των Χρ. Λ. Νικία και Αριστοτέλη Τζιαμπίρη*
Ένας νέος ψυχρός πόλεμος ανατέλλει σιγά σιγά μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας. Οι βαθύτερες αιτίες εντοπίζονται στη διαφορά των συστημάτων διακυβέρνησής τους: δημοκρατία εναντίον αυταρχισμού. Η παγκόσμια αυτή διαμάχη εκδηλώνεται, παρόλα αυτά, κυρίως ως οικονομικός και τεχνολογικός ανταγωνισμός· και οι ημιαγωγοί βρίσκονται στο κέντρο της. Είναι σημαντικό η Ε.Ε. και η Ελλάδα να κατανοήσουν τα ζητήματα που άπτονται του κρίσιμου αυτού μετώπου, καθώς και τις ευκαιρίες που ανοίγονται για τις χώρες, η στρατηγική των οποίων καθοδηγείται από δημοκρατικές αρχές.
Τα τσιπ ημιαγωγών (semicon-ductor chips) αποτελούν σήμερα, αδιαμφισβήτητα, την κρισιμότερη βιομηχανία στον κόσμο, όσον αφορά τη συλλογή δεδομένων, την αποθήκευση, την επεξεργασία και την αξιοποίηση πληροφοριών για οικονομικά και στρατιωτικά αμυντικά συστήματα, τηλεπικοινωνιακές υποδομές και πολλά άλλα.
Ο σύγχρονος κόσμος λειτουργεί με τσιπ. Αυτά είναι οι «εγκέφαλοι» πίσω από οτιδήποτε «έξυπνο».
Το πρόβλημα είναι πως υπάρχει, παγκοσμίως, έλλειψή τους. Οταν ξέσπασε η πανδημία, τα lockdowns ανά τον κόσμο προκάλεσαν κατακόρυφη αύξηση της ζήτησης για έξυπνες τεχνολογίες που χρησιμοποιούν ημιαγωγούς.
Γιατί λοιπόν να μην παράξουμε περισσότερα τσιπ; Γιατί είναι πιο εύκολο να το λες παρά να το κάνεις.
Κατ’ αρχάς, δεν υπάρχουν αρκετοί ταλαντούχοι επιστήμονες και μηχανικοί για να κατασκευάσουν αυτά τα τσιπ και να αυξήσουν άμεσα την προσφορά. Τα διάφορα έθνη-κράτη (και τα πανεπιστήμιά τους) ανταγωνίζονται επί του παρόντος για να εκπαιδεύσουν και, κατόπιν, να διατηρήσουν στην επικράτειά τους τους φοιτητές που θα σχεδιάσουν και θα κατασκευάσουν τα τσιπ του αύριο. Μεγάλο μέρος του τεχνολογικού αυτού πνευματικού κεφαλαίου προέρχεται από την Ασία ― ειδικά την Κίνα και την Ινδία. Αυτή η έλλειψη αυξάνει την ένταση μεταξύ Κίνας και ΗΠΑ, περιπλέκει τις εξωτερικές σχέσεις άλλων κρατών και εμποδίζει την παγκόσμια οικονομική ανάπτυξη στον απόηχο της πανδημίας, καθώς και τη μετάβαση σε μια πιο πράσινη και εξυπνότερη οικονομία.
Επίσης, η παγκόσμια εφοδιαστική αλυσίδα για ημιαγωγούς είναι ιδιαιτέρως περίπλοκη: σημαντικότεροι παίκτες είναι οι ΗΠΑ, η Ε.Ε. (ιδιαιτέρως η Ολλανδία), η Ιαπωνία, η Ν. Κορέα και η Ταϊβάν. Από τον σχεδιασμό μέχρι την κατασκευή τους, τα τσιπ πρέπει να περάσουν από χίλια και πλέον απαιτητικά βήματα. Μέχρι να φτάσει στον πελάτη, ένα τσιπ ημιαγωγών μπορεί να έχει διασχίσει δεκάδες διεθνή σύνορα. Εν τω μεταξύ, στο τελευταίο βήμα της εφοδιαστικής αυτής αλυσίδας, υπάρχουν μόνο τρεις εταιρείες κατασκευής: η Intel, η Samsung και η πανίσχυρη, εντός Ταϊβάν, TSMC. Είναι απίθανο για ένα και μόνο κράτος να μπορέσει τα επόμενα χρόνια να εσωτερικεύσει πλήρως ολόκληρη αυτή την εφοδιαστική αλυσίδα ώστε να απλοποιήσει τη διαδικασία. Επιπλέον, ένα νέο εργοστάσιο εφοδιασμένο με τον περίπλοκο εξοπλισμό που απαιτείται για την κατασκευή τέτοιων τσιπ κοστίζει από 15 έως 40 δισεκατομμύρια δολάρια.
