του Αντώνη Κεφαλά
Τον «σύντομο 20ο αιώνα», όπως τον χαρακτήρισε ο μεγάλος ιστορικός Ε.J. Hobsbawm θεωρώντας ότι ιστορικά ο αιώνας αυτός ξεκίνησε το 1914 και έληξε το 1989, η Γερμανία τον αιματοκύλισε. Δύο φορές θέλησε να επεκτείνει τον ζωτικό της χώρο και δύο φορές απέτυχε. Το ανθρώπινο και υλικό κόστος ήταν τεράστιο. Η ίδια κατέβαλε το πολιτικό τίμημα του διχασμού της. Υλικά, όμως, η Δ. Γερμανία στάθηκε γρήγορα ξανά στα πόδια της, επειδή κατείχε στρατηγική γεωπολιτική θέση στον Ψυχρό Πόλεμο. Ιδεολογικά, τα ανομήματα της ξεχάστηκαν, καλυπτόμενα από με την θετική συμμετοχή της στην προσπάθεια να ιδρυθεί η Ενωμένη Ευρώπη. Οι μήνες του μέλιτος, όμως, δεν κράτησαν πολύ.
Το 1989, προκαταλαμβάνοντας τις όποιες αποφάσεις, αντιρρήσεις και φόβους των λοιπών κρατών-μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, των ΗΠΑ, του ΝΑΤΟ και του ΟΟΣΑ, μέσα σε μία νύχτα ξαναδημιούργησε την μεγάλη Γερμανία του Μεσοπολέμου. Σήμερα, η ενωμένη πλέον Γερμανία, με την συμπαράσταση δύο κρατών που υπέφεραν στα χέρια της στην διάρκεια του Β΄ παγκοσμίου Πολέμου, οδηγεί και πάλι την Ευρώπη στα βράχια.
Η Ευρωπαϊκή νομισματική ένωση, όπως αντιπροσωπεύεται από το ευρώ, δημιουργήθηκε με βάση Γερμανικά οικονομικά πρότυπα: μικρά δημοσιονομικά ελλείμματα, σφιχτή νομισματική πολιτική, υψηλή αποταμίευση και υψηλές επενδύσεις. Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) αποτελεί ένα αντίγραφο της Bundesbank και λειτουργεί έχοντας ένα μόνο στόχο: την διατήρηση του πληθωρισμού στο 2%. Η Γερμανία δεν μπορεί να ξεχάσει την Μεγάλη Ύφεση και τον υπερπληθωρισμό που κατάστρεψε την οικονομία της, διάλυσε τον κοινωνικό ιστό και ανέτρεψε τα πολιτικά δεδομένα.
Η εμμονή της, όμως, στην ικανότητα της νομισματικής πολιτικής να λύσει όλα τα οικονομικά προβλήματα –από τον κύκλο οικονομικής συγκυρίας μέχρι τις εκάστοτε φούσκες—και ο ευνουχισμός της δημοσιονομικής πολιτικής, σήμερα αποτελούν κίνδυνο για το Ευρωπαϊκό μέλλον. Στο Συμβουλίου Κορυφής η άρνηση της, ως βέτο, να επιτρέψει την έκδοση ευρωομολόγου, τη στιγμή που η Ευρώπη έχει μετατραπεί σε ένα απέραντο νοσοκομείο και τα πτώματα δεν θάβονται αλλά διατηρούνται σε πάρκα για πατινάζ σε πάγο, δείχνει την παντελή απουσία του αισθήματος της συμπόνοιας και της αλληλεγγύης. Αλλά πως να περιμένει κανείς ενσυναίσθηση από την χώρα του Άουσβιτς; Τα πτώματα ας αυξάνονται, αλλά ο πληθωρισμός να μην αυξηθεί και η Γερμανία να μην αναλάβει χρέη των άλλων. Πάνω απ’ όλα, δηλαδή, το οικονομικό moral hazard στον οποίο ορκίζονται άνθρωποι όπως ο Weidman.
Η θέση της Γερμανίας είναι ιδιαίτερα επικίνδυνη για την Ευρώπη, διότι σήμερα η Ευρώπη είναι ενωμένη περισσότερο στο όνομα παρά στην ουσία:
· Η Μεγάλη Βρετανία αποχώρησε
· Ο Νότος, Ελλάδα, Ισπανία, Ιταλία, Πορτογαλία και κατά περίπτωση η Γαλλία, ζητά ουσιαστικά την περαιτέρω ενοποίηση της Ε.Ε. –ή τουλάχιστον των χωρών του ευρώ, ώστε να σταματήσει η Γερμανία να συσσωρεύει κεφάλαια σε βάρος τους.
· Το Κέντρο, κυρίως Γερμανία, Ολλανδία, Λουξεμβούργο και κατά περίπτωση το Βέλγιο, και ο Βοράς, πρωταρχικά η Φινλανδία και κατά περίπτωση η Δανία, ούτε που θέλουν να το ακούσουν. Η Γερμανική οικονομική ορθοδοξία είναι τόσο άκαμπτη πνευματικά και φοράει τόσες ιδεολογικές παρωπίδες όσο η Ελληνική Ορθόδοξη Εκκλησία.
