του Δημήτρη Στεργίου
Συμμερίζομαι τις εκτιμήσεις οικονομολόγων και αναλυτών σε άρθρο τους στους Financial Times πως το Ευρωπαϊκό Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας θα αποτελέσει την αφετηρία για μια νέα ανάκαμψη στην Ευρώπη, σε μια συγκυρία δύσκολη καθώς η Ευρωπαϊκή Ένωση πλήττεται από οικονομική κρίση λόγω της πανδημίας. Προφανώς οι εκτιμήσεις αυτές στηρίζονται σε παραδοχές ότι οι περισσότερες ευρωπαϊκές οικονομίες λειτουργούν ορθολογικά, εφαρμόζουν πιστά τους οικονομικούς νόμους και υπολογίζουν σωστά τη συμβολή όλων των παραγόντων που διαμορφώνουν την οικονομική μεγέθυνση.
Επίσης, θα ήθελα πολύ να συμμερισθώ και τις συγκρατημένες προβλέψεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για ρυθμό ανάπτυξης στη χώρα μας 7% έως το 2026 από την αξιοποίηση του Ευρωπαϊκού Ταμείου Ανάκαλψης και Ανθεκτικότητας που έτυχε διθυραμβικών κριτικών στις Βρυξέλλες, αλλά ακόμα και τις συγκρατημένες ή αισιόδοξες ή υπεραισιόδοξες προβλέψεις της Morgan Stanley και της S&P για ανάπτυξη 12% και 18% αντίτοιχα, αλλά υπό την παραδοχή ότι θα προωθούνται παράλληλα όλες οι αναγκαίες διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις σε όλους τους «άρρωστους» τομείς της ελληνικής οικονομίας, οι οποίοι απορροφούν σαν «σφουγγάρι» όλες τις σημειούμενες με το ζόρι θετικές συμβολές των επενδύσεων, της κατανάλωσης και των εξαγωγών στην ανάπτυξη. Αυτοί οι τομείς έχουν κάνει την ελληνική οικονομία, με τις γνωστές διαρθρωτικές αγκυλώσεις και το ολοένα αυξανόμενο χρέος, μια νέα βιβλική “καιόμενη και μη φλεγόμενη βάτο” και τους Έλληνες εργαζόμενους, ανέργους, φορολογούμενους και επιχειρηματίες μοιραίους δεσμώτες των αγκυλώσεων αυτών!
Σε όλες αυτές τις παλιές μελαγχολικές διαπιστώσεις αντιπαραθέτω τώρα μιαν αισιόδοξη, ότι, δηλαδή, από την αρχή της θητείας της η σημερινή κυβέρνηση του Κυριάκου Μητσοτάκη επανέφερε πιο έντονα και, κυρίως, πιο “ζεστά” το αθάνατο “έπος” των μεταρρυθμίσεων με στόχο να αξιοποιηθούν αποδοτικά και παραγωγικά οι πόροι του Ταμείου Ανάκαμψης και όχι μόνο. Απλώς υπενθυμίζω τις προσπάθειες και τις επιστολές του υφυπουργού παρά τω πρωθυπουργώ αρμόδιου για τον συντονισμό του κυβερνητικού έργου και παρουσιαστή του Εθνικού Σσχεδίου Ανθεκτικότητας και Ανάκαμψης “Ελλάδα 2.0” Άκη Σκέρτσου πριν από λίγους μήνες προς τους υπουργούς με την οποία ζητούσε επίσπευση των… μεταρρυθμίσεων! Δηλαδή, των μεταρρυθμίσεων, οι οποίες δεν έγιναν ποτέ, παρά τις γνωστές ηχηρές εξαγγελίες και υποσχέσεις προς την Ευρωπαϊκή Ένωση και τους δανειστές, επί .. τριάντα χρόνια με το γνωστό “στρίβειν” ότι “λεφτά υπάρχουν” ή ότι είναι “ανάλγητες” σε περίοδο “ισχυρής” τάχα Ελλάδος και “ισχυρής” τάχα” οικονομίας! Η ίδια διαβεβαίωση, που επαναλήφθηκε και κατά την παρουσίαση του παραπάνω Σχεδίου και από τον πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη για την αξιοποίηση των πόρων του Ταμείου Ανάκαμψης με συνδυασμό πραγματικών μεταρρυθμίσεων, στηρίζει την αισιοδοξία για τη συμβολή του ταμείου Ανάκαμψης στην ενίσχυση της οικονομικής μεγέθυνσης..