Εντύπωση προκαλεί η απουσία της Κίνας από την εφοδιαστική αλυσίδα των χωρών αυτών και των συνεργαζόμενων με αυτές κρατών. Παρά την τεράστια προσπάθεια που έχει κάνει τα τελευταία χρόνια, η Κίνα δεν έχει καταφέρει να κατασκευάσει ακόμα τα πιο εξελιγμένα τσιπ και ξοδεύει, αυτή τη στιγμή, γύρω στα 300 δισ. δολάρια ετησίως για την εισαγωγή τους. Περισσότερα απ’ ό,τι ξοδεύει για να εισάγει πετρέλαιο!
Οι ημιαγωγοί, λοιπόν, έχουν γίνει το επίκεντρο του παγκόσμιου τεχνολογικού ανταγωνισμού και η εξασφάλιση της σταθερής παροχής τους είναι κορυφαία προτεραιότητα.
Αυτή η κατάσταση παρουσιάζει μια σειρά βασικών ζητημάτων τόσο για την Ε.Ε. όσο και για την Ελλάδα. Η Ευρωπαϊκή Ενωση πρέπει να αποφασίσει εάν θα υποστηρίξει ή όχι τις περιοριστικές πολιτικές των ΗΠΑ απέναντι στην Κίνα ή αν θα συνεργαστεί με την Κίνα ώστε να αποκομίσει οικονομικό κέρδος. Εάν επιλέξει να συνεργαστεί, τότε τίθεται άμεσα το εξής ερώτημα: θέλουμε εταιρείες με ασαφείς σχέσεις μ’ ένα αυταρχικό καθεστώς να χτίζουν την τεχνολογική υποδομή των ανοιχτών δημοκρατικών κοινωνιών μας;
Ενα άλλο ζήτημα –και πιθανώς ευκαιρία– για την Ευρώπη τίθεται με την ανάγκη διασφάλισης μιας επαρκούς και συνεχούς διάθεσης τσιπ. Γι’ αυτόν τον λόγο η Ε.Ε. πρέπει να υποστηρίξει την ανάπτυξη επιχειρήσεων, εντός των συνόρων της, που μπορούν να συμμετάσχουν στη διαδικασία παραγωγής· θα πρέπει επίσης να αναπτύξει μια εκπαιδευτική στρατηγική ώστε να διασφαλίσει ότι θα διαθέτει το απαραίτητο, εξειδικευμένο προσωπικό. Αυτό ακριβώς το σημείο αποτελεί μια καίρια ευκαιρία για την Ελλάδα να σκεφτεί και να αποφασίσει ποιο μέρος της (ευρωπαϊκής) εφοδιαστικής αλυσίδας μπορεί να αναλάβει και ποιες πανεπιστημιακές μεταρρυθμίσεις χρειάζονται για να διασφαλιστεί ότι οι νέοι της εκπαιδεύονται για τη βιομηχανία των ημιαγωγών και τις μυριάδες εφαρμογές τους στην τεχνητή νοημοσύνη (ΑΙ).
Η ίδια η δημοκρατία παρέχει τις κατευθυντήριες αρχές για την αντιμετώπιση όλων αυτών των ζητημάτων. Σε τελική ανάλυση, οι ταχέως αναπτυσσόμενες τεχνολογίες των ημιαγωγών αναπτύσσονται σε ανοιχτά, διαφανή οικοσυστήματα, όπως αυτά των δυτικών δημοκρατιών και στα συνεργαζόμενα με αυτές πανεπιστήμια και επιχειρήσεις. Καθώς ο 21ος αιώνας εξελίσσεται, γίνεται ολοένα και πιο φανερό ότι οι δημοκρατίες μοιράζονται μεταξύ τους περισσότερα κοινά και άρα θα πρέπει να συνεργαστούν και να συντονιστούν ακόμη στενότερα ώστε να αντιμετωπίσουν την αύξηση των κρυψινόων, αυταρχικών και λαϊκιστικών καθεστώτων και στο μέτωπο της τεχνολογίας. Η δημοκρατία, που γεννήθηκε πριν από 2.500 χρόνια στην Αθήνα, παραμένει το καλύτερο μέσον για την επίλυση προβλημάτων εφοδιασμού και ανάπτυξης της τεχνολογίας των ημιαγωγών.
*καθηγητής, ομότιμος πρόεδρος του Πανεπιστημίου της Νότιας Καλιφόρνιας (USC) και καθηγητής, πρόεδρος του Συμβουλίου Διεθνών Σχέσεων
**πρώτη δημοσίευση: www.kathimerini.gr
