του Δημήτριου Ζοπουνίδη*
Στις ημέρες μας, ένα από τα πιο φλέγοντα ζητήματα είναι αυτό της κλιματικής αλλαγής. Σε παγκόσμιο επίπεδο, επίσημοι φορείς, αρχές, οργανισμοί καθώς και οργανώσεις ασχολούνται ανελλιπώς με αυτήν. Στο Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ 2020, που πραγματοποιήθηκε στο Davos (21-24 Ιανουαρίου), η κλιματική αλλαγή τοποθετήθηκε στην κορυφή των ανησυχιών για τη βιωσιμότητα του πλανήτη για πρώτη φορά στα χρονικά. Αυτό είναι ένα δείγμα το πόσο σοβαρή και κρίσιμη είναι η έγκαιρη αντιμετώπισή της μέσω ορθολογικών και λειτουργικών λύσεων.
Για να υπάρξει λύση όμως, σε ένα πρόβλημα θα πρέπει να έχουν ξεκαθαριστεί οι αιτίες του. Στην περίπτωση μας, οι αιτίες είναι πολλές και σχετικά καθορισμένες. Μία από τις οποίες γίνεται λόγος, είναι η επίδραση των μεταφορικών μέσων(οδικά, ακτοπλοϊκά, αεροπορικά). Παρακάτω, θα αναλύσουμε διεξοδικά τη σχέση της κλιματικής αλλαγής και των εναέριων μεταφορών όπου οι εκάστοτε εταιρίες θεωρούνται ότι αδικούνται σε σχέση με τις οδικές μεταφορές, με ό,τι αυτό συνεπάγεται.
Κύριες Αιτίες
Σύμφωνα με έρευνες, οι αερομεταφορές συμβάλλουν 2-3% στην εκπομπή παγκόσμιων ρύπων όσες δηλαδή και τα αυτοκίνητα, τα φορτηγά και οι μηχανές. Η διαφορά των δύο κλάδων έγκειται στο γεγονός ότι για το δεύτερο έχουν βρεθεί λύσεις, οι οποίες έχουν ήδη εφαρμογή.Για τον πρώτο, δεν υπάρχει ένα λειτουργικό σχέδιο ώστε να εξασφαλιστεί η μείωση του διοξειδίου του άνθρακα. Παράλληλα, σύμφωνα με στοιχεία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, οι εκπομπές της Ευρωπαϊκήςαεροπλοΐας έχουν αυξηθεί κατά 25% από το 2013.
Επιπλέον σύμφωνα με έρευνες, η εμπορική αεροπορία ευθύνεται για το 5% της υπερθέρμανσης του πλανήτη.
Σημαντικό ρόλο στα παραπάνω, έπαιξαν:
· Η αύξηση της αεροπορικής κίνησης από το 2009 έως το 2014.
· Οι υπερβολικά χαμηλές τιμές ορισμένων εισιτηρίων (άμεσα συνυφασμένες με τη διόγκωση του προβλήματος).
· Η μη φορολόγηση της κηροζίνης και οι γενικότερες φορολογικές απαλλαγές των αεροπορικών εταιριών.
· Η ύπαρξη περιττών εμπορικών πτήσεων για αποστάσεις κάτω από 1000 χλμ.σε συγκεκριμένες περιοχές όπου υπήρχε μέσο μεταφοράς πιο «φιλικό» προς το περιβάλλον (πχ. Νυρεμβέργη-Βερολίνο)
· Τα οικολογικά καύσιμα (αλλιώς συνθετικά) είναι εξαιρετικά δαπανηρά.
· Ο περιορισμός χρήσης της τεχνολογίας της μπαταρίας είναι ανέφικτος με τα υπάρχοντα μέσα.
· Σύμφωνα με στοιχεία, ο μέσος ναύλος μετ’ επιστροφής έχοντας αφομοιώσει τον πληθωρισμό και την φορολογία της κάθε χώρας, είναι κατά 2/3 χαμηλότερος σε σχέση με πριν 20 χρόνια
· Ο συνεχώς αυξανόμενος μεσογειακός τουρισμός λόγω πολύ φθηνών ναύλων (10,20,30 ευρώ).
· Τα προηγούμενα χρόνια 3-4 δις άνθρωποι χρησιμοποίησαν ετησίως το αεροπλάνο για τις μεταφορές τους.
Η πλευρά των αεροπορικών εταιρειών
Η θέση των αεροπορικών εταιριών απέναντι στην κύρια αιτία του προβλήματος είναι πιο απλή. Θεωρούν πως η κακή διαχείριση της εναέριας κυκλοφορίας στους πολυσύχναστους εναέριους δρόμους της Ευρώπης, είναι ο κύριος λόγος μεγέθυνσης της κλιματικής αλλαγής. Για αυτό τον λόγο πιέζουν τις αρμόδιες αρχές για ορθολογικότερο έλεγχο και συντονισμό των πτήσεων, έτσι ώστε να μειωθεί η ποσότητα των χρησιμοποιούμενων καυσίμων. Ταυτόχρονα θεωρούν πως οι υψηλές τιμές της συνθετικής κηροζίνης αποτελούν τροχοπέδη για την υιοθέτηση αυτής στα δρομολόγια των αεροσκαφών τους.