Αυτή η αισιοδοξία ενισχύθηκε και από τις «προσομοιώσεις» – προβλέψεις που παρουσίασε ο κ. Σκέρτσος στη διαδικτυακή εκδήλωση που διοργάνωσαν η Προεδρία της Κυβέρνησης και το υπουργείο Ανάπτυξης & Επενδύσεων, με θέμα, «Βελτίωση του Επιχειρηματικού Περιβάλλοντος – Doing Business: Μεταρρυθμίσεις, Στόχοι και Προκλήσεις στην Ελλάδα του σήμερα και του αύριο», επισημαίνοντας ότι οι προγραμματισμένες μεταρρυθμίσεις (67 σημαντικές και 106 στρατηγικές δημόσιες επενδύσεις) για το επιχειρηματικό περιβάλλον «δεν βελτιώνουν απλώς την κατάταξη της χώρας, έχουν πρακτικό και ουσιαστικό όφελος για όλους μας». Στην εκδήλωση αυτή ο κ. Σκέρτσος ανέφερε, για παράδειγμα, ότι η μείωση της γραφειοκρατίας και η, εξ αυτού του λόγου, απελευθέρωση 270 εκατ. εργατοωρών μπορεί να επιφέρει, σε διάστημα ενός έτους, αύξηση 0,6% στην απασχόληση, 8% στις επενδύσεις και 2% στο ΑΕΠ, χαρακτηρίζοντας «εφικτό» τον στόχο της κινητοποίησης 100 δισ. δημόσιων, ιδιωτικών και ευρωπαϊκών πόρων την επόμενη 7ετία.
Αν γίνονταν οι υποσχόμενες μεταρρυθμίσεις
Πράγματι, ο στόχος αυτός είναι εφικτός, αν θυμηθούμε ότι παρόμοιες εκτιμήσεις για τη σχέση μεταρρυθμίσεων και ανάπτυξης στη χώρα μας είχαν γίνει και γίνονταν συνεχώς τα τελευταία κυρίως είκοσι χρόνια, αλλά στην πράξη η σχέση αυτή έγινε όχι μόνο καταγέλαστη, αλλά και ολέθρια, αφού δεν συνοδεύθηκαν από τις αναγκαίες τολμηρές τομές για την επίτευξη των στόχων. Με σκοπό, λοιπόν, να μην επαναληφθεί αυτή η ιλαροτραγωδία των εκτιμήσεων, απλώς παραθέτω μερικές παρόμοιες διεθνών και ελληνικών οργανισμών για την “εικονική πραγματικότητα” μετά την εφαρμογή των Μνημονίων, δηλαδή από την εφαρμογή των Μνημονίων και την ορθή αξιοποίηση των 312 δισ. ευρώ που τα συνόδευαν μετά το 2010 στη χώρα μας.
Τότε, λοιπόν, εμπειρικές μελέτες του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ) εκτιμούσαν ότι, αν στην Ελλάδα προωθούνταν οι μεταρρυθμίσεις που υπόσχονταν οι κυβερνήσεις με τα Μνημόνια, σε βάθος δεκαετίας η χώρα μας θα εξασφάλιζε αύξηση του ΑΕΠ κατά περίπου 18%! Δηλαδή, το ΑΕΠ θα από 231,6 δισ. ευρώ το 2009 θα αυξανόταν στα 273,2 δισ. ευρώ το 2020! Κι επειδή δεν προωθήθηκαν αυτές οι μεταρρυθμίσεις, μολονότι εισπράχθηκαν πάνω από 310 δισ. ευρώ με τα Μνημόνια, το ΑΕΠ το 2020 διαμορφώθηκε στα 162,8 δισ. ευρώ, δηλαδή, αντί αύξησης, μειώθηκε κατά 68,8 δισ. ευρώ ή κατά 30,4 ποσοστιαίες μονάδες αθροιστικά!!!
