του Στέφανου Μάνου*
Όταν στο παρελθόν με ρωτούσαν ποιες μεταρρυθμίσεις πρέπει να γίνουν στην Ελλάδα, για ν’ απαντήσω ακολουθούσα πάντοτε την ίδια προσέγγιση. Δεν έλεγα τι πρέπει να κάνουν αυτοί που κυβερνούν, αλλά τι θα έκανα εγώ αν κυβερνούσα. Διότι αν έλεγα τι πρέπει να κάνουν οι κυβερνώντες, μπορείτε να είστε σίγουροι ότι δεν θα το έκαναν. Έτσι απλά, για να μην κατηγορηθούν ότι έκαναν αυτό που πρότεινε ο Μάνος, είτε ήταν αριστεροί είτε δεξιοί. Αλλά εξίσου σίγουροι μπορείτε να είστε, ιδίως τώρα εκ των υστέρων, ότι ο ελληνικός λαός δεν ήθελε να κάνω όσα υποστήριζα και γι’ αυτό δεν με ψήφιζε.
Τα όσα έχω προτείνει για το Σύνταγμα (με άλλους), την οικονομική ανάπτυξη, το περιβάλλον, την ανακύκλωση, το ασφαλιστικό, τον ψηφιακό μετασχηματισμό, την παιδεία, την αξιολόγηση, την Εκκλησία, την άμυνα και δεκάδες άλλα θέματα είναι καταγεγραμμένα όχι μία, αλλά δεκάδες φορές. Θα βρείτε ένα πλήθος από άρθρα μου συγκεντρωμένα στο προσωπικό μου ιστολόγιο stefanosmanos.gr. Όλες οι προτάσεις μου, μικρές ή μεγάλες, έχουν ένα κοινό χαρακτηριστικό: είναι οι συγκεκριμένες προτάσεις ενός ανθρώπου που λέει τι θα έκανε αυτός αν είχε την εξουσία, προκειμένου να προχωρήσει η Ελλάδα ένα βήμα εμπρός.
Δεν έκανα ποτέ προτάσεις χάριν αντιπολίτευσης ή ψηφοθηρίας. Πολλές από τις προτάσεις μου περιλαμβάνονταν σε εκθέσεις διεθνών οργανισμών. Άλλες ήταν τελείως πρωτότυπες. Ένα άλλο χαρακτηριστικό των προτάσεών μου είναι ότι έμειναν χωρίς αποτέλεσμα διότι, όπως εξήγησα, οι κυβερνήσεις δεν ήθελαν να ταυτιστούν με προτάσεις Μάνου. Αποτέλεσμα είχαν μόνο όταν, ως κυβερνητικό στέλεχος, είχα την ευκαιρία να εφαρμόσω όσα υποστήριζα. Με ικανοποιεί ότι ένα σημαντικό μέρος της καθημερινότητάς μας έχει διαμορφωθεί από τις μεταρρυθμίσεις και αποφάσεις μου που πρόλαβα να εφαρμόσω στο σχετικά σύντομο διάστημα που άσκησα υπουργικά καθήκοντα.
Αναρωτιέμαι πόσο αξιόπιστα μπορώ ακόμα να απαντώ στο ερώτημα για τις επιβεβλημένες μεταρρυθμίσεις στη σημερινή Ελλάδα. Είμαι 81 ετών. Στενοί μου φίλοι, συνομήλικοί μου, έφυγαν ήδη από τη ζωή: ο Θόδωρος Βασιλάκης, ο Λεωνίδας Γεωργόπουλος, ο Γιάννης Κωστόπουλος και άλλοι. Μπορώ να σας πω τι θα έκανα σήμερα αν κυβερνούσα; Είναι ρεαλιστική μια τέτοια προοπτική; Γιατί όχι; Πρόσφατα έγραψα στην «Καθημερινή» ότι ο πρόεδρος Biden είναι 78 ετών και κατευθύνει τις τύχες της υπερδύναμης. Αν το σκεφτείτε, θα δείτε λοιπόν ότι θα μπορούσα θαυμάσια να διεκπεραιώσω (η έμφαση στο περαιώσω) μερικές μεταρρυθμίσεις που θα μας επιτρέψουν να πάμε την Ελλάδα ένα βήμα ή και περισσότερα μπροστά. Δηλώνω, λοιπόν, ότι μπορώ. Πρέπει όμως να θέλετε και εσείς. Αλλιώς δεν έχει νόημα.