· Η Ανατολή, κυρίως Αυστρία, Ουγγαρία, Σλοβακία, Τσεχία, έχει σηκώσει δική της σημαία και είναι αυτή που σήμερα αμφισβητεί μερικές από τις βασικές αρχές πάνω στις οποίες χτίστηκε η Ευρώπη: την ανεξαρτησία της δικαιοσύνης, την ιερότητα της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας, την αποδοχή της inclusive κοινωνίας. Ξενοφοβική, εθνοκεντρική, εσωστρεφής, η Ανατολή αντιτίθεται στην μετανάστευση διότι φοβάται ότι δεν θα μπορέσει να διατηρήσει τον εθνικό χαρακτήρα της και τον δικό της τρόπο ζωής.
Το θέμα της Ανατολικής Ευρώπης απαιτεί περισσότερη ανάλυση – η οποία και αναδεικνύει τα τραγικά αποτελέσματα που μπορεί να έχει η Γερμανική πολιτική. Στις χώρες αυτές η φιλελεύθερη δημοκρατία βρίσκεται σε υποχώρηση. Το πρόβλημα έχει την αρχή του στο 1989. Στις επαναστάσεις φεύγουν αυτοί που τις μάχονται. Στην επανάσταση του 1989 έφυγαν αυτοί που την υποστήριξαν και την έκαναν: οι νέοι, οι ικανοί, οι φιλόδοξοι, οι άφοβοι. Αυτοί, δηλαδή, που ήθελαν να αλλάξει η χώρα τους έφυγαν αναζητώντας την εκπλήρωση των ονείρων τους στη Δύση. Και έμειναν, οι πιο συντηρητικοί, αυτοί που δεν θέλουν πολιτιστικές και εθνικές διαφοροποιήσεις (diversity), δεν καλοβλέπουν την Ε.Ε., δεν θέλγονται και τόσο από τις υποσχέσεις για υλικές απολαβές. ‘Όπως τόνισε ο Ivan Krastev για το 1989 «δεν ήταν μία επανάσταση της μάζας αλλά αυτών που ήθελαν να μεταναστεύσουν.»
Η ιστορία ευνοεί αυτήν την στάση. Ας μην ξεχνάμε ότι στον 18ο αιώνα η Πολωνία σταμάτησε να υπάρχει και στον 20ο η Ουγγαρία έχασε τα 2/3 της γης της και το ½ του πληθυσμού της. Κάθε διεθνής ιδεολογία, κάθε κίνηση και απόφαση μεγάλης δύναμης, κάθε αναταραχή της καθημερινότητας, για την Ανατολή είναι ανάθεμα.
Σε αυτήν την κατακερματισμένη Ευρώπη, που δεν έχει ιδεολογική, κοινωνική και πολιτική συνοχή, η εισοδηματική ανισότητα και η ανεργία αυξάνονται, η ασφάλεια που πρόσφερε στο κοινωνικό κράτος έχει καταρρεύσει, έρχεται η κρίση του κορωνοϊού για να επεκτείνει το κλείσιμο των συνόρων και να αναδείξει ότι η αλληλεγγύη είναι μόνο για τον αίθριο καιρό.
Για ποιο λόγο αύριο η Ιταλία ή η Ισπανία να μην θέσουν βέτο σε προτάσεις της Γερμανίας;. Για ποιο λόγο αύριο, να μην ξεπεράσει η Ελλάδα την ευγνωμοσύνη της για τις λαθεμένες πολιτικές που την έσωσαν και να μην συνταχθεί με την Ανατολή; Για ποιο λόγο οι μικρές χώρες όπως η Κύπρος και η Μάλτα να μην παρακάμψουν σε όφελος τους κανόνες και κανονισμούς της Ε.Ε. και να αρνηθούν την όποια τιμωρία όπως κάνει ο Orban; Για ποιο λόγο να υπάρχει το ευρώ όταν στην κρίση πάνω άλλο το ευρωπαϊκό νόμισμα αποσυντίθεται στις εθνικές του διαστάσεις; Ποια είναι η κοινή αμυντική και εξωτερική Ευρωπαϊκή Πολιτική. Στην Ενωμένη Ευρώπη δεν υπάρχει καν ένας ευρωπαϊκός θεσμός που να έχει μελετήσει τις πανδημίες, να έχει φτιάξει σενάρια και να έχει ετοιμάσει ένα σχέδιο κοινής δράσης. Κι αυτά όταν οι μαύροι κύκνοι είχαν ήδη εμφανιστεί με τους ιούς MERS & SERS.
Στις αρχές και τα μέσα του 20ου αιώνα η Γερμανία προσπάθησε να κυριαρχήσει στην Ευρώπη. Την κατέστρεψε και απέτυχε. Στο τέλος του ίδιου αιώνα κατάφερε να κυριαρχήσει οικονομικά. Στον 21ο αιώνα κινδυνεύει, για μία ακόμη φορά, να καταστρέψει την Ευρώπη.
