των Γεώργιου Κ. Μπήτρου, Νικόλαου Απέργη και Εμμανουήλ Αλεξανδράκη*
Οι κυβερνητικές αποφάσεις για την προστασία της δημόσιας υγείας λόγω του κορονοϊού, αποδεικνύονται μέχρι σήμερα αποτελεσματικές μολονότι περιορίζουν ατομικές ελευθερίες και πλήττουν την Οικονομία. Τώρα, λοιπόν, που οι εξελίξεις στο μέτωπο της πανδημίας τεκμηριώνουν το ότι κάτω από συγκροτημένη ηγεσία «μπορούμε ως χώρα να διακριθούμε», η κυβέρνηση είναι επείγουσα ανάγκη να επεξεργαστεί και να εφαρμόσει ένα πλέγμα μέτρων για να διακριθούμε και στο πεδίο της οικονομίας.
Η δεκαετής κρίση οδήγησε σε έξοδο από την αγορά όλες τις επιχειρήσεις που δεν ήταν βιώσιμες. Αυτές που επέζησαν είναι κατά τεκμήριο αυτές στις οποίες θα βασιστεί η ανάταξη της οικονομίας μετά το πέρας της πανδημίας, η οποία θα προκαλέσει πιθανότατα μεγάλο πληθωρισμό και ύφεση. Γι’ αυτό, συνιστούμε η κυβέρνηση να λάβει υπόψη τις ακόλουθες επισημάνσεις:
1. Οι επιχειρήσεις να αφεθούν ελεύθερες να χειριστούν τα εργασιακά θέματα με τον τρόπο που διοίκηση και εργαζόμενοι σ’ αυτές κρίνουν προσφορότερο. Είναι λάθος το κράτος να απαγορεύει τις απολύσεις, και από την άλλη να υποχρεώνει τις επιχειρήσεις στην καταβολή πρότερα συμπεφωνημένων αμοιβών, όταν οι εργασίες τους έχουν ανασταλεί και τα έσοδα τους μηδενιστεί. Αυτή η πολιτική οδηγεί σε ασφυξία που θα έχει ως αποτέλεσμα την χρεοκοπία επιχειρήσεων και απώλεια θέσεων εργασίας.
2. Υπό συνθήκες διοικητικών και αναπάντεχων αντικειμενικών περιορισμών της οικονομικής δραστηριότητας, οι οικονομολόγοι γνωρίζουμε ότι το λειτουργικό κόστος των επιχειρήσεων αυξάνεται. Είναι άλλο πράγμα η αντιμετώπιση φαινομένων αισχροκέρδειας και άλλο η επιβολή προστίμων που βασίζεται σε αυθαίρετη κρίση του κράτους για ζητήματα κοστολόγησης. Η πολιτική αυτή ενέχει τον κίνδυνο να δημιουργήσει σοβαρές ελλείψεις στην αγορά που θα ζημιώσουν τη δημόσια υγεία και, θα τροφοδοτήσει την παραοικονομία.
3. Σε περιόδους κρίσης οι κυβερνήσεις προτιμούν να επεκτείνουν την «παραδοσιακή» κοινωνική πολιτική υπό μορφή κρατικού μισθού στους εξ ανάγκης μη εργαζόμενους. Όμως η πολιτική επιδοτήσεων θα είναι λάθος αν εστιάζει μόνο στους πολίτες ως καταναλωτές και αν συνεχιστεί για μεγάλο διάστημα: αδειάζει ταχύτατα του δημόσιο ταμείο και εκτινάσσει το χρέος, το οποίο, σε συνδυασμό με τη συρρίκνωση του ΑΕΠ, θα οδηγήσει σε ένα δυσμενές ποσοστό χρέους/ΑΕΠ. Η μόνη δημοσιονομικά ορθή και ηθικά αποδεκτή λύση είναι η κυβέρνηση να αλλάξει κατεύθυνση και να στηρίξει τους πολίτες ως παραγωγούς γιατί έτσι θα στηριχθούν αποτελεσματικότερα η απασχόληση και τα εισοδήματα.
4. Περαιτέρω διοικητικές στρεβλώσεις θα καταστήσουν την επαναφορά στην κανονικότητα και την ανάπτυξη δυσκολότερες. Επισημαίνουμε ότι το κράτος έχει ήδη προεισπράξει από τις επιχειρήσεις τον φόρο του 2020, υπολογισμένο βάσει υποθετικού κύκλου εργασιών, που είναι προφανές ότι δεν πρόκειται να πραγματοποιηθεί. Άρα, μέρος τουλάχιστον του κρατικού δανείου του 1 δις. ευρώ με το πρόγραμμα «Επιστρεπτέα προκαταβολή» είναι χρήματα των ίδιων των επιχειρήσεων τα οποία το κράτος εισέπραξε, πέραν πάσης ηθικής και οικονομικής λογικής, και τώρα τα επιστρέφει υπό μορφή εντόκου δανείου.
5. Είναι ευκαιρία να επανεξετάσει το σύνολο της φορολογικής νομοθεσίας, καταργώντας κάθε υποχρέωση για επιχειρήσεις και ιδιώτες που δεν προκύπτει από βεβαιωμένο εισόδημα και μειώνοντας τους συντελεστές φορολόγησης.
6. Επικροτούμε την απόφαση να επιβραβεύσει όσους δίνουν τη μάχη στο μέτωπο της υγείας. Συναφώς, η κυβέρνηση θα πρέπει να επανεξετάσει τη δομή των αμοιβών στο Δημόσιο με κύριο στόχο να εξαλείψει την αναποτελεσματικότητα που συνεπάγεται. Και βέβαια, οι αμοιβές θα πρέπει να εναρμονισθούν με τις αμοιβές στον ιδιωτικό τομέα, λαμβανομένης υπόψη της μονιμότητας που απολαμβάνουν οι δημόσιοι υπάλληλοι.
7. Ο καλύτερος τρόπος για αναβάθμιση της κοινωνικής πολιτικής είναι η γενναία μείωση περιττών δομών του δημοσίου, κλείσιμο αντιπαραγωγικών οργανισμών, ιδιωτικοποιήσεις επιχειρήσεων και η καθολική χρήση εφαρμογών πληροφορικής. Ο κορονοϊός απέδειξε ότι μπορούν να ψηφιοποιηθούν πολλές υπηρεσίες. Επομένως η τρέχουσα προσπάθεια της κυβέρνησης να προαγάγει την ψηφιοποίηση σε Παιδεία και δημόσια διοίκηση πρέπει να συνεχισθεί και να τεθεί σε ευρύτερη βάση. Η πρώην σοβιετική Εσθονία δεν περίμενε καμία επιδημία για να καταργήσει το χαρτί στο Δημόσιο ήδη από το 2000.
Εν κατακλείδι, η πανδημία μπορεί να αποτελέσει τον καταλύτη για την άρση των στρεβλώσεων στην οικονομία. Κάνουμε έκκληση στην κυβέρνηση να αντισταθεί στο πρόσκαιρο πολιτικό όφελος και να εξυγιάνει το θεσμικό και φορολογικό πλαίσιο, αξιοποιώντας το παράθυρο ευκαιρίας που προσφέρει η αναστολή των δημοσιονομικών κανόνων της Ε.Ε., ώστε η περίοδος μετά τον κορονοϊό να αποτελέσει την αφετηρία μιας έντονα αναπτυξιακής πορείας.
*ομότιμος καθηγητής του Οικονομικού Πανεπιστημίου, καθηγητής Οικονομικών του Πανεπιστημίου Πειραιώς και συνδεδεμένος καθηγητής, MBA International του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών
