του Ηλία Καραβόλια
Ανοίγοντας κανείς βιβλία οικονομικής θεωρίας αυτές τις εποχές μήπως και βρει ερμηνευτικές σταθερές όχι μόνο για τα φετινά γεγονότα αλλά από τότε που μηδενίστηκε το κόστος χρήματος, μάλλον συνειδητοποιεί ότι ασχολείται με «παρωχημένες» θεωρητικές προσεγγίσεις. Ξέρω ότι ακούγεται κάπως ισοπεδωτικό το σχόλιο αλλά εδώ ζούμε επί μήνες τώρα ένα πρωτοφανές downsizing (καθίζηση) στην πραγματική οικονομία και έναν εμφανέστατο μηχανισμό στήριξης( με υπερμοχλευμένο μη παραγωγικό χρήμα) της τραπεζικής και της χρηματιστηριακής οικονομίας. Τα ιστορικά υψηλά των χρηματιστηρίων σε εποχή πανδημίας και διψήφιας σε ποσοστό ύφεσης δεν αντέχουν σε ρασιοναλιστικές αναλύσεις. Το ίδιο ισχύει και για τον νέο γύρο κρατικοποιήσεων/διασώσεων μεγάλων εταιρειών από τις κυβερνήσεις που στήνουν το νεοκρατικό μοντέλο πάνω στα πήλινα πόδια της απεριόριστης έκδοσης χρήματος. Αυτό το μοντέλο που θα περιλαμβάνει επιδότηση αποχής από την παραγωγή για τα οικονομικά υποκείμενα.
Το χρέος, δημόσιο και ιδιωτικό, έχει γίνει προϊόν/εμπόρευμα εις το διηνεκές (perpetual product) αμιγώς «αυτοαναπαραγόμενο» πλέον (αφού συνεχώς μετακυλίεται) έξω από ποσοτικούς δείκτες και συγκρισιμότητα με μεγέθη παραγωγής ή ταχύτητες κυκλοφορίας του χρήματος. Η τραπεζική λογιστική προσπαθεί να βρει «κατεύθυνση» για να γίνει «δημιουργική» όσον αφορά τις πιστωτικές ροές πάσης φύσεως αλλά κυρίως να κανονικοποιήσει συστημικά τις «εγγραφές» από τιτλοποιήσεις.
Λόγω των lockdown οι νέες ποσότητες χρήματος δεν βρίσκουν σταθερό πολλαπλασιαστικό αποτέλεσμα εντός του παραδοσιακού (παραγωγικού-καταναλωτικού) κυκλώματος. Η ρευστότητα είναι, ουσιαστικά πλέον, χωρισμένη σε «ψηφιακή/αναλογική» και όχι σε εμπορική/μη εμπορική. Την ίδια ώρα ως μέσα παραγωγής ορίζονται πηγαίοι κώδικες προγραμματισμού σε λογισμικά, σε ένα πλαίσιο μηδενικού οριακού κόστους ( άρα δεν προστίθεται στην αλυσίδα αξίας καθαρό «ποσοτικό αποτέλεσμα» που θα προκαλούσε μεταβολή στην ταχύτητα κυκλοφορίας του νομίσματος). Τυπώνεται δε χρήμα ανοριοθέτητο, απροσδιόριστης ισχύος και «λήξεως» και φυσικά με αρνητικό επιτόκιο.
Έτσι ,στο μεγάλο φόντο της οικονομικής πραγματικότητας έχουμε μάλλον μια «φασματική δι-συμμετρία» που θα έλεγε και ο Derrida, δηλαδή καθαρά ένα «κατοπτρικό σκηνικό ανισορροπίας». Σκηνικό που μετατοπίζει το όριο αντοχής του καπιταλισμού έξω από την αλυσίδα αξίας. Και χωρίς «προστιθέμενη αξία» στις νέες ποσότητες του χρήματος( άνευ πραγματικού αντικρίσματος).
Φρονώ δηλαδή ότι χρειαζόμαστε πλέον μια μέθοδο προσέγγισης έξω από τα παραδοσιακά μοντέλα και καθαρά σε επίπεδο «χρηματοοικονομικής οντολογίας» (financial ontology) Μάλλον το χρήμα δεν είναι πλέον «νόμισμα» αλλά «προσομοιωτής αξίας» (simulation of value). Γι αυτό και οι μελέτες μας αφορούν περισσότερο μή οικονομολόγους στοχαστές ( πχ. Baudrillard, Berardi, Marazzi, Pasquinelli, Zuboff, κ.α. ) και ριζοσπαστικούς οικονομολόγους (πχ Mazzucato), και λιγότερο παραδοσιακούς νεοκλασικούς- θα έλεγα και νεοκευνσιανούς πλέον -θεωρητικούς οικονομολόγους. Και αυτό γιατί είμαστε ξεκάθαρα σε φάση αναπροσαρμογής της αξίας, των σχετικών τιμών σε μισθό/εισόδημα, των μορφών εργασίας -παραγωγής, με τις επενδύσεις να απορροφώνται μαζικά από τον τεχνολογικό τομέα -κυρίως τον ψηφιακό. Είμαστε μάλλον μέσα σε κάποιου είδους «μορφοκλασματικά οικονομικά» με προσομοιωτικές παραμέτρους για «ευμετάβλητα μοντέλα»(μακροοικονομικής ανισορροπίας εννοείται). Οικονομικά που ουσιαστικά ευσταθούν μόνο σε δυνητικά «νεκρά σημεία», σε μηδενικά και άπειρα πεδία πιθανοτήτων, αφού το κόστος χρήματος μηδενίστηκε και ο χρόνος απώθησης του χρέους εκτοξεύθηκε στο απροσδιόριστο μέλλον...
