγκυβερνώντες Σοσιαλδημοκράτες.
Πράγματι, η ονομασία είναι προκλητική. Και μπορεί να αλλάξει στη διάρκεια της διαδικασίας επικύρωσης της νέας Επιτροπής από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Ομως, η ουσία είναι ότι από τη Σουηδία μέχρι την Αγγλία και από την Ιταλία μέχρι τη Γαλλία η αντιμεταναστευτική τοποθέτηση της πλειοψηφίας είναι το βασικό όπλο της λαϊκιστικής – εθνικιστικής προπαγάνδας. Η αλλοίωση της πληθυσμιακής σύνθεσης από μεγάλες μεταναστευτικές ροές προκαλεί την αντίδραση του πληθυσμού.
Το πρώτο βήμα της διαδικασίας είναι ο έλεγχος του κάθε προτεινόμενου επιτρόπου από την αρμόδια Επιτροπή του Κοινοβουλίου ως προς τη νομιμότητα της υποψηφιότητας. Η πιθανή «σύγκρουση συμφερόντων» είναι ένας λόγος αποκλεισμού του/της. Στη συνέχεια θα κληθούν σε ακρόαση οι εκτελεστικοί αντιπρόεδροι. Και στις 30 Σεπτεμβρίου θα αρχίσει η ακρόαση-μαραθώνιος του κάθε επιτρόπου και θα ακολουθήσει η ψηφοφορία στην ολομέλεια της νέας Επιτροπής των 27 μελών μέχρι το τέλος Οκτωβρίου. Εκτός και αν έχει αναγκαστεί ο κ. Τζόνσον να υπακούσει στην απόφαση του Κοινοβουλίου του για παράταση της απόφασης για την έξοδο. Σε αυτήν την περίπτωση θα προταθεί και ο βρετανός επίτροπος.
Ας δούμε όμως μερικά στοιχεία της αμφιλεγόμενης αντιπροεδρίας και τι πραγματικά καλείται να συντονίσει ο κ. Σχοινάς.
1. Η πρώτη του προτεραιότητα είναι η επίτευξη της κοινοτικής αντιμετώπισης του θέματος. Κάτι που μέχρι τώρα μπλοκάρουν κάποια κράτη της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης με πρωταγωνιστή τον κ. Ορμπαν, κύριο εκφραστή της illiberal democracy. Οι διπλωματικές, χαμηλών τόνων αλλά ξεκάθαρες θέσεις του επιτρόπου μας, η πιστή συμπόρευσή του με το Λαϊκό Κόμμα είναι τα όπλα με τα οποία θα πρέπει να επιτύχει τον στόχο του.
Δεν θα πρέπει να ξεχνάμε ότι οι προτάσεις για χορήγηση της κοινοτικής βοήθειας, υπό τον όρο ότι θα ευθυγραμμίζονται τα κράτη-μέλη με τις αρχές και τις αξίες της ΕΕ, δεν μπορούν να περάσουν με νομικούς όρους. Αφήστε που η Ελλάδα του κ. Τσίπρα, όπως πολλά κράτη-μέλη, ήταν αντίθετη με αυτήν την πρόνοια για δικούς του προφανείς λόγους. Στην πρώτη δημόσια δήλωσή του ο κ. Σχοινάς ήταν ξεκάθαρος: «Δεν πρόκειται να αφήσουμε στην τύχη τους τα κράτη-μέλη που σηκώνουν το βάρος της μεταναστευτικής ροής».
2. Μία από τις σημαντικές πολιτικές που θα ξεδιπλωθούν είναι η ένταξη – integration. Σήμερα η ΕΕ αντιμετωπίζει το κρίσιμο ζήτημα με πλήθος διάσπαρτων δράσεων σε διάφορες γενικές διευθύνσεις, χωρίς να έχουν συνεδριάσει ποτέ μεταξύ τους. Ο επίτροπος δεν χρειάζεται μια Γενική Διεύθυνση για να τις ενσωματώσει, αλλά να συντονίσει αυτές τις δράσεις και να τις αναδείξει. Πρόκειται για μια παλιά ιδέα του Κον Μπεντίτ, που προειδοποιούσε την ΕΕ ότι απαιτούνται μια πολιτική επιλογής των μεταναστών με ποσοστώσεις και μια πολιτική ένταξης.
3. Μια τρίτη σημαντική και άμεσα αναγκαία διευθέτηση είναι η φύλαξη των εξωτερικών συνόρων. Εδώ τα πράγματα είναι πιο δύσκολα. Οι 15.000 προσλήψεις για ενδυνάμωση της Frontex δεν εγκρίθηκαν από τα κράτη-μέλη, παρά τη δέσμευση που είχαν αναλάβει. Η πολιτική ευελιξία και η πειθώ του κ. Σχοινά θα δοκιμαστούν στην κρίσιμη αυτή πολιτική.
4. Βασικό στοιχείο των δεξιοτήτων των επιτρόπων που ζητούν η πρόεδρος και το Κοινοβούλιο είναι η επικοινωνία. Σε αυτόν τον τομέα ο κ. Σχοινάς απέδειξε τις ικανότητές του ως εκπρόσωπος Τύπου του κ. Γιούνκερ.
Είμαι βέβαιος ότι η νέα Επιτροπή και ο δικός μας επίτροπος έχουν τις προϋποθέσεις για να πετύχουν. Ας ελπίσουμε το Κοινοβούλιο να μη σταθεί εμπόδιο και καθυστερήσει ή, ακόμη χειρότερα, απορρίψει την πρόταση του Συμβουλίου. Κάτι τέτοιο θα ισοδυναμούσε με αυτοκτονία.
*μέλος του Εποπτικού Συμβουλίου της διαΝΕΟσις, πρώην στέλεχος της ΕΕ
**πρώτη δημοσίευση: www.tovima.gr
