του Matthew Boesler
Μόλις παγιωθούν οι ιδέες για το πώς να διαχειριστείτε την οικονομία, μπορεί να χρειαστούν γενιές για να τις ξεριζώσετε. Κάτι μεγάλο και ανατρεπτικό πρέπει να γίνει σαν την πανδημία του κορωνοϊού. Το 2020, όταν η πανδημία ενέσκηψε και οι οικονομίες σε όλο τον κόσμο διέκοψαν τη λειτουργία τους, οι πολιτικοί, χωρίς να το σκεφθούν δεύτερη φορά, προκάλεσαν βραχυκύκλωμα στον επιχειρηματικό κύκλο. Ειδικότερα, στις ΗΠΑ μία πλημμυρίδα δημοσίων δαπανών ανέσυρε την οικονομία από τη βαθύτερη ύφεση στα χρονικά και μάλιστα γρηγορότερα από όσο περίμενε κανείς και την εκτίναξε. Ως αποτέλεσμα παρατηρείται μία τεκτονική αλλαγή της οικονομικής θεωρίας και πρακτικής. Η μεγάλη ύφεση μετά τη συντριβή του 2008, ήδη οδήγησε σε επανεξέταση των δεδομένων, αλλά η συνολική προσέγγιση ουσιαστικά έμεινε αμετάβλητη. Σε γενικές γραμμές, αυτή έδωσε προτεραιότητα στον περιορισμό του πληθωρισμού και στη διαχείριση του ρυθμού της οικονομικής ανάπτυξης, προσαρμόζοντας το κόστος του ιδιωτικού δανεισμού και όχι δαπανώντας δημόσιο χρήμα.
Η πανδημία απέρριψε αυτές τις συμβάσεις σε διεθνή κλίμακα. Στα νέα οικονομικά η δημοσιονομική πολιτική ανέλαβε τον ρόλο της νομισματικής. Αυτό συνέβη, επειδή οι κυβερνήσεις διοχέτευσαν μετρητά απευθείας σε νοικοκυριά και επιχειρήσεις και εμφάνισαν ρεκόρ δημοσιονομικών ελλειμμάτων. Οι κεντρικές τράπεζες έπαιξαν δευτερεύοντα και υποστηρικτικό ρόλο. Οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής άρχισαν επίσης να κοιτούν πέραν των συγκεντρωτικών δεδομένων για το πώς κατανέμονται το εισόδημα και οι θέσεις εργασίας και ποιος χρειάζεται τη μεγαλύτερη βοήθεια. Κι ενώ η απόκλιση από την οικονομική ορθοδοξία κατέστη εντονότερη στις πλούσιες χώρες του κόσμου, οι εκδοχές αυτής της αλλαγής επεκτάθηκαν και στις αναδυόμενες. Ακόμα και ιδρύματα όπως το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, οι επί μακρόν εκτελεστές των παλαιών κανόνων της φορολογικής σύνεσης, διακήρυξαν τα οφέλη από τα κρατικά προγράμματα τόνωσης της οικονομίας. Ως αποτέλεσμα οι ΗΠΑ και σε μικρότερο βαθμό και άλλες ανεπτυγμένες οικονομίες, εμφάνισαν πολύ ταχύτερη ανάκαμψη από εκείνην μετά το 2008. Αυτή η επιτυχία ανοίγει μια νέα φάση στη διαμάχη για τη χάραξη πολιτικής.
Σύμφωνα με τους παραδοσιακούς νόμους, χρειάζονται χρόνια προκειμένου τα νοικοκυριά να επανέλθουν στην κανονικότητα μετά την ξαφνική κατάρρευση της οικονομικής δραστηριότητας του 2020. Αντ’ αυτού, η αμερικανική κυβέρνηση παρενέβη για να τα θωρακίσει από τις χειρότερες επιπτώσεις της, με τρόπο που δεν είχε δοκιμαστεί πραγματικά πριν, αντικαθιστώντας τους μισθούς, που εκατομμύρια νέοι άνεργοι δεν λαμβάνουν πλέον από τους εργοδότες τους. Η κλίμακα αυτής της καινοτομίας είναι εμφανής σε αυτό που ο Γιαν Χάτζιους, προϊστάμενος οικονομολόγος της Goldman Sachs, χαρακτήρισε «το πιο εκπληκτικό στατιστικό στοιχείο ολόκληρης αυτής της περιόδου». Το δεύτερο τρίμηνο του 2020, οπότε συρρικνώθηκε με τον ταχύτερο ρυθμό η οικονομική δραστηριότητα, μετρημένη με το συμβατικό εργαλείο του ΑΕΠ, το εισόδημα των νοικοκυριών των ΗΠΑ αυξήθηκε.
Οι πολιτικοί κινήθηκαν γρήγορα, επειδή διέκριναν την επικείμενη καταστροφή εάν ολιγωρούσαν, αλλά και γιατί είχαν απογοητευθεί από την αντίδραση στην κρίση του 2008. Το χρηματοπιστωτικό σύστημα βοηθήθηκε, αλλά όχι οι ιδιοκτήτες σπιτιών – δανειολήπτες και τα νοικοκυριά, τα οποία άνευ στήριξης είδαν τα εισοδήματά τους να μειώνονται. Σήμερα οι νέες οικονομικές πολιτικές προστάτευσαν μεν το χρηματοπιστωτικό σύστημα, αλλά από κάτω προς τα πάνω και όχι αντίστροφα, όπως τόνισε ο πρόεδρος της Ομοσπονδιακής Τράπεζας (Fed). Το 2020 οι δουλειές εξαφανίστηκαν. Οι Αμερικανοί αγωνίζονταν να πληρώσουν το ενοίκιο και τα δάνειά τους. Χωρίς τις επεμβάσεις της κυβέρνησης να αντικαταστήσει το χαμένο εισόδημα, η κρίση υγείας που είχε ήδη προκαλέσει κρίση στην απασχόληση θα είχε μετατραπεί σε οικονομική.
*πρώτη δημοσίευση: www.kathimerini.gr
