του Νίκου Φιλιππίδη
Αν θέλουμε να καταλαβαίνουμε τι έρχεται στην Οικονομία και κυρίως τους κινδύνους που μπορούν να μας επηρεάσουν, καλό είναι να ρίχνουμε μια ματιά πού και πού και στο διεθνές περιβάλλον. Τα όσα συμβαίνουν το τελευταίο διάστημα έχουν πραγματικά εξαιρετικό ενδιαφέρον. Έχει σχεδόν συμπληρωθεί ένας 12ετής ανοδικός κύκλος των αγορών παγκοσμίως, τον οποίο δεν σκίασε ούτε η πανδημία. Τα πάντα ανεβαίνουν όλο αυτό το διάστημα, με καύσιμο το μηδενικό κόστος δανεισμού. Κανείς δεν σκέπτεται μια αλλαγή της τάσης. Ένας νέας κοπής «στρατός» ερασιτεχνών επενδυτών έκανε την εμφάνισή του και θησαύρισε. Φαινόμενα κερδοσκοπίας σε μετοχές με ισχνούς τζίρους, όπως η GameStop, προκάλεσαν επενδυτική φρενίτιδα. Παρά την απότομη διόρθωση των μετοχών κατά 30% πέρυσι, η αμερικανική Χρηματιστηριακή αγορά καταγράφει τον μακροβιότερο ανοδικό κύκλο στην ιστορία της που βοήθησε τον δείκτη σηματωρό S&P 500 να εκτιναχθεί σχεδόν κατά 300% τα τελευταία δέκα και πλέον χρόνια. Την ίδια στιγμή επενδύσεις σε νέα προϊόντα όπως τα κρυπτονομίσματα δημιούργησαν εύλογες υπόνοιες δημιουργίας φούσκας.
Η κατάσταση που έχει δημιουργηθεί προκαλεί δικαιολογημένα συνειρμούς και φέρνει στη μνήμη «άλλες» καταστάσεις από το παρελθόν. Ο πρώην επικεφαλής της Ομοσπονδιακής Τράπεζας των ΗΠΑ Άλαν Γκρίνσπαν σε μια εμβληματική του ομιλία τον Δεκέμβριο του 1996 είχε περιγράψει πολύ παραστατικά σε μια παρόμοια κατάσταση εφησυχασμού που είχε δημιουργηθεί πριν από τη «θύελλα» με αιχμή τότε τις εταιρείες υψηλής τεχνολογίας, ως «παράλογη ευφορία». Πολλοί αναρωτιούνται μήπως συμβαίνει το ίδιο και τώρα. Μήπως η ευφορία που υπάρχει παντού είναι πλασματική. Μπορούν τα πάντα να κινούνται αενάως ανοδικά; Το παράδειγμα της μιας και μόνης δήλωσης ενός σημαντικού επιχειρηματία όπως ο Έλον Μασκ, όπου αρκούσε για να εξαϋλωθούν δεκάδες δισεκατομμύρια από τα κρυπτονομίσματα, είναι χαρακτηριστικό. Πολλοί αναρωτιούνται τι θα γίνει, πώς θα αντιδράσουν οι αγορές όταν οι κεντρικές τράπεζες θα αρχίσουν να ανακοινώνουν την απόσυρση των μέτρων στήριξης των Οικονομιών. Όταν θα αρχίσουν να ανεβαίνουν τα επιτόκια, προκειμένου να συγκρατηθούν οι πληθωριστικές πιέσεις. Η αλήθεια είναι ότι πίσω από τη «βιτρίνα» κανείς δεν είναι σίγουρος για την ποιότητα του εμπορεύματος.
Ο βραβευμένος με Νόμπελ οικονομολόγος του Γέιλ, Ρόμπερτ Σίλερ στο βιβλίο του που πήρε το όνομα από τον «χρησμό» Γκρίνσπαν (Παράλογη ευφορία), εκτός ότι προειδοποίησε για τον κίνδυνο φούσκας στις τιμές του Bitcoin, εισήγαγε και έναν δείκτη (CAPE) που μπορεί να μας δείξει εάν τα τρέχοντα επίπεδα των αγορών είναι ακριβά ή φθηνά. Το αποτέλεσμα δείχνει ότι μπορεί τα επίπεδα κινδύνου σήμερα να μην είναι κοντά σε αυτά του Μαρτίου του 2000 όταν έσκασε η φούσκα των εταιρειών υψηλής τεχνολογίας, ωστόσο βρίσκονται στο υψηλότερο επίπεδο των τελευταίων δύο δεκαετιών.
Οι αγορές παγκοσμίως φαίνεται ότι αναζητούν την επί βεβαίωση της μεγάλης ανάκαμψης σε αυτή τη φάση, για να αναζητήσουν κατεύθυνση για την επόμενη. Όπου καθυστερεί η ανάπτυξη, για λόγους που πολλές φορές σχετίζονται με τα εμβόλια ή με τη διατήρηση υψηλού ιικού φορτίου, υπάρχει πρόβλημα. Στην περιοχή μας, στη ζώνη του ευρώ, παρατηρείται τις τελευταίες μέρες μια ανοδική κίνηση στις αποδόσεις των ομολόγων, μεταξύ των οποίων και στα ελληνικά ομόλογα. Κατά πολλούς εντάσσεται και αυτή η κίνηση στα αυξημένα αντανακλαστικά των επενδυτών που αναζητούν τους ευάλωτους του συστήματος. Η αλήθεια είναι ότι αναζητούν και τους «απρόσεκτους». Αυτούς τους διακατέχει μια επίσης παράλογη και αυτοκαταστροφική ευφορία. Αυτούς που ενώ η χώρα τους «καίγεται» για υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης, «χαλαρώνουν» διατηρώντας τα κρούσματα και τους διασωληνωμένους στα ύψη.
