της Κατερίνας Γανίδη*
Η αύξηση του ιδιωτικού χρέους, με την υποχρέωση επιχειρήσεων και ιδιωτών και την επιβάρυνση των τραπεζών με μη εξυπηρετούμενα δάνεια, αναμφίβολα αποτελεί παράγοντα κινδύνου για την εθνική οικονομία και έτσι θα πρέπει να αντιμετωπίζεται. Τον Ιούνιο του έτους 2010, μόλις δύο μήνες μετά την εξαγγελία του-τότε- Πρωθυπουργού για την προσφυγή της χώρας στον τριμερή μηχανισμό βοήθειας (ΔΝΤ, ΕΕ, ΕΚΤ), κατατέθηκε στη Βουλή ο ευρέως γνωστός ως «νόμος Κατσέλη» (ν. 3869/2010), ο οποίος αποτέλεσε τον πρώτο νόμο που επιχείρησε να αντιμετωπίσει την αφερεγγυότητα φυσικών προσώπων.
Η Πολιτεία, δέκα χρόνια μετά, έχοντας ως παρακαταθήκη τα διδάγματα από την εμπειρία των δύο επάλληλων κρίσεων, αλλά και από την εφαρμογή του πολύφημου «νόμου Κατσέλη», έδωσε - με τον ν. 4738/2020 σε συνδυασμό με τον ν. 4745/2020- μια πιο σύγχρονη και πιο ώριμη θεσμική απάντηση στην αφερεγγυότητα των φυσικών προσώπων. Τέθηκε λοιπόν ένα χρονικό ορόσημο, αυτό της 1-6-2021, μετά το οποίο η προσφυγή στον «νόμο Κατσέλη» καταργείται και εφαρμογής τυγχάνουν οι διατάξεις του ν. 4738/2020.
Παράλληλα, με τον ν. 4745/2020 επιδιώχθηκε να δοθεί μια οριστική λύση στην καθυστέρηση εκδίκασης υποθέσεων του «νόμου Κατσέλη», που έφτανε ακόμα και τα 12 χρόνια! Έτσι, προβλέφθηκε ο επαναπροσδιορισμός της συζήτησης των εκκρεμών υποθέσεων, κατόπιν αιτήσεως του οφειλέτη, με απώτατο χρονικό όριο υποβολής της την 15-7-2021.
Επιπλέον, ο νόμος υποχρέωνε τον οφειλέτη στη σώρευση επί της αιτήσεως επαναπροσδιορισμού, της συναίνεσής του για την άρση του τραπεζικού και φορολογικού του απορρήτου. Και τούτο, διότι η πικρή εμπειρία του παρελθόντος απέδειξε ότι η ρύθμιση αυτή, μολονότι (θα έπρεπε να) είναι αυτονόητη, εκθέτει με τον πλέον εμφατικό τρόπο το έλλειμμα ειλικρίνειας και διαφάνειας στη σχέση δανειστή και οφειλέτη. Αρκεί να αναλογιστεί κανείς ότι στην ηλεκτρονική πλατφόρμα για την προστασία της 1ης κατοικίας (ν.4605/2019) το 1/3 των οφειλετών (δηλαδή περίπου 22.000 χρήστες) αρνήθηκε να συναινέσει στην άρση απορρήτου, ενώ βάσει των διασταυρωτικών ελέγχων, αναφορικά με τους οφειλέτες που συναίνεσαν στην άρση του απορρήτου, το 1/3 δήλωνε διαφορετική κατοικία στην τράπεζα, από αυτή την οποία δήλωνε στην Εφορία.
Προκειμένου εξάλλου να εξαλειφθούν περιστατικά καταστρατηγήσεων, ως «ποινή» της παράλειψης υποβολής αιτήσεως επαναπροσδιορισμού ορίστηκε το ανυπόστατο της προσφυγής στον «νόμο Κατσέλη». Υπ’ αυτήν την έννοια, στη Δικαιοσύνη θα άγονται εκείνες οι υποθέσεις, για τις οποίες ο οφειλέτης θα έχει παράσχει πλήρη ενημέρωση ως προς τα οικονομικά και φορολογικά του στοιχεία, αποκλείοντας, από τις πρόνοιες του νόμου, εκείνους τους οφειλέτες που εκ προοιμίου απορρίπτουν τη διαφάνεια.
Ήδη, στο χρονικό διάστημα που παρείχε τη σχετική ευχέρεια ο νόμος κατατέθηκαν 49.029 αιτήσεις, ενώ ο προσδιορισμός της εκδικάσεως των αιτήσεων δικαστικής προστασίας εκτείνεται από το τρέχον έτος και με ορίζοντα διετίας, με φθίνουσα πορεία.
Κάπως έτσι, ο φιλόδοξος νόμος 3869/2010, περνάει σιγά-σιγά στο χρονοντούλαπο της ιστορίας. Και μπορεί να δικαίωσε λίγο-πολύ τις διακηρύξεις της αιτιολογικής του εκθέσεως, όμως, για τον μέσο πολίτη, δεν έδωσε μια πειστική απάντηση στα παρακάτω τρία, κεφαλαιώδους σημασίας, ζητήματα:
(α) δεν φύλαξε ούτε μια λέξη για τους συνεπείς δανειολήπτες,
(β) δεν απέτρεψε την διαιώνιση της υποχρέωσης, με τη μεταφορά των χρεών από τη μία γενιά στην άλλη
(γ) επεξέτεινε την καχυποψία του τραπεζικού συστήματος, συντηρώντας το κλίμα "αυξημένη διακινδύνευσης δανεισμού».
*Δικηγόρος παρ’ Αρείω Πάγω, υπ. διδάκτωρ Νομικής ΕΚΠΑ