Προτεινόμενες Λύσεις
Σύμφωνα πάντα με στοιχεία των οργανισμών έρευνας, μέχρι το 2040 θα υπερδιπλασιαστεί ο αριθμός των επιβατών (από 3-4 δις το 2016 στους 9,5!). Ταυτόχρονη και εύλογη αύξηση θα έχουν και οι εκτελούμενες πτήσεις από 35,5 εκ. το 2016 στις 53 εκ. του 2040.
Επιτακτική κρίνεται λοιπόν, η αναζήτηση προτάσεων για την άμβλυνση του φαινομένου.
Υπάρχουν πολλές προκρινόμενες λύσεις, πολλές εκ των οποίων μπορούν να εφαρμοστούν, άλλες που ήδη έχουν εφαρμογή και άλλες που μένουν στα χαρτιά, δεν είναι δηλαδή προς το παρόν λειτουργικές και συμβατές με το υφιστάμενο σύστημα. Θα αναλυθούν όλες παρακάτω.
Αρχικά, οι αεροπορικές εταιρίες προσανατολίζονται στην αναμόρφωση των αεροσκαφών τους με στόχο να γίνουν πιο οικολογικά, για την αντιμετώπιση του προβλήματος. Σε αυτό το πλαίσιο, σύμφωνα με στοιχεία της ιστοσελίδας της NASA, ήδη είναι υπό ανάλυση συμπεράσματα που προήλθαν από δοκιμές που διεξήγαγε η ίδια στο χρονικό διάστημα μεταξύ 2009 και 2015 στα πλαίσια του προγράμματος ERA (Environmentally Responsible Aviation Project). Παράλληλα, οι ίδιες οι εταιρίες δαπανούν 170 δις ευρώ (189 δις δολάρια) για μεγαλύτερη αποδοτικότητα καυσίμου, πάραυτα οι εκπομπές τους παραμένουν επιβλαβείς. Αυτό σημαίνει ότι χρειάζονται και άλλα πιο ουσιαστικά βήματα προς την πλήρη επίλυση.
Έρευνες πάνω σε αυτό το κομμάτι κάνει και το Γερμανικό Κέντρο Αεροδιαστημικής με ένα μοντέλο που εισάγεται πρώτη φορά παγκοσμίως. Πιο συγκεκριμένα, ανέλυσαν τις εξελίξεις στον αριθμό των επιβατών, του στόλου των αεροσκαφών και των πτητικών κινήσεων. Όλες αυτές τις παραμέτρους προσπάθησαν να τις συνδυάσουν με την αύξηση του πληθυσμού και την οικονομική ανάπτυξη. Το συμπέρασμα από αυτή την έρευνα είναι ότι θα υπάρξειαύξηση των κινήσεων στα αεροδρόμια. Συγκεκριμένα η Ευρώπη, η Κίνα, οι ΗΠΑ, η Ινδονησία και η Ινδία θα είναι οι πρώτες περιοχές που θα επηρεαστούν. Αυτό συνδέεται άμεσα με την κλιματική αλλαγή καθώς αυξάνονται και οι εκπομπές CO2 στην ατμόσφαιρα.Η λύση που προτάθηκε είναι η αύξηση της χωρητικότητας των αεροσκαφών. Έως το 2040 λοιπόν, οι θέσεις θα έχουν αυξηθεί κατά 70 περίπου. Θα υπάρξει διεύρυνση της έρευνας αναφορικά με το πως θα επιτευχθεί ισορροπία ανάμεσα στο βάρος του αεροσκάφους και τις εκπομπές του.
