του Μαργαρίτη Σχοινά*
«Δεν είμαι Αθηναίος ούτε Έλληνας, αλλά πολίτης του κόσμου», είχε πει ο Σωκράτης. Τώρα που έχω στη διάθεσή μου περισσότερο χρόνο από ό,τι συνήθως για στοχασμό, η φράση αυτή ηχεί στα αυτιά μου πιο αληθινή από ποτέ. Η παγκόσμια κρίση υγείας με την οποία έχουμε έρθει όλοι αντιμέτωποι, αποκάλυψε δύο βασικές αλήθειες. Η πρώτη είναι ότι είμαστε όλοι ίσοι. Ο ιός που μας πλήττει δεν κάνει διακρίσεις και δεν γνωρίζει σύνορα, κοινωνικές τάξεις, εισοδηματικά κλιμάκια, θρησκείες και πολιτισμούς.
Η δεύτερη αλήθεια είναι ότι κανείς μας δεν είναι μόνος του. Ακούγεται παράδοξο, τη στιγμή που είμαστε όλοι απομονωμένοι στα σπίτια μας. Κι όμως, η παρούσα κρίση κατέδειξε ότι η κάθε πράξη μας έχει επιπτώσεις για τους άλλους κι ότι, πολύ απλά, έχουμε ανάγκη ο ένας τον άλλο.
Πρόκειται για γεγονότα που μας διδάσκουν ταπεινοφροσύνη και που επιβεβαιώνονται από την αντιμετώπιση της κρίσης εδώ στην Ευρώπη. Τις πρώτες μέρες, όπως ήταν αναμενόμενο, παρατηρήθηκαν αποκλίνουσες εθνικές αντιδράσεις, πράγμα κατανοητό δεδομένης της κλίμακας και της φύσης της κρίσης. Ωστόσο σε ελάχιστο χρόνο, όλα τα κράτη μέλη κατάλαβαν ότι ο συντονισμός της δράσης τους είναι μονόδρομος. Εφόσον δεν είμαστε μόνοι μας και επηρεαζόμαστε όλοι εξίσου, μπορούμε να καταπολεμήσουμε αποτελεσματικά την κρίση μόνο αν συνεργαστούμε, ατομικά και συλλογικά, για να προστατεύσουμε τους πολίτες μας. Σημείο εκκίνησης της προσπάθειας αυτής είναι η ενίσχυση και η στήριξη των συστημάτων δημόσιας υγείας, των συστημάτων ασφάλειας και των αλυσίδων εφοδιασμού με τρόφιμα και ιατρικό υλικό. Όλα τα κράτη μέλη έχουν θέσει σε εφαρμογή αποφασιστικά μέτρα για να εμποδίσουν την εξάπλωση του ιού και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή τα στηρίζει κινητοποιώντας κάθε μέσο που έχει στη διάθεσή της. Εξερευνούμε κάθε δυνατότητα δράσης, από τον συντονισμό των μέτρων στα σύνορα, τη στήριξη των επαναπατρισμών και τη δρομολόγηση διαδικασιών κοινής προμήθειας ιατρικού εξοπλισμού, ως τη διασφάλιση της ελεύθερης διακίνησης των βασικών αγαθών σε όλη την εσωτερική αγορά, την κινητοποίηση άνευ προηγουμένου οικονομικής στήριξης και την χαλάρωση των δημοσιονομικών κανόνων και των κανόνων για τις κρατικές ενισχύσεις.
Οι πολίτες μπήκαν στο πνεύμα ακόμη πιο γρήγορα. Στην πόλη Μπάμπεργκ της Βαυαρίας, κάτοικοι ανέβηκαν στις στέγες των σπιτιών τους από όπου τραγούδησαν το «Bella Ciao» σε ένδειξη συμπαράστασης με την Ιταλία. Στη Μαγιόρκα, αστυνομικοί έκαναν καντάδα σε κατοίκους που ήταν απομονωμένοι στα σπίτια τους, ενώ στο Βέλγιο οι σειρήνες της αστυνομίας ήχησαν το βράδυ για να χαιρετίσουν γιατρούς και νοσοκόμους. Και στα χωριά του Έβρου, κάτοικοι καλωσόρισαν τους αξιωματικούς της Frontex που άφησαν την πατρίδα τους εν μέσω της πανδημίας για να προστατεύσουν τα κοινά εξωτερικά μας σύνορα. Σε όλες αυτές τις περιπτώσεις ηχεί ξεκάθαρα ο ήχος της αλληλεγγύης μεταξύ των Ευρωπαίων. Ο τρόπος ζωής μας μπορεί να έχει επηρεαστεί, αλλά οι αξίες στις οποίες βασίζεται παραμένουν σταθερές.
Όλοι μας θυμηθήκαμε κάτι που είχαμε ξεχάσει μες στην πολυτέλεια που μας προσέφερε η ομαλότητα της καθημερινότητας: οι ατομικές αντιδράσεις δεν έχουν αποτέλεσμα, ενώ ενωμένοι έχουμε πολύ περισσότερες πιθανότητες να νικήσουμε το κακό.
Κάποιοι θα θελήσουν να βγάλουν διαφορετικά συμπεράσματα. Θα διασπείρουν ψευδείς ειδήσεις και θεωρίες συνωμοσίας και θα επιχειρήσουν να ξηλώσουν τους δεσμούς που μας κρατούν ενωμένους. Δεν θα είναι η πρώτη φορά. Πολλοί ήταν εκείνοι που ισχυρίζονταν ότι η ευρωπαϊκή αλληλεγγύη δεν θα επιβίωνε της οικονομικής και δημοσιονομικής κρίσης. Όπως διαψεύστηκαν τότε, θα διαψευστούν και τώρα.
Ο κόσμος μετά τον κοροναϊό θα είναι διαφορετικός. Θα ενταθούν ήδη υπάρχουσες τάσεις στους χώρους της οικονομίας, της κοινωνίας και της ασφάλειας. Έχουμε μπροστά μας πάρα πολύ δρόμο για να υπερβούμε τις πάμπολλες προκλήσεις με τις οποίες είμαστε αντιμέτωποι. Βρισκόμαστε στην αρχή της κρίσης. Η Επιτροπή είναι έτοιμη να πράξει περισσότερα καθώς μεταβάλλεται η κατάσταση. Πάντως, ταπεινή μου ελπίδα είναι ότι τελικά αυτή η κρίση θα βοηθήσει τα κράτη μέλη της ΕΕ να έρθουν πιο κοντά το ένα στο άλλο, καθώς θα συνειδητοποιήσουν ότι οι μοίρες μας είναι αλληλένδετες. Ότι θα ακούσουμε την προειδοποίηση του Σωκράτη και θα καταλάβουμε ότι δεν μπορούμε να ζήσουμε καλύτερα παρά μόνο εάν επιδιώξουμε να γίνουμε καλύτεροι. Και ότι η Ευρώπη δεν θα θεωρηθεί ότι είναι επίκεντρο ενός προβλήματος, αλλά επίκεντρο αλληλεγγύης.
*Αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής
**πρώτη δημοσίευση: europa.eu