Αν ληφθες υπόψη ότι μία αύξηση του ΑΕΠ κατά 1% προκαλεί αντίστοιχη (ποσιστιαία) αύξηση των φορολογικών εσόδων, τότε μόνο και μόνο η αύξηση αυτή του ΑΕΠ κατά 30% θα προκαλούσε αύξηση των φορολογικών εσόδων κατά 15 δισ. ευρώ, τα οποία όλα θα δημιουργούσαν πρωογενές πλεόνασμα που θα άγονταν ολόκληρο προς πρόσθετη μείωση του χρέους ως ποσοστό τυου ΑΕΠ κάτω από το 100% (τώρα είναι 209% του ΑΕΠ!).
Ύστερα, σύμφωνα με τις ίδιες εμπειρικές μελέτες του ίδιου διεθνούς οργανισμού, η σημαντική αυτή μεταβολή του ΑΕΠ θα συνοδευόταν και από σημαντική συνεισφορά στη διαμόρφωση του χρέους γύρω στο 62% του ΑΕΠ! Να σας θυμίσω τον εφιάλτη; Το “μη βιώσιμο” χρέος των 299,5 δισ. ευρώ του 2009 εκτοξεύθηκε στα 340 δισ. ευρώ το 2020 ή από 129,7% του ΑΕΠ στο 208,9% του ΑΕΠ το 2020, δηλαδή, αντί σημαντικής μείωσης, αυξήθηκε κατά 80 περίπου ποσοστιαίες μονάδες!
Ακόμα, από μια άλλη εμπειρική μελέτη προέκυπτε ότι, αν εφαρμόζονταν όλα τα περιβόητα Εθνικά Προγράμματα Μεταρρυθμίσεων, τα οποία επέβαλε η Ευρωπαϊκή Ένωση να καταθέτουν όλες οι χώρες -μέλη της από το 2005, το δημόσιο χρέος θα αποκλιμακωνόταν έως το 2020 κατά τουλάχιστον 20 ποσοστιαίες μονάδες, δηλαδή από 129,7% του ΑΕΠ το 2009 θα συρρικνωνόταν στο 109,7% του ΑΕΠ το 2020. Αμ δε! Εκτοξεύθηκε, όπως προαναφέρθηκε, στο 208,9% του ΑΕΠ!
Σε όλα αυτά, ας προσθέσω και επιμέρους ευνοϊκές επιδράσεις στην οικονομία και ιδιαίτερα στο ΑΕΠ από την προώθηση ειδικότερων μεταρρυθμίσεων. Η Τράπεζα της Ελλάδας, για παράδειγμα, εκτιμά πως η υλοποίηση των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων στην αγορά εργασίας και στις αγορές προϊόντων και υπηρεσιών θα μπορούσε συνδυασμένα να επιφέρει αύξηση του ΑΕΠ έως 8,5%, της απασχόλησης κατά 6,7% και των επενδύσεων κατά 11,5%. Όμως, σημειώνω ότι ΟΟΣΑ, σε άλλη μελέτη, προτείνει να δοθεί έμφαση, για αναπτυξιακούς λόγους, στην αγορά προϊόντων και όχι να πέσουν τα βάρη της προσαρμογής στους μισθωτούς, που είχε ως αποτέλεσμα την αύξηση της φτώχειας και των ανισοτήτων στην Ελλάδα παρά τις κοινωνικές πολιτικές που ενεργοποιήθηκαν και που δεν είχαν, ωστόσο, την αποτελεσματικότητα εκείνων στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Αν μάλιστα δεν υπήρχαν οι συντάξεις, οι οποίες των οποίων η συμβολή είμαι μεγαλύτερη, η φτώχεια και οι ανισότητες θα ήταν εφιαλτικότερες! Πάντως, ο ΟΟΣΑ, σύμφωνα με άλλη μελέτη, εκτιμούσε πως η πλήρης εφαρμογή των μεταρρυθμίσεων στον τομέα αυτόν θα μπορούσε να προκαλέσει αύξηση του ΑΕΠ πάνω από 13% στη δεκαετία.
