Σκλάβοι στα δεσμά μας

του Ηλία Καραβόλια

Παρά την υπερβολική αισιοδοξία για αλλαγή της ζωής μας μέσω βελτίωσης του οικονομικού κλίματος (απο κεφάλαια που δεν βλέπουμε αλλά απλά ελπίζουμε ότι θα έλθουν επειδή μας μίλησαν και τους μιλήσαμε) αυτά που σίγουρα έρχονται είναι τα ραβασάκια απο τις τράπεζες (τα οποία έχουν αυξηθεί κατακόρυφα) δείχνοντας ότι υπάρχει μια μόνιμη και δυνατή σχέση που έχει πλέον έγκατασταθεί για τα καλά στην ελληνική κοινωνία: η σχέση πιστωτή και οφειλέτη. Kαι η διαχείριση αυτής της σχέσης λειτουργεί συμπληρωματικά στην αναπαραγωγή της εξουσίας του χρέους.

Πίσω απο την αναμονή για ανάπτυξη-που ως δια μαγείας θα αφορά όλους επειδή αυτό ’’προστάζει’’ η αστική πολιτική οικονομία των αποτελεσματικών αγορών - κρύβεται μια  μόνιμη συγκρουσιακή σχέση εξουσιαστή και εξουσιαζόμενου (βλ. Lazzarato, M. (2015)
Governing by Debt, Semiotext (e), MIT Press, Cambridge MA.) Στην Ελλάδα συνέβη ότι και στις μετανεωτερικές δυτικές ’’ελεύθερες’’ οικονομίες της απορρύθμισης. H πετυχημένη κατασκευή του χρεωμένου ανθρώπου είναι στην ουσία η κατασκευή εκείνου του υποτακτικού υπηκόου στην ισχυρή εξουσία της τραπεζικής και βιομηχανικής ελίτ. Η δε ελεύθερη πτώση της περίφημης μεσαίας τάξης αποκάλυψε ότι ζούσαμε με μια ’’εφεύρεση’’ του συστήματος. Μύθοι που ντύθηκαν με το ιδεολογικό πέπλο της ελευθερίας άρχισαν να γίνονται απενοχοποιημένες παράμετροι προόδου.

Με χαρακτηριστικότερη την εκτόξευση της κατανάλωσης ως δημιουργού ταυτότητας (ατομικής κατά κύριο λόγο) ακόμα κι αν επρόκειτο για κατανάλωση με δανεικά. Και ακολούθησε η ατομική και συλλογική υπερχρέωση απο την οποία δεν θα απαλλαχθούμε ως κοινωνία αν ελπίζουμε απλά στην ορθόδοξη θεωρία της οικονομικής πολιτικής: να δημιουργηθεί δηλαδή πρώτα κέρδος και μετά θα ωφεληθούν όλοι όσοι εργάστηκαν για αυτό. Αυτή η λογική αντίφαση απωθείται στις δημόσιες συζητήσεις, κρύβεται ακόμη και απο τις αριστερές πένες. Αποσιωπάται το γεγονός ότι τα κέρδη δεν σημαίνει οτι μοιράζονται και διαχέονται στην κοινωνία έτσι αυτόματα και απλά. Πράγμα που δεν συμβαίνει με το χρέος το οποίο κοινωνικοποιείται, διαμοιράζεται(ειδικά αν αφορά ζημίες τραπεζικών ισολογισμών),αποκτά συλλογική ταυτότητα και εξατομικεύει την ευθύνη. Αυτή ακριβώς η εξατομικευμένη ευθύνη γεννάει την συλλογική φυλακή των υψηλά στοχευμένων πλεονασμάτων αφού είτε χρωστάς ατομικά είτε όχι ανήκεις στους “ελεύθερους πολιορκημένους” των μνημονίων.

Δεν βλάπτει εδώ η θεωρητική παρατήρηση καθώς η αποπληρωμή των χρεών δημιουργεί στο συλλογικό ασυνείδητο μια μόνιμη υποχρέωση εξόφλησης με την κοινωνία να αποστερείται πλήρως την αυτονομία της έναντι του κράτους και να καθίσταται προϊόν των τεχνικών διακυβέρνησης (Gulli B., “A second innocence”: deactivating the debt machine”, Reviews in Cultural Theory, 2013). Ουσιαστικά πρόκειται για μια κατάσταση ζωής-θανάτου. Πρόκειται για συλλογικό ψυχοπαθολογικό δυναμικό που παλινδρομεί σε ένα καθεστώς μη ύπαρξης (Butler J. Antigone’s Claim, Kinship Between Life and Death, Columbia University Press, 2000)

Υπάρχει άραγε τρόπος απόδρασης από την καθίζηση των ενστίκτων αυτοσυντήρησης και της εμπλοκής τους με το μυθοποιημένο ελληνικό δαιμόνιο και την ορμή της προόδου ; Ας μην γελιόμαστε: δεν ξέρουμε που ακριβώς θα σταματήσει η βιοπολιτική του χρέους. Ο ατομικισμός και ο κοινωνικός αυτοματισμός έχουν το πάνω χέρι. Και πλέον με τις πολιτικές απορρύθμισης που εγκαινιάζονται στο όνομα ενός μεταρρυθμιστικού οίστρου, ένας ισχυρός νεοδαρβινισμός σκεπάζει την κοινωνία. Και δυστυχώς αυτό το ατέρμονο ψυχαναγκαστικό παίγνιο μεταξύ ατομικών και συλλογικώνικανοτήτων γίνεται αντιληπτό μόνο από την οπτική γωνία του αμερόληπτου παρατηρητή. Ο Έλληνας όμως δεν υπήρξε ποτέ αμερόληπτος αφού είναι πάντα σκλάβος στα δεσμά του διχασμού και της εξιλέωσης.

Τέλος,το εφεύρημα της κανονικότητας δεν πείθει όσους συνήθισαν στο παθολογικό ισοζύγιο της καθημερινότητας. Στην Ελλάδα, είτε με ουρανοξύστες και πετρέλαια, είτε με φαραωνικά έργα και υποσχέσεις για τους πολλούς, η ουσία είναι ότι οι περισσότεροι αγωνιζόμαστε για να ξορκίζουμε τον θάνατο που κρύβει το χρέος και ξέρουμε ότι δουλεύουμε για να ζούμε καλά ! Έστω και αν αυτό σημαίνει οτι θα ξαναχρεωθούμε ως άτομα και ως κράτος. Ξέρουμε φυσικά ότι αυτό το εύ ζήν είναι το συγκριτικό μας πλεονέκτημα διότι οι άλλοι λαοί, ή έστω οι περισσότεροι, απλά ζουν για να δουλεύουν.....