του Martin Wolf
«Ένα από τα πράγματα που μας έμαθε η κρίση, κύριε, είναι πως εξαρτόμαστε επικίνδυνα από μια παγκόσμια αλυσίδα προμήθειας για τα φάρμακά μας, όπως η πενικιλίνη· για τις ιατρικές προμήθειες, όπως οι μάσκες· και για τον ιατρικό εξοπλισμό μας, όπως οι αναπνευστήρες».
Αυτό το μάθημα κρίνει ο Peter Navarro, σύμβουλος του Αμερικανού προέδρου Donald Trump με μεγάλη επιρροή, ότι πήρε η αμερικανική εμπορική πολιτική από την κρίση της Covid-19.
Αυτή η άποψη είναι δελεαστική για τους υπέρμαχους του προστατευτισμού. Το μάθημα από την κρίση, είναι να είσαι καλύτερα προετοιμασμένος. Η αυτάρκεια «βασικών προϊόντων» δεν θα ήταν ένας καλός τρόπος για να επιτευχθεί αυτό. Αντιθέτως, θα ήταν ένα κοστοβόρο λάθος.
Οι επιθέσεις εναντίον των διασυνοριακών αλυσίδων προμήθειας δεν θα πρέπει να κρίνονται μεμονωμένα. Οι τελευταίες προβλέψεις του Παγκόσμιου Οργανισμού εμπορίου υποδηλώνουν πως η κατάρρευση του εμπορίου τώρα θα μπορούσε να είναι πολύ μεγαλύτερη απ’ ότι αυτή που ήρθε από την χρηματοπιστωτική κρίση του 2008. Θα ήταν πολύ βλαπτικό εάν οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής αντιδρούσαν στην απότομη πτώση των εξαγωγών των χωρών τους, περιορίζοντας τις εισαγωγές. Ωστόσο, αυτό σημαίνει ο αναγκαστικός «επαναπατρισμός» των αλυσίδων προμήθειας. Θα ήταν μια ακόμα επίθεση στο φιλελεύθερο εμπόριο.
Αντιθέτως, η Covid-19 έφερε ένα κύμα εξαγωγικών περιορισμών. Τα προϊόντα που καλύπτονται από τις απαγορεύσεις και τους περιορισμούς αυτούς, ποικίλουν. Αλλά τα περισσότερα επικεντρώνονται στις ιατρικές προμήθειες (μάσκες προσώπου για παράδειγμα), φαρμακευτικά προϊόντα και ιατρικό εξοπλισμό (αναπνευστήρες για παράδειγμα).
Οι περιορισμοί αυτοί είναι νόμιμοι. Αλλά αυτό δεν σημαίνει πως είναι και συνετοί. Σε μια συλλογή εργασιών για την Covid-19 και την εμπορική πολιτική, ο Richard Baldwin του Graduate Institute της Γενεύης και ο Simon Evenett του St. Gallen θέτουν το εξής ερώτημα: «θα πρέπει οι κυβερνήσεις να αντιδρούν στις υγειονομικές, οικονομικές και εμπορικές κρίσεις με εσωστρέφεια;». Η απάντηση είναι: Όχι. «Η εσωστρέφεια δεν θα βοηθήσει στη σημερινή μάχη κατά της Covid-19… το εμπόριο δεν είναι το πρόβλημα, αλλά μέρος της λύσης».
Θυμηθείτε πως το πρόβλημα δεν ήταν το εμπόριο, αλλά η έλλειψη προμήθειας. Οι περιορισμοί στις εξαγωγές απλώς ανακατανέμουν τις ελλείψεις, μεταφέροντάς τις σε χώρες με την μικρότερη δυνατότητα. Μια φυσική αντίδραση σε αυτή την εμπειρία, είναι η κάθε χώρα να προσπαθήσει να έχει αυτάρκεια σε κάθε προϊόν που μπορεί να αποδειχθεί πως έχει σχέση. Αυτό είναι που προτείνει ο κ. Navarro ότι πρέπει να κάνουν οι ΗΠΑ.
Ωστόσο, τότε οι επιχειρήσεις θα έχαναν τις οικονομίες κλίμακας, καθώς θα κατακερματίζονται οι παγκόσμιες αγορές. Η δυνατότητά τους να επενδύουν στην καινοτομία θα μειωθεί. Εύλογα, μόνο οι μεγαλύτερες και πιο προηγμένες οικονομίες θα μπορούσαν επιδιώξουν την αυτάρκεια σε ένα τόσο μεγάλο εύρος τεχνολογιών. Για όλους τους άλλους, θα ήταν αδιέξοδο.
Πιο σχετικά, η αυτάρκεια δεν αποτελεί καθόλου εγγύηση μεγαλύτερης ασφάλειας. Το κεφάλαιο που έγραψε ο Sebastien Miroudot του ΟΟΣΑ, στο βιβλίο που επεξεργάστηκαν οι καθηγητές Baldwin και Evenett, κάνει έναν βοηθητικό διαχωρισμό μεταξύ της «ανθεκτικότητας» και της «ευρωστίας». Το πρώτο αναφέρεται στην ικανότητα επιστροφής σε κανονικές δραστηριότητες μετά από μια διαταραχή, ενώ το δεύτερο αναφέρεται στην ικανότητα να διατηρηθούν οι δραστηριότητες κατά τη διάρκεια μιας κρίσης.
