της Shada Islam*
Οι εμπορικοί πόλεμοι δεν είναι απλό ή εύκολο να κερδηθούν. Η «χαλαρή» προσέγγιση του Αμερικανού Προέδρου, Donald Trump, στο θέμα των εμπορικών συγκρούσεων είναι τόσο επικίνδυνη όσο ήταν και πριν από δύο χρόνια - και τόσο θανατηφόρα όσο και η συμβουλή του για τα οφέλη των απολυμαντικών στην υγεία.
Η διασφάλιση μιας γρήγορης ανάκαμψης απαιτεί τη συνεργασία όλων. Ακόμη και πριν ο Covid-19 σπείρει τον όλεθρο σε όλο τον κόσμο, η ρήξη των εμπορικών και τεχνολογικών εντάσεων ΗΠΑ-Κίνας έπληξε την ανάπτυξη, θορύβησε τις χρηματοπιστωτικές αγορές και αποσταθεροποίησε τις παγκόσμιες αλυσίδες εφοδιασμού.
Ο πανικός της πανδημίας έχει κάνει τις κυβερνήσεις σε όλο τον κόσμο να επιβάλλουν περιορισμούς στις μάσκες προσώπου, σε φαρμακευτικά προϊόντα και αναπνευστήρες, ώστε να επιτύχουν «αυτάρκεια ιατρικών προμηθειών».
Διόλου παραδόξως, η παγκόσμια οικονομική κατάσταση βρίσκεται σε δεινή θέση. Το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ) προβλέπει τη χειρότερη παγκόσμια ύφεση μετά τη Μεγάλη Ύφεση, ξεπερνώντας το πλήγμα που προκάλεσε η οικονομική κρίση του 2008.
Ελάχιστοι οι πρωταθλητές ελεύθερου, δίκαιου και ανοιχτού εμπορίου
Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου αναφέρει ότι το παγκόσμιο εμπόριο θα μειωθεί μεταξύ 13% και 32% μέσα στο 2020. Οι ευρωπαϊκοί εμπειρογνώμονες του εμπορίου προβλέπουν μείωση 9,2% των ευρωπαϊκών εξαγωγών και 8,8% των εισαγωγών, για το 2020.
Καθώς οι χώρες αρχίζουν να «ανεβάζουν ρολά», επιδιώκοντας να ανοικοδομήσουν τις κατεστραμμένες οικονομίες τους, το επιχείρημα του ελεύθερου εμπορίου ως κινητήρια δύναμη για ανάκαμψη δεν ήταν ποτέ πιο ισχυρό.
Ωστόσο, οι πρωταθλητές του ελεύθερου, δίκαιου και ανοιχτού εμπορίου είναι ελάχιστοι και η σιωπή τους έρχεται σε πλήρη αντίθεση με τη βοή του αντι-πολυμερισμού, των σταυροφόρων κατά της παγκοσμιοποίησης και των εθνικιστών.
Μπορεί η ΕΕ να επέμβει;
Η φήμη της Ευρώπης, τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό, δέχτηκε χτυπήματα από την αρχή της κρίσης.
Ενθαρρυντικά, ο Ευρωπαίος επίτροπος Εμπορίου, Phil Hogan, και ο Bernd Lange, επικεφαλής της επιτροπής εμπορίου του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, είναι αμετάπειστοι ότι το ανοιχτό εμπόριο είναι το κλειδί για μια μελλοντική παγκόσμια ανάκαμψη.
«Η αρχηγία που επιδεικνύουμε για την αποκατάσταση του παγκόσμιου διαλόγου θα παρακολουθείται στενά από άλλους», δήλωσε ο Hogan σε βιντεοδιάσκεψη των Υπουργών Εμπορίου της Ε.Ε., στις 16 Απριλίου.
Αλλά αυτό είναι ευκολότερο στα λόγια. Η φήμη της Ευρώπης, τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό, δέχτηκε χτυπήματα από την αρχή της κρίσης, καθώς οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις επέβαλλαν ελέγχους στις εξαγωγές προστατευτικών εφοδιασμών, μεταξύ άλλων εναντίον άλλων μελών της Ε.Ε.
Από τότε, ένα πανευρωπαϊκό σύστημα αδειοδότησης εξαγωγών για το ιατρικό υλικό, που τέθηκε σε εφαρμογή στις 15 Μαρτίου- και τώρα αντικαθίσταται από ένα πιο επιλεκτικό ευρωπαϊκό σύστημα 30 ημερών - πληροί τη G20 δοκιμασία για «στοχοθεσία, αναλογικότητα, διαφάνεια και χρονικά όρια» και φαίνεται να έχει σταματήσει τον ενδοευρωπαϊκό ανταγωνισμό, αναφέρουν αξιωματούχοι.
Η πρόταση του Hogan για μια πολυμερή συμφωνία που ελευθερώνει τους δασμούς για βασικό ιατρικό εξοπλισμό έχει προκαλέσει μεγάλο διεθνές ενδιαφέρον
Υπάρχουν και άλλα ενθαρρυντικά σημάδια. Μια διμερής συμφωνία Νέας Ζηλανδίας-Σιγκαπούρης διασφαλίζει ότι οι αγορές παραμένουν ανοιχτές για ιατρικές προμήθειες και εξοπλισμό, ενώ ένα ευρύτερο σύμφωνο που υπογράφηκε από τις δύο χώρες και από τον Καναδά, την Αυστραλία, τη Χιλή, το Μπρουνέι και τη Μιανμάρ υπόσχεται να διατηρήσει τις αλυσίδες εφοδιασμού ανοιχτές και να καταργήσει τα περιοριστικά μέτρα σε βασικά αγαθά.
Η πρόταση του Hogan για μια πολυμερή συμφωνία που ελευθερώνει τους δασμούς για βασικό ιατρικό εξοπλισμό έχει επίσης προκαλέσει μεγάλο διεθνές ενδιαφέρον.
Ακόμα περισσότερα μπορούν και πρέπει να γίνουν. Η αρχηγία της Ε.Ε. είναι αναγκαία επειγόντως όχι μόνο για τη διευκόλυνση του εμπορίου κατά τη διάρκεια της τρέχουσας έκτακτης ανάγκης, αλλά για να θέσει μια νέα καινοτόμα παγκόσμια εμπορική συνομιλία, που θα επιτρέψει την ταχεία και διαρκή ανάκαμψη.
Οι φήμες για το τέλος της παγκοσμιοποίησης και του πολυμερικού συστήματος είναι πολύ υπερβολικές
Ακολουθεί μια ατελής - και υποκειμενική - λίστα επιθυμιών για το πώς μπορεί να βοηθήσει η Ευρώπη:
-Η Ε.Ε. πρέπει να υποστηρίζει έντονα και ξεκάθαρα τις ανοικτές αγορές, τόσο σε εσωτερικές συζητήσεις όσο και στα πλαίσια G20, στον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας και άλλους πολυμερείς φορείς. Οι φήμες για το τέλος της παγκοσμιοποίησης και του πολυμερικού συστήματος είναι πολύ υπερβολικές. Η Ε.Ε. είναι ο απότοκος και ο κύριος δικαιούχος ενός διασυνδεδεμένου και αλληλεξαρτώμενου κόσμου. Οι ευρωπαίοι ηγέτες πρέπει επομένως να εργάζονται για να διαχειριστούν τις αδυναμίες της παγκοσμιοποίησης, όχι να προβλέψουν ή να επιταχύνουν την κατάρρευσή της.
Με αυτόν τον τρόπο, οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής της Ε.Ε. πρέπει να σταματήσουν τη συγκεχυμένη κακοφωνία αντιφατικών απόψεων και δηλώσεων, όσον αφορά τη μελλοντική εμπορική οδηγία της Ευρώπης. Η εμπορική πολιτική της Ε.Ε. μπορεί να είναι αποτελεσματική και ουσιώδη μόνο εάν ο επικεφαλής του εμπορίου της Ε.Ε. λειτουργεί ως καθοδηγητής - και αν κερδίσει το σεβασμό ως η μόνη φωνή της Ευρώπης στα ζητήματα του εμπορίου.
-Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να σταματήσουμε να υπερηφανευόμαστε για τη «στρατηγική αυτονομία» της Ευρώπης σε ιατρικά εφόδια ή για την υποτιθέμενη «νοσηρή εξάρτηση» από ξένους προμηθευτές ιατροφαρμακευτικών ειδών. Η υπερβολική εξάρτηση από μία χώρα ή μία περιοχή είναι επικίνδυνη. Όμως, η πολυπλοκότητα των παγκόσμιων αλυσίδων εφοδιασμού αποδεικνύει ότι τα αιτήματα για μαζικό επαναπατρισμό, ή ανασυγκρότηση του ευρωπαϊκού ιατρικού εξοπλισμού, είναι τόσο αδύνατα όσο και αυτοκαταστροφικά.
-Τα στρατηγικά πλεονεκτήματα της Ε.Ε., συμπεριλαμβανομένης της ικανότητας υγειονομικής περίθαλψης και της ανάπτυξης εμβολίων, απαιτούν ενδοευρωπαϊκή συνεργασία και βελτιωμένο έλεγχο πληροφοριών σχετικών με τις ξένες επενδύσεις. Η παγκόσμια ανάκαμψη θα απαιτήσει, ωστόσο, να παραμείνει η Ε.Ε. σημαντικός παγκόσμιος επενδυτής και ανοιχτή σε ξένες επενδύσεις.
Οι χώρες, πλούσιες και φτωχές, πρέπει να αναπτυχθούν και να ακμάσουν εάν θέλουν να διαθέτουν τους πόρους, ώστε να αγοράσουν ευρωπαϊκά προϊόντα
Δεδομένης της οικονομικής επίδρασης της τρέχουσας έκτακτης υγειονομικής κατάστασης στα αναδυόμενα έθνη, η Ε.Ε. πρέπει, επίσης:
- Να εισαγάγει ένα Γενικευμένο Σύστημα Προτιμήσεων (ΓΣΠ) αναφορικά με τον Covid-19, που θα χορηγηθεί σε χώρες των οποίων οι αλυσίδες εφοδιασμού - και οι οικονομίες - έχουν διαταραχθεί περισσότερο, εξαιτίας της πανδημίας.
- Να γίνουν σύντομα οι καθυστερημένες συζητήσεις του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας για νέους κανονισμούς για το ηλεκτρονικό εμπόριο και τη διευκόλυνση της πρόσβασης της παγκόσμιας κοινότητας υγείας σε ψηφιακές τεχνολογίες και δεδομένα, μέσω νέων κανονισμών υποστήριξης του διασυνοριακού εμπορίου ψηφιακών υπηρεσιών και των ψηφιακών ανταλλαγών στον τομέα της υγείας. Οι εργαζόμενοι στην υγεία πρέπει επίσης να μπορούν να κινούνται γρήγορα διασυνοριακά, μέσω ευέλικτων κανονιστικών μέτρων, ειδικών visas και αδειών εργασίας.
-Να εργαστεί πιο σκληρά για να κερδίσει ευρύτερη υποστήριξη για την ευρωπαϊκή πρόταση σχετικά με μια «Πολυμερή Προσωρινή Ρύθμιση περί Διαιτησίας» ως μέτρο γεφύρωσης του χάσματος μετά την κατάρρευση του Εφετείου του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας τον περασμένο Δεκέμβρη.
Τέλος, ήρθε η ώρα να αλλάξει τακτική γύρω από το εμπόριο. Οι χώρες, πλούσιες και φτωχές, πρέπει να αναπτυχθούν και να ακμάσουν εάν θέλουν να διαθέτουν τους πόρους ώστε να αγοράσουν ευρωπαϊκά προϊόντα. Το να διατηρούνται ανοιχτές οι αγορές δεν αποτελεί φιλανθρωπία ή πράξη αλτρουισμού - ούτε αφορά το παγκόσμιο κοινό καλό. Πρόκειται για το πραγματικό συμφέρον της Ευρώπης.
*Επικεφαλής του τμήματος Ευρώπης και Γεωπολιτικής στο «Friends of Europe»
**πρώτη δημοσίευση: www.friendsofeurope.org