Το πρόβλημα με τις μεταρρυθμίσεις στην Ελλάδα δεν είναι η περιγραφή τους σε μια έκθεση ή ένα άρθρο, αλλά η αναζήτηση των ανθρώπων με τη φαντασία και το κουράγιο να τις εφαρμόσουν. Εδώ και μήνες έχει παραδοθεί η έκθεση Πισσαρίδη. Ένα συνεκτικό κείμενο, με κατευθύνσεις και μεταρρυθμίσεις. Οι προτάσεις υπάρχουν αλλά, όπως και τόσες άλλες πριν από αυτές, κάπου έχουν κολλήσει. Δεν εφαρμόζονται. Χρόνια έγραφαν για τον ψηφιακό μετασχηματισμό, αλλά μετασχηματισμό δεν βλέπαμε. Ώσπου ήλθε ο κ. Πιερρακάκης και ο ψηφιακός μετασχηματισμός από άπιαστο όνειρο μεταμορφώθηκε σε απτή πραγματικότητα.
Έγραψα πριν ότι αισθάνομαι ικανός να προχωρήσω μεταρρυθμίσεις. Όπως και στο παρελθόν.
Χρησιμοποιώντας τον κ. Πιερρακάκη και το επιτελείο του ως πολιορκητικό κριό, μπορούν να μεταρρυθμιστούν και να απλοποιηθούν γρήγορα διάφοροι τομείς. Αναφέρω ενδεικτικά: το Υπουργείο Παιδείας, το Υπουργείο Δικαιοσύνης, το Υπουργείο Υγείας, το Υπουργείο Μεταφορών, το Υπουργείο Προστασίας του Πολίτη, το Υπουργείο Οικονομικών. Πρέπει, όμως, και ο πρωθυπουργός να θέλει να ξεπεράσει τις φοβίες που προκαλούν στο πολιτικό σύστημα, συνηθισμένο στην αδράνεια, οι γρήγορες αλλαγές και μεταρρυθμίσεις. Επιλέγω συνειδητά να μην αναφέρω μεγάλες τρανταχτές αλλαγές διότι πιστεύω ότι χρειαζόμαστε πολλές (πάρα πολλές) μικρές, που όλες μαζί θα αλλάξουν τη ζωή μας προς το καλύτερο.
Θα κλείσω το αναγκαστικά σύντομο σημείωμά μου θυμίζοντας ότι όποιες μεταρρυθμίσεις γίνουν, θα πρέπει να ξεκινήσουν από τη σωστή ανάγνωση και μέτρηση της πραγματικότητας. Ότι η παραγωγικότητά μας είναι δυστυχώς εξαιρετικά χαμηλή, ότι χρωστάμε το 200% και πλέον του ΑΕΠ μας και λόγω κορωνοϊού έχουμε μεγάλα δημοσιονομικά ανοίγματα. Ότι η Τουρκία είναι απειλητικά επικίνδυνη και έχουμε παραμελήσει την άμυνά μας. Ότι η παιδεία δεν προετοιμάζει νέους ανθρώπους που θα ανεβάσουν την παραγωγικότητα ούτε ικανούς να στελεχώσουν «έξυπνες» Ένοπλες Δυνάμεις.
Ελπίζω, όπως έγραψε πρόσφατα ο Παναγής Βουρλούμης, οι πολιτικές ηγεσίες να συμφωνήσουν να σταματήσουν να ασχολούνται με σαχλαμάρες και να αναδιατάξουν τις εθνικές προτεραιότητες.
*Φιλελεύθερος πολιτικός
