του Αθανάσιου Χ. Παπανδρόπουλου
Καθηγητής Φορολόγησης Επιχειρήσεων στα πανεπιστήμια του Μονάχου, του Μαχνάιμ και της Οξφόρδης παλαιότερα, ο Γερμανός οικονομολόγος Κλέμενς Φούεστ είναι καταξιωμένος στον χώρο του και από το 2016 έχει αναλάβει την προεδρία του Ifo, που είναι ένας φορέας μελετών και ερευνών με μεγάλο ειδικό βάρος στη Γερμανία και την Ευρώπη.
Παράλληλα, δε, είναι διευθυντής του Κέντρου Οικονομικών Μελετών (CES) του Πανεπιστημίου του Μανχάιμ. Πρόσφατα, μαζί με μια ομάδα κορυφαίων οικονομολόγων, πήρε μέρος στην εκπόνηση μιας σειράς σεναρίων για τις επιπτώσεις της πανδημίας στις οικονομίες της Γαλλίας, Γερμανίας, Αυστρίας, Ισπανίας, Ηνωμένου Βασιλείου και Ελβετίας, τα οποία όλες οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις θα έπρεπε να μελετήσουν.
Προσωπικότητα με μεγάλη επιρροή στα κέντρα λήψης αποφάσεων στη χώρα του και σύμβουλος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής σε θέματα φορολογίας και κατώτατων μισθών, ο καθηγητής κ. Φούεστ μοιράστηκε για ορισμένα ευρωπαϊκά ΜΜΕ τα όσα ακολουθούν και τα οποία κανέναν δεν μπορούν να αφήσουν αδιάφορο.
Κύριε καθηγητά, στην εργασία σας μαζί με τους συναδέλφους σας για το ποια θα είναι η άλλη μέρα μετά την πανδημία, υπάρχει και ένα σενάριο που προκαλεί κρύο ιδρώτα… Είναι πιθανό;
Μελετήσαμε αρκετά σενάρια όντως. Το πρώτο ήταν το πιο ήπιο και πρόβλεπε οι κατ’ οίκον περιορισμοί να μην πάνε πιο μακριά από τις 50 μέρες. Στην περίπτωση αυτή, για το 2020 θα έχουμε κατά μέσο όρο 4% πτώση του ευρωπαϊκού ΑΕΠ. Αν όμως επιβεβαιωθεί το χειρότερο σενάριο, αυτό της τρίμηνης παύσης της συνολικής οικονομικής δραστηριότητας, τότε θα έχουμε ετήσια κάμψη από 15% έως 21%. Με άλλα λόγια, έχουμε να κάνουμε με μια κρίση πολύ πιο οξεία από την αντίστοιχη χρηματοοικονομική του 2009, όταν στη Γερμανία π.χ. η πτώση ήταν 5,7%. Όπως καταλαβαίνετε, η διάρκεια των περιορισμών παίζει αποφασιστικό ρόλο και οι όποιες άρσεις τους απαιτούν πολύ μεγάλη προσοχή.
Υπάρχουν σημεία συγκρίσεως των δύο κρίσεων, ήτοι αυτής του 2009 και του 2020;
Η χρηματοοικονομική κρίση καταπολεμήθηκε με τη μηχανή που κόβει χρήμα. Σήμερα η παραγωγή έχει σταματήσει. Μπορούμε να τυπώσουμε όσο χρήμα θέλουμε. Αυτό δεν θα μας βοηθήσει, αν δεν εξοπλίσουμε καλύτερα τα νοσοκομεία μας. Αν δεν βρούμε εμβόλιο και αποτελεσματική θεραπευτική αγωγή, ο ιός, κατά τους ειδικούς επιστήμονες, θα είναι πάντα ενεργός και απειλητικός. Υπάρχει έτσι σοβαρός κίνδυνος μια σειρά από δραστηριότητες να παραμείνουν εντελώς υποτονικές. Αυτό δεν είναι καλό. Μια οικονομία δεν μεγεθύνεται και δεν αναπτύσσεται με δημόσιες δαπάνες που τη διατηρούν τεχνητά. Αυτός είναι ο λόγος που δεν περιμένω γρήγορη και ισχυρή ανάκαμψη.