Καύσιμα και Φορολογία: Η περίπτωση της συνθετικής κηροζίνης
Στο επίκεντρο για την αντιμετώπιση του ζητήματος τοποθετούνται τα συνθετικά καύσιμα. Πιο συγκεκριμένα, ηΟμοσπονδιακή Υπηρεσία Περιβάλλοντοςζητά να καταργηθούν οι φοροαπαλλαγές που ισχύουν σήμερα στις αεροπορικές εταιρίες. Μόνο για το 2012 υπολογίζονται απώλειες ύψους 7 δις ευρώ από τη μη φορολόγηση, σύμφωνα με στοιχεία. Εντυπωσιακό είναι το γεγονός πως οι περισσότερες δεν πληρώνουν φόρους στα καύσιμα. Η ορθολογική φορολόγηση θα μπορούσε να μειώσει τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα κατά περίπου 17 εκ. τόνους το χρόνο. Αντίθετες σε αυτό το σχέδιο είναι οι εταιρίες χαμηλού κόστους (πχ.Ryanair, WizzAir, κτλ.) οι οποίες θεωρούν πως ο υψηλός φόρος θα επιβαρύνει τα ασθενέστερα οικονομικά στρώματα. Από την πλευρά της η Ευρωπαϊκή Ένωση, μέσω της Πράσινης συμφωνίαςανακοίνωσε πως θα φορολογηθεί η συμβατική κηροζίνη και θα επανεξεταστούν όλες οι παράμετροι αυτής για τη μείωση των εκπομπών ρύπων. Το Ελληνικό Υπουργείο Οικονομικών μέσω κύκλων του εκφράζει την αντίθεση του για την επιβολή «πράσινου» φόρου σε αερομεταφορές και ναυτιλία. Επιπλέον πολλές οικολογικές οργανώσειςσε παγκόσμιο επίπεδο έχουν αναλάβει δράση. Το έργο τους συνίστανται στο να υπολογίζουν την ποσότητα βλαβερών ουσιών που προκαλεί ο κάθε επιβάτης με το επιλεγόμενο μέσο μεταφοράς του σε αντιστοιχία με το ποσό των χρημάτων που απαιτούνται για να ισορροπηθεί η ζημιά που συντελείται στο περιβάλλον , με την επένδυση σε οικολογικές δράσεις. Στο Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ (WEF 2020) που πραγματοποιήθηκε στο Davos21-24/01/2020, τονίστηκε ότι θα χρησιμοποιούνται αεροπορικές εταιρείες που χρησιμοποιούν πρακτικές αντιστάθμισης των εκπομπών CO2. Πάραυτα, οι ηγέτες που συμμετείχαν δέχτηκαν έντονη κριτική καθώς έγιναν 310 ταξίδια από ιδιωτικά αεροσκάφη (πλην πρωθυπουργών και προέδρων), τη στιγμή που αυτά τα αεροσκάφη παράγουν περισσότερους ρύπους ανά άτομο.
Συμπέρασμα:Η οικολογική κηροζίνη ανήκει στην κατηγορία των λύσεων που παραμένουν στα χαρτιά και θα χρειαστεί προσπάθεια και συνεργασία για να γίνει εφαρμόσιμη. Ενώ παράλληλα κίνητρα θα πρέπει να δίνονται σε αεροπορικές που επιλέγουν οικολογικούς τρόπους διεκπεραίωσης των δρομολογίων τους.
Το παράδειγμα της EASYJET
Η βρετανική αεροπορική εταιρία προχωράει σε σημαντική δράση αναφορικά με το πρόβλημα. Σύμφωνα με την επίσημη ανακοίνωση στο siteτης (https://www.easyjet.com/en/sustainability), ανακοίνωσε ένα σχέδιο οπού θα αντισταθμίζει την εκπομπή ρύπων της (CO2) με την δενδροφύτευση. «Δεν λέμε ότι είναι η τέλεια λύση. Γνωρίζουμε ότι είναι προσωρινό βήμα πριν έρθουν στο παιχνίδι οι νέες τεχνολογίες» δήλωσε ο διευθύνων σύμβουλος, Johan Lundgren στην τηλεόραση του Bloomberg (naftemporiki.gr). Η προσπάθεια αυτή θα της κοστίσει 25 εκ. στερλίνες, ποσό που μεταφράζεται σε 26 βρετανικές λίρες ανά επιβάτη και 3 λίρες ανά τόνο CO2.
Το παράδειγμα της AEGEANAIRLINES
Στη χώρα μας, η AegeanAirlines προσπαθεί να συνδράμει στην διαχείριση του προβλήματος με ουσιαστικές κινήσεις. Μία από αυτές ήταν η απόκτηση 46(30+16) αεροσκαφών νέας τεχνολογίαςτης οικογένειας AirbusA320/321neo, με την προοπτική να προστεθούν 12, έχοντας τη στήριξη από χρηματοπιστωτικούς οργανισμούς.Τα νέα αυτά αεροσκάφη, τα οποία παρουσιάστηκαν στο κοινό σε μία εκδήλωση που πραγματοποιήθηκε στο «Ελευθέριος Βενιζέλος» στις 12/02/2020 έχουν νέους κινητήρες που εξομαλύνουν την αέρια ρύπανση. Πιο συγκεκριμένα και σύμφωνα με τα λεγόμενα του ΔιευθύνοντοςΣυμβούλου της εταιρίας, καθώς και την επίσημη ενημέρωση από το site:
· Μείωση εκπομπής του διοξειδίου του άνθρακα 19-23% ανά θέση σε σχέση με τα τωρινά αεροσκάφη της Aegean.
· Μείωση του CO2 κατά 50% σε σχέση με τα παλαιότερα του στόλου Avro (σε χρήση 2001-2012).
· 15-20% λιγότερη κατανάλωση καυσίμου.
· 50% μικρότερο αποτύπωμα θορύβου.
· Λιγότερα πλαστικά μιας χρήσης.
· Ανακυκλωμένα ή επαναχρησιμοποιούμενα υλικά εξυπηρέτησης.
Είναι πολύ σημαντικό ότι η απόκτηση τέτοιας σειράς αεροσκαφών ακολουθείται από πληθώρα αεροπορικών εταιριών σε παγκόσμιο επίπεδο. Είναι ικανά βήματα, που θέλουν την αρωγή και άλλων δράσεων για να γίνουν ουσιαστικά.
*Πανεπιστήμιο Μακεδονίας, Τμήμα Οργάνωσης και Διοίκησης Επιχειρήσεων
