του Μιχάλη Μασουράκη*
Ο κορωνοϊός θα περάσει. Δυστυχώς, θα αφήσει πίσω του ανθρώπινα θύματα, ανεργία, ελλείμματα, χαμένα εισοδήματα, λουκέτα σε επιχειρήσεις, νέα κόκκινα δάνεια και ενδεχομένως μια ελπίδα. Ότι μάθαμε από τ λάθη μας και ότι αυτή τη φορά τα πράγματα θα είναι διαφορετικά. Πολλοί μιλούν για ευκαιρία να επανεκκινήσουμε την οικονομία στην μετά τον κορωνοϊό εποχή με τον σωστό τρόπο. Να αδράξουμε την ευκαιρία και να προετοιμάσουμε τις μεταρρυθμίσεις, όσο διαρκεί η πανδημία και οι επιπτώσεις της, που οδηγούν σε μια ευημερούσα οικονομία για όλους. Πολλοί λένε ότι η Ελλάδα μπορεί καλύτερα, βλέποντας την επάρκεια με την οποία αντιμετωπίσαμε το υγειονομικό σκέλος της πανδημίας. Επειδή είμαστε εκ φύσεως προσαρμόσιμοι και βλέποντας τι γίνεται στην Ιταλία και γνωρίζοντας την κατάσταση στο ΕΣΥ αγοράσαμε χρόνο, κλείνοντας την οικονομία έγκαιρα. Και τα καταφέραμε. Και τώρα έχουμε μπει στα δυσκολότερα, προσπαθώντας να ξανανοίξουμε την οικονομία έγκαιρα και με ασφάλεια.
Η πανδημία του COVID-19 είναι εν πολλοίς ένα ισχυρό συμμετρικό σοκ, διεθνούς επιπέδου, καθώς πλήττει όλους τους πληθυσμούς σε έναν διασυνδεδεμένο κόσμο και μια παγκοσμιοποιημένη οικονομία. Μερικές χώρες μπορεί να είναι λιγότερο ευάλωτες, καθώς έχουν οικονομίες που βασίζονται λιγότερο στη συνεύρεση ατόμων στον ίδιο χώρο στην παραγωγή (εκτεταμένη αυτοματοποίηση και ρομποτοποίηση). Άλλες χώρες μπορεί να είναι περισσότερο ευάλωτες, καθώς έχουν οικονομίες που βασίζονται περισσότερο στη συνεύρεση ατόμων στον ίδιο χώρο στην κατανάλωση (εκτεταμένη οικονομική δραστηριότητα σε κλάδους έντασης εργασίας, μεγάλος αριθμός αυτοαπασχολούμενων και μικρών επιχειρήσεων). Μερικές χώρες μπορεί να είναι πιο ευάλωτες επειδή έχουν λιγότερο ανεπτυγμένα συστήματα υγείας με χαμηλές δυνατότητες αντιμετώπισης συνωστισμού συμβάντων ή έχουν πληθυσμούς που διαμένουν σε πυκνοκατοικημένα αστικά κέντρα και μετακινούνται με υπερπλήρη μέσα μαζικής μεταφοράς. Εάν προκύπτει ένα δίδαγμα εδώ, είναι ότι πρέπει η οικονομία να μπορεί να ανταποκρίνεται καλύτερα σε συνθήκες έκτακτης ανάγκης. Και το παραγωγικό πρότυπο της οικονομίας παίζει καθοριστικό ρόλο προς αυτή την κατεύθυνση.
Μάθαμε τίποτα από την πανδημία; Η όλη ιστορία του κορωνοϊού, πέραν της αντιμετώπισης της πανδημίας με αντιϊικά φάρμακα και εμβόλια, είναι θέμα διαθεσιμότητας πόρων και αποθεματικών, που θα καθορίσει πόσο γρήγορα και με τις απώλειες σε ΑΕΠ και απασχόληση θα βγούμε και πάλι στο ίσιωμα. Πολλοί αναρωτιούνταν στο παρελθόν. Τ χρειάζονται τα πρωτογενή πλεονάσματα; Μα για να πληρώσουμε τους τόκους του δημοσίου χρέους και να μη δανειζόμαστε. Τι χρειάζονται τα κρατικά αποθεματικά, καθώς βγαίνουμε στις αγορές; Μα για να μη βρεθούμε σε αδιέξοδο όταν, για κάποιο λόγο, οι αγορές δεν λειτουργούν κανονικά. Και αν πάμε παραπέρα, τι χρειάζονται τα ισχυρά ασφαλιστικά ταμεία; Μα για να πληρώσουμε συντάξεις χωρίς να φορολογούμε υπέρμετρα τις επιχειρήσεις και τους εργαζομένους και να στραγγαλίζουμε την οικονομική δραστηριότητα. Τι χρειάζεται να αποταμιεύουν τα νοικοκυριά; Μα για να τρώμε από τα έτοιμα, που κάποια στιγμή τελειώνουν. Εν γένει, εάν είναι να κρατήσουμε κάτι από την εμπειρία μας μετά τον κορωνοϊό, είναι ότι πρέπει να είμαστε πάντα σε θέση να αντιμετωπίσουμε μια έκτακτη κατάσταση.
Παρά την πρόσφατη παροδική άνοδο των καταθέσεων, γενικότερα, είμαστε μια κοινωνία που δεν είναι φιλική στην αποταμίευση. Έτσι, όμως, αφήνουμε το μέλλον στην τύχη του. Αντί να μαζεύουμε κάτι στην άκρη, το σπαταλούμε αμέσως. Αντί να φροντίζουμε να γίνονται επενδύσεις για να αυξηθεί η παραγωγικότητα, ώστε να μπορέσουμε να καλύπτουμε τις ανάγκες μας για παιδεία, υγεία και κοινωνική προστασία, συνήθως προσπαθούμε να μειώνουμε τη φορολογία για να ενισχυθεί η κατανάλωση. Οι επιτυχημένες οικονομίες είναι ισχυρές επειδή έχουν μια κουλτούρα σκληρής δουλειάς, αποταμίευσης, επενδύσεων, αύξησης της παραγωγικότητας και της απασχόλησης , που τους επιτρέπει να έχουν υψηλά φορολογικά έσοδα για να καλύπτουν τις ανάγκες τους σε δημόσια αγαθά. Εμείς, αντιθέτως, έχουμε υψηλά φορολογικά έσοδα, που στηρίζονται όμως σε εξαιρετικά υψηλούς φορολογικούς συντελεστές και, ως εκ τούτου, σε περιορισμένη φορολογική βάση. Η μείωση των φορολογικών συντελεστών στην εργασία και τις επιχειρήσεις είναι αναγκαία για να γίνουν επενδύσεις. Το τελευταίο, όμως, απαιτεί και φιλοαναπτυξιακές μεταρρυθμίσεις που βελτιώνουν το πλαίσιο λειτουργίας και, συνεπώς, την κερδοφορία. λες οι χώρες που είναι ισχυρές έχον υψηλό ποσοστό αποταμιεύσεων και επενδύσεων. Δεν μπορείς να δανειστείς την άνοδό σου στην κορυφή. Πρέπει να δουλέψεις για αυτό.
*οικονομολόγος και αντιπρόσωπος της Ελλάδας στο ΔΝΤ από 1-9-2020