Γνωρίζοντας, κύριε καθηγητά, τη θετική στάση σας απέναντι στο ευρωπαϊκό γίγνεσθαι, η ευρωζώνη πρέπει να προχωρήσει στην έκδοση ευρωομολόγων και κορωνο-ομολόγων για να βοηθήσει τις χώρες που επλήγησαν περισσότερο από την πανδημία;
Εάν υπάρχει μια στιγμή στην οποία πρέπει να επιδειχθεί ευρωπαϊκή αλληλεγγύη, αυτή είναι τώρα. Έχουμε να κάνουμε με μια κρίση που είναι εισαγόμενη και που χτύπησε αδιακρίτως. Τα προβλήματα της Ιταλίας και της Ισπανίας είναι και δικά μας και γιατί όλοι είμαστε διασυνδεδεμένοι. Η πανδημία δεν σταματά στα σύνορα. Το ερώτημα είναι, λοιπόν, τι πρέπει να ενεργοποιήσουμε για να υπάρξει αυτή η αλληλεγγύη, όσο γίνεται πιο γρήγορα. Συμπαθώ ιδιαίτερα την ιδέα κοινής έκδοσης κορωνο-ομολόγων για την αντιμετώπιση της πανδημίας, αλλά το πρόβλημα είναι ότι δεν υπάρχει χρόνος για κάτι τέτοιο. Τα κορωνο-ομόλογα δεν δημιουργούνται αυτομάτως. Ας χρησιμοποιήσουμε, λοιπόν, τα εργαλεία που ήδη βρίσκονται στη διάθεσή μας. Ας στηριχθούμε στον ευρωπαϊκό προϋπολογισμό που διαθέτει χρήμα και που μπορεί ταχύτατα να το αυξήσει. Υπάρχουν παράλληλα και άλλοι μηχανισμοί όπως το Ταμείο Σταθερότητας (ESM) και η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων. Στην παρούσα φάση, οι εμμονές για αμοιβαιοποίηση χρεών δεν είναι βοηθητικές μιας αποτελεσματικής αντιμετώπισης της κρίσης.
Με όλο αυτό το χρήμα που θα εκδοθεί και θα κυκλοφορήσει, δεν θα υπάρξουν προβλήματα σε υπερχρεωμένες χώρες, όπως η Ιταλία για παράδειγμα;
Για την ώρα, επείγει η αύξηση των δημόσιων χρεών, γιατί πρέπει να προστατευθούν οι οικονομίες. Όσο για το ιταλικό χρέος δεν θεωρείται επικίνδυνο γιατί έχει την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα που το στηρίζει και αν οι αγορές δείξουν νευρικότητα, υπάρχουν και άλλες χώρες, που θα παρέμβουν. Οσο τα επιτόκια είναι ασήμαντα, ακόμα και ένα χρέος που αντιπροσωπεύει 150% του ΑΕΠ δεν δημιουργεί πρόβλημα. Αυτή είναι όμως μια στατική αντίληψη. Διότι αν τα επιτόκια αρχίσουν να ανεβαίνουν, χωρίς να υπάρχει ταυτόχρονη ανάπτυξη, τότε όντως θα έχουμε σοβαρό πρόβλημα. Παρ’ όλα αυτά, ακόμα και στην περίπτωση αυτή, υπάρχουν τα εργαλεία του ESM ή κάποιου άλλου Ταμείου που επιτρέπουν την αντιμετώπιση μιας δυσάρεστης κατάστασης. Το εργαλείο του ESM έχει ήδη χρησιμοποιηθεί, με επιτυχία θα έλεγα, και χάρη στα χαμηλά επιτόκια που εφαρμόζει, επιτρέπει σε μια χώρα να μειώσει την υπερχρέωσή της. Υπό τον όρο όμως ότι έχει και καλό ρυθμό ανάπτυξης. Βέβαια υπάρχει και η λύση της αναδιάρθρωσης του χρέους, η οποία όμως για την ώρα δεν προβλέπεται. Αν εφαρμοζόταν, θα προκαλούσε πανικό στις χρηματαγορές, γεγονός που στη σημερινή συγκυρία ισοδυναμεί με λάδι στη φωτιά.