Επίσης, υπενθυμίζω κι έναν άλλο χώρο για τον οποίο οι εξαγγελλόμενες μεταρρυθμίσεις ήδη από τα μέσα της δεκαετίας του 1990 έχουν γίνει “ανέκδοτο” με το συνεχές “στρίβειν” που χαρακτηρίζεται από ένα σπαραξικάρδιο χρονικό! Σύμφωνα, λοιπόν, με υπολογισμούς του Ιδρύματος Οικονομικών και Βιομηχανικών Ερευνών(ΙΟΒΕ), το άνοιγμα των “κλειστών” επαγγελμάτων συμβάλλει μακροπρόθεσμα σε αύξηση του ΑΕΠ κατά 13,5%. Δηλαδή, κατά 34 δισ. ευρώ, συνολικά! Το ποσό αυτό προκύπτει από την τόνωση της εγχώριας ζήτησης, την αύξηση των επενδύσεων και των εξαγωγών, αλλά και την ενίσχυση της αγοραστικής δύναμης των καταναλωτών, λόγω της μείωσης των τιμών. Η Copenhagen Economics και το ΚΕΠΕ υπολόγισαν ότι το άνοιγμα των κλειστών επαγγελμάτων θα ενίσχυε τους πραγματικούς μισθούς κατά 0,4% και θα μείωνε μακροπρόθεσμα το κόστος των υπηρεσιών έως 10,5%. Οι άμεσες ξένες επενδύσεις και οι ελληνικές εξαγωγές θα αυξάνονταν πάνω από 25%, ενώ η αύξηση της απασχόλησης υπολογίζεται από 0,2% έως 0,5%.
Σημειώνω ακόμα ότι στο πλαίσιο των βαρύγδουπων Εθνικών Προγραμμάτων Μεταρρυθμίσεων, τα οποία με ευκολία και απίστευτη ευρηματικότητα σε ορισμούς, προβλέψεις και υποσχέσεις καταρτίζονταν για να λαμβάνονται οι δόσεις των κοινοτικών δανείων, υπήρχαν οι δεσμεύσεις αυτές για “άνοιγμα” των “κλειστών” επαγγελμάτων, τον περιορισμό της παραοικονομίας, η οποία, παρά τους 3.500 νόμους και πάνω από 115.000 υπουργικές αποφάσεις παραμένει στο 21% του ΑΕΠ, έναντι 12,8% κατά μέσο όρο στην Ευρωπαϊκή Ένωση (χάνονται περίπου 16 δισ. ευρώ!), και οι υποσχέσεις για διαρθρωτικές παρεμβάσεις στον δημοσιονομικό τομέα και ιδιαίτερα στο μέτωπο της βελτίωσης της αποδοτικότητας είσπραξης του ΦΠΑ (που είναι 0,51) με σκοπό την προσέγγιση του μέσου όρου στον ΟΟΣΑ (0,71) που δεν τηρήθηκαν και έτσι χάνονται άλλα 10 περιόπου δισ. ευρώ ετησίως…
Υπενθυμίζω τις διαπιστώσεις της μελέτης Casanegra του 1992 για τα αίτια της φοροδιαφυγής και τη σημασία της στον περιορισμό της ανάπτυξης και τις προτάσεις για τη βελτίωση της φορολογικής διοίκησης, η οποία και τότε είχε προκαλέσει…πανελλήνιο… χαλασμό!
Άλλα λόγια είναι περιττά… Απλώς κάνετε μία απλή… πρόσθεση και θα διαπιστώσετε έκπληκτοι ότι θα αυξάνονταν τα φορολογικά έσοδα κατά 30 δισ. ετησίως, το ΑΕΠ κατά 30%, οι επενδύσεις και οι εξαγωγές κατά 37%, η απασχόληση κατά 6,7%, θα μειωνόταν το χρέος κάτω από το 100% του ΑΕΠ, θα αυξάνονταν σημαντικά οι πραγματικοί μισθοί, ενώ θα συρρικνώνονταν σημαντικά η φτώχεια και οι κοινωνικές ανισότητες… Υπερβολές;
*πρώτη δημοσίευση: www.ot.gr