Σε μια πανδημία, το δεύτερο είναι πιθανότατα και το πιο σχετικό. Είναι απαραίτητο να έχεις πρόσβαση σε βασικές προμήθειες σε μια πανδημία, αν και είναι επίσης απαραίτητο να μπορείς να αποκαταστήσεις την παραγωγή γρήγορα εάν σε κάποιο κομμάτι της υπάρχουν διαταράξεις.
Ο προφανής τρόπος για να πετύχει κανείς την ευρωστία είναι να διαφοροποιήσει τους προμηθευτές σε διάφορες περιοχές. Η εγχώρια παραγωγή δεν αποτελεί εγγύηση ευρωστίας. Οποιαδήποτε δεδομένη τοποθεσία μπορεί να επηρεαστεί από μια πανδημία, έναν τυφώνα, έναν σεισμό, πλημμύρες, απεργίες, κοινωνικές αναταραχές ή ακόμα και πόλεμο. Έτσι, είναι ριψοκίνδυνο να έχεις όλα τα καρπούζια στην ίδια μασχάλη.
Ως εκ τούτου, η ευρωστία στις προμήθειες μπορεί να επιτευχθεί μέσω ενός μίγματος πολλαπλών προμηθευτών και τήρησης αποθεμάτων βασικών προϊόντων. Η πιθανότητα εισαγωγών αυξάνει τον δυνητικό αριθμό των προμηθευτών και πιθανότατα την πρόσβαση σε υπερβάλλοντα αποθέματα. Ωστόσο, ο προστατευτισμός συγκεντρώνει τον κίνδυνο εγχώρια, μειώνει την ποικιλία των δυνητικών προμηθευτών και ελαχιστοποιεί την πίεση του ανταγωνισμού και των οικονομιών κλίμακας.
Μέχρι στιγμής, οι παγκόσμιες αλυσίδες προμήθειας προϊόντων υγείας έχουν αποδειχθεί εύρωστες. Ο κ. Miroudot σημειώνει την ικανότητα της Νότιας Κορέας να προμηθεύει παγκοσμίως test kits για την Covid-19. Υποστηρίζει πως η ικανότητά της να επεκτείνει γρήγορα την προμήθεια «απαιτεί διεθνή δίκτυα, έμπειρους managers αλυσίδων προμήθειας, ικανότητα αντίδρασης και ευκινησία. Αυτού του είδους η εμπειρία πολύ απλά δεν προέρχεται από την τοπική παραγωγή και τις δραστηριότητες που προστατεύονται από τον ανταγωνισμό.»
Άρα, ποια θα ήταν μια λογική πολιτική; Θα υπήρχαν εθνικές και παγκόσμιες προσπάθειες για να εντοπιστούν τα βασικά προϊόντα για την περίπτωση διαφόρων εκτάκτων αναγκών. Στη συνέχεια θα υπήρχε παρακολούθηση των σχετικών αλυσίδων προμήθειας και αποθεμάτων, τόσο εγχωρίως, όσο και παγκοσμίως.
Για να το πετύχει κανείς αυτό, θα χρειάζονταν σεβαστούς και καλά χρηματοδοτημένους εθνικούς και παγκόσμιους φορείς οι οποίο θα συνεργάζονται με την ιδιωτική βιομηχανία. Αυτό θα πρέπει να θεωρηθεί ως θεμελιώδες ζήτημα ασφάλειας. Η πανδημία, άλλωστε, αποτέλεσε μια πολύ μεγαλύτερη απειλή για την ασφάλεια απ’ ότι οι στρατιωτικές απειλές τις οποίες οι κυβερνήσεις δαπανούν τρισεκατομμύρια δολάρια για να περιορίσουν.
Στην πορεία μιας τέτοιας προσπάθειας, οι χώρες μπορεί να επιδιώξουν να εντοπίσουν πιθανές ευπάθειες στις προμήθειες από συγκεκριμένους εταίρους. Η αμοιβαία ευπάθεια μπορεί να αποτελέσει πηγή σταθερότητας. Αλλά οι χώρες μπορεί να θεωρήσουν ορισμένες πηγές υπερβολικά ριψοκίνδυνες. Ωστόσο, δεν είναι απαραίτητο η απάντηση να είναι ο «επαναπατρισμός» της προμήθειας. Υπάρχουν και άλλες δυνατότητες.
Το εμπόριο είναι ένα ζωτικής σημασίας κομμάτι της παγκόσμιας αντίδρασης σε μια πανδημία, περιλαμβανομένης της δημιουργίας και διανομής του εμβολίου που χρειαζόμαστε. Το εμπόριο πρέπει επίσης να παραμείνει ένα μεγάλο μέρος της παγκόσμιας οικονομίας ευρύτερα. Η ικανότητα να εμπορευόμαστε ελεύθερα ενισχύσει την ποικιλία, και ακόμα και την αξιοπιστία, της προμήθειας. Δημιουργεί επίσης μια μεγάλη ευκαιρία.
Η Covid-19 μπορεί πράγματι να αντιστρέψει την ενοποίηση της παραγωγής των προηγούμενων δεκαετιών, αλλά θα το μετανιώσουμε πικρά εάν συμβεί αυτό.
