του Kaushik Basu*
H παγκόσμια οικονομία και ο καπιταλισμός βρίσκονται σε σταυροδρόμι λόγω της πανδημίας COVID-19, της κλιματικής αλλαγής, της ανόδου της ψηφιακής τεχνολογίας και της μεταβαλλόμενης φύσης των αγορών εργασίας. Η κατανόηση αυτού του νέου κόσμου θα απαιτήσει σημαντικές εξελίξεις στην οικονομική σκέψη και πιο προσεκτικό έλεγχο ορισμένων από τις βασικές παραδοχές του κλάδου.
Μένει να δούμε ποια μορφή θα έχουν οι νέες πνευματικές ανακαλύψεις του οικονομικού επαγγέλματος και ποιους κανονισμούς θα χρειαστούμε για να τις εφαρμόσουμε. Αυτό που είναι σαφές είναι ότι η πίεση που έχει επιβάλει η ανθρωπότητα στο περιβάλλον σημαίνει ότι η ανάπτυξη, όπως τη γνωρίζουμε σήμερα, δεν μπορεί να διατηρηθεί. Αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι πρέπει να μάθουμε να ζούμε με χαμηλότερη ανάπτυξη. Στην πραγματικότητα, πιστεύω ότι η μελλοντική ανάπτυξη θα είναι ταχύτερη από ό,τι έχουμε δει μέχρι τώρα. Το λάθος όσων μιλάνε για χαμηλότερη ανάπτυξη προέρχεται από μια κοινή παρανόηση του ΑΕΠ ή του εθνικού εισοδήματος. Ενα υψηλότερο ΑΕΠ συχνά θεωρείται ότι υποδηλώνει περισσότερη κατανάλωση και καταναλωτισμό. Αλλά αυτό δεν χρειάζεται – και τώρα δεν πρέπει – να συμβαίνει.
Η κατανάλωση περισσότερης τέχνης, μουσικής και μάθησης, καθώς και η καλύτερη υγεία και η μακροζωία, είναι όλα συστατικά του ΑΕΠ και είναι, ή μπορεί να είναι, φιλικά προς το περιβάλλον. Η μεταρρύθμιση του ρυθμιστικού μας συστήματος μπορεί να προωθήσει την ταχεία αύξηση του ΑΕΠ με πιο δημιουργικές δραστηριότητες. Η φύση της μεταρρύθμισης για τον νέο κόσμο είναι ένα μεγάλο θέμα, αλλά οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής θα πρέπει να επικεντρωθούν σε προγράμματα σπουδών που καλλιεργούν τη δημιουργικότητα, επειδή η καθημερινή εργασία θα αυτοματοποιείται όλο και περισσότερο. Τη μετατόπιση της κατανάλωσης από περιβαλλοντικώς σπάταλα αγαθά. Και την αναδιανομή του πλούτου με ριζικό τρόπο για να μειώσουμε τις ανισότητες.
Η πρόσφατη έρευνά μου για την ηθική των ομάδων, ωστόσο, επισημαίνει και προβλήματα. Οταν συζητάμε θέματα όπως η κλιματική αλλαγή και οι τρέχουσες παγκόσμιες ανισότητες, παροτρύνουμε τους ανθρώπους να μην ενδιαφέρονται μόνο για τη δική τους ευημερία, αλλά και για την ευημερία των σημερινών φτωχών και μελλοντικών γενεών. Ομως η ομαδική ηθική είναι μια προβληματική έννοια. Ο δρόμος μπροστά δεν θα είναι εύκολος. Οι οικονομολόγοι και η κοινωνία στο σύνολό της πρέπει να χειριστούν βαθιές πνευματικές και ηθικές προκλήσεις για να αντιμετωπίσουν τον μεταβαλλόμενο κόσμο. Αλλά οι άνθρωποι το έχουν ξανακάνει. Αρκεί να ελπίσουμε ότι η ευφυΐα και η αποφασιστικότητά μας θα μας επιτρέψουν να το κάνουμε ξανά.
*πρώην επικεφαλής οικονομολόγος της Παγκόσμιας Τράπεζας, καθηγητής Οικονομικών στο Cornell University και συνεργάτης του Brookings Institution
**πρώτη δημοσίευση: www.ot.gr
